BTK'nın ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın, aynen 5651 sayılı İnternet Kanununa, torba kanunlarla yapılan ilaveler ve Erişim Sağlayıcılar Birliği kuruluşunda yapılan hatalar gibi, 4G ihalesinde de acemilik yaptığı ve doğru öngörülerde bulunamadığı ve de siyaseti doğru bir şekilde yönlendiremediği konuşuluyor. Dolayısıyla umarız, bundan sonra getirecekleri uygulamaları, kamuoyu ve ilgili taraflarla tartışarak ve soruna yol açmayacak yolları bularak yaparlar.
Büyük tartışma yaratan 4G ihalesinin 26 ağustos 2015 tarihine ertelendiği açıklandı. Asgari değeri 2,3 milyar Euro olması beklenen ihale, önce yerli baz istasyonu Ulak nedeniyle sonra da Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "4G ile zaman kaybetmeye gerek yok 5G alalım" sözleri nedeniyle tartışma nedeni olmuştu[1][2].
BTK'dan konuyla ilgili olarak yapılan açıklama şu şekilde;
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın 14.05.2015 tarihli ve 33528 sayılı yazısı ve ilgili ihale komisyonunun tutanağı çerçevesinde, IMT Hizmet ve Altyapılarına İlişkin Yetkilendirme İhalesi’nin yapılma tarihinin 26.08.2015 tarihine ertelenmesiyle ilgili gerekli değişikliklerin yapılmasına yönelik iş ve işlemlerin yürütülmesini teminen icraya yetki verilmesi hususuna karar verilmiştir.
BTK'nın bu açıklamasında, erteleme olması olumlu olmakla birlikte, tartışma konusu olan 2 konuya açıklık getirilmemiş. Bu konuları gözden geçirelim.
Eski Teknoloji mi, Yeni Teknoloji mi?
İhalenin ertelenmesi ile birlikte tartışılmaya devam edecek ilk konu, nisan ayında ilan edilen ihalenin eski teknolojiye yani LTE'ye yol vermesinin, ağustosa ertelenmesi ile "LTE Advance" olarak düzeltilip, düzeltilmeyeceği konusu.
Nitekim, Savunma Sanayi Müsteşarlığı'nın itirazındaki önemli bir husus, 4G ihalesinin eski teknolojiye açık olması şeklindeydi. Burada eski teknoloji ile ifade edilen husus dünyada 2008'den bu yana kullanılan 4G, LTE olarak bilinen versiyon.
Oysa bu sene temmuz itibariyle, bütün dünyada LTE Advance sistemler yani bir sonraki versiyon devreye giriyor. Yerli baz istasyonu Ulak da bu versiyonda.
LTE yani Long Term Evaluation aslında bunu ifade ediyor. 2008'den itibaren kurulmaya başlanan 4G ve sonrasındaki 5G uygulamalar için "uzun dönemli bir çalışma" söz konusu. Bu çalışmada, haberleşmenin kesintisiz, güçlü ve çok kişiye ulaşabilir olmasının teknik ve sosyal yönleri üzerinde çalışılıyor.
Bütün dünyada bu yıl içinde kurulmaya başlanacak olan LTE Advance sistemler, ülkemizin eski teknolojiyi seçmesinin anlamlı olmadığını gösteriyor. Ama BTK açıklamasında bu yönde bir ifade yer almıyor. Yani hala eski teknoloji söz konusu ise, bu herkesin tartışması gereken bir durum.
Cumhurbaşkanı bunu mu demek istediydi?
Biliyorsunuz, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da tartışmalara katılmış ve "Ülkemiz 4G çöplüğüne dönmesin, 5G alalım demişti". Bugünlerde konuştuğumuz bazı devlet yetkilileri, Cumhurbaşkanı'nın ifadesinin aslında "LTE olmasın LTE Advance olsun" şeklinde olduğunu belirtiyorlar. Ancak teknik bir konu olması nedeniyle ifadede bir yanlışlık olduğunu belirtiyorlar.
Gerçekten de LTE alınması durumunda, eski teknoloji almış olacağız. Bu nedenle BTK'nın bu şartnameyi LTE Advance olacak şekilde revize etmesi gerekiyor.
Asıl Önemli Olan Yerli Katkısı
Ama bir konu daha var önemli. O da 4G teknolojilerinde ne kadar yerli malzeme kullanılacağı şeklindeki soru.
