Dün, iki ölüm haberi vardı dünya gündeminde; Amerikalı modacı Oscar de la Renta, ve Fransız enerji devi Total'in CEO'su Cristophe de Margerie. 82 yaşında kanser nedeniyle hayatını kaybeden Oscar de la Renta'nın ölümü bir şüphe uyandırmasa da, Rusya'daki uçak kazasında yaşamını yitiren 63 yaşındaki Cristophe de Margerie'nin geçirdiği kaza, İtalyan ENİ şirketinin efsanevi yöneticisi Enrico Mattei'nin şaşırtıcı benzerlikteki esrarengiz ölümü hatırlandığında soru işaretlerini de beraberinde getirdi.
Enrico Mattei: ENI’yi yaratan adam
Enrico Mattei'den başlamak, daha doğru. 1946'da 2. Dünya savaşının hemen ertesinde İtalyan petrol şirketi Agip'in başkan yardımcılığına getirildiğinde 40 yaşındaydı ve kimse onun 15 yılda dünya petrol piyasasındaki tüm dengeleri değiştireceğini tahmin etmiyordu. 1926'da Agip'i kuran faşist yönetim, onun şirketi özelleştirme talebiyle işbaşına getirmiş, ancak Mattei tam tersini yapmış ve şirketi ENİ adıyla dönüştürerek güçlü, ulusal bir petrol şirketinin temellerini atmıştı.
En büyük mücadelesini, "yedi kızkardeşler" olarak adlandırldığı petrol şirketlerine karşı verdi. İlk önemli petrol anlaşmasını 1955'te Mısır'la yaptı. Uluslararası petrol devlerinin hesaplarını altüst eden anlaşmayı ise 1957'de İran'la gerçekleştirdi. Varılan anlaşmaya göre elde edilen karın %75'i İran'ın olacak ve İranlılar oluşturulan ortak şirketin yönetiminde eşit sayıda yer alacaktı. Bu daha birkaç yıl önce petrol rezervlerine sahip ülkelere %50 pay vermeyi gönülsüz kabul eden ve yönetimde onlara yer vermeyen uluslararası petrol devlerinin duymak istemeyeceği bir sonuçtu. Mattei'nin İran'la yaptığı anlaşma, petrol üreticisi tüm Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde yankı yaptı ve 7 kız kardeşlerin iradesine bağlı sistemi kökünden sarstı. İran'la yaptığı anlaşmadan tam 9 gün sonra Libya ile benzer bir anlaşma imzaladı. ABD Dışişleri bakanlığının ve uluslaarası petrol şirketlerinin yöneticilerinin, anlaşmaların onaylanmaması için İtalya ve İran'da yaptığı girişimşler sonuç vermedi. Mattei, "Büyük firmalar benimle savaşmak istiyorsa