Savunma Sanayi Müsteşarlığı'nın tartışmalarındaki ikinci husus, "yerli baz istasyonu" olan Ulak'ın önünün tıkanıp, tıkanmadığı şeklindeydi. 4G için operatörlerimizin ilk etapta yapacakları yatırımın, operatör başına 5 milyar $'dan, toplam 15 milyar $'ı bulması bekleniyor. Bunun içinde 100.000 tane baz istasyonu en önemli kalem olacak (öngörülen 50.000 adet 50.000 $'lık büyük, 50.000 adet 5.000 $'lık orta boy ve bilinmeyen sayıda FemtoCell denilen küçük ev tipi baz istasyonları).
Ancak ertelemede buna dair bir değişiklik yapılıp yapılmayacağı notu da yok. BTK yetkilileri daha önceki konuşmalarımızda, bu konuya dair ihalede yer alan % 15 şartını gösteriyorlar. Ancak bu % 15'i iyi tartışmamız lazım.
Mesela, yukarıda yer alan LTE-LTE Advance konusu mutlaka düzeltilmeli. Çünkü ihale LTE-Advance olarak düzeltilmediği zaman bu % 15 yerli baz istasyonu olan Ulak için geçerli olamıyor. O zaman BTK, "biz ARGE istiyoruz" savını bundan sonra nasıl savunacak?
İkinci husus ise, zaten bu "% 15 yerli" olayının tanımı. Bu konuda görüştüğümüz uzmanlar şunları söylüyor;
"3G'deki KOBİ Katkısı Konusunda Aldatmaca Yapıldı. Bir çok firma akü-kablo-inşaat malzemesi gibi lojistik malzemeleri bu kapsamda verdi. Yani 3G teknolojisi için yerli katkısı diye bir şey olmadı.
Yanısıra fatura bazlı tanım yapıldığı ve 'menşei'ye bakılmadığı için, bazıları da, küçük şirketleri satın alarak, ya da onların üzerinden iş yaparak bu maddeyi aştılar"
Yani BTK'nın bu % 15 yerli katkı konusunda, ihaleye daha açık ifadeler koyması lazım.
BTK ihale şartnamesinde bu 2 tartışma yaratan temel konuyu düzeltecek mi?
Bu konuda kendilerine soru gönderdik. Cevap gelirse açıklayacağız. Ama bunlar çok temel konular. Yani bir daha tekrarlayalım, BTK'nın şartnameyi 2 konuda değiştirmesi lazım;
BTK'nın ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın, aynen 5651 sayılı İnternet Kanununa, torba kanunlarla yapılan ilaveler ve Erişim Sağlayıcılar Birliği kuruluşunda yapılan hatalar gibi, 4G ihalesinde de acemilik yaptığı ve doğru öngörülerde bulunamadığı ve de siyaseti doğru bir şekilde yönlendiremediği konuşuluyor.
Dolayısıyla umarız, bundan sonra getirecekleri uygulamaları, kamuoyu ve ilgili taraflarla tartışarak ve soruna yol açmayacak yolları bularak yaparlar.
İhale iptal edilir mi? 4G hangi bahara?
Bu arada bir duyum da, Bakanlar Kurulu kararı ile duyurulan 4G ihalesinin şartnamesini değiştirmek açısından, iptale gidilmesinin söz konusu olduğu. Yumuşak bir geçiş yapmak için erteleme yapıldığı şeklinde.
Ama farklı bir gelişme olarak, önümüzdeki günlerde bir "ek 3G frekans ihale"sinin yapılabileceği de not ediliyor.
4G ne zaman Türkiye'ye gelir diye soranlar için not edelim; bilmiyoruz. Çünkü bırakın 15 milyar $'a varan operatör yatırımlarının ülke cari açığında yaratacağı sorunu, 25 milyon adete varacak cep telefonu cihaz ithalatı da ilave başka bir açık getirecek. Bugünlerde ekonomisi bozulan ülkemiz açısından 4G önemli bir sorun gibi gözüküyor.
Ama bir yandan da ülkemize bu çok milyar $'lı cihazları satmak isteyen firmaların baskıları söz konusu diyorlar. Hatta ülke gümrüklerinde şu anda 4G baz istasyonları bekliyor. Hemen teslim için getirilmiş olan bu cihazların yaratacağı sorun da ayrı bir konu.
[2] Tayyip Erdoğan'ın '4G'ye Gerek Yok 5G Olsun' Demesi Ne Anlama Geliyor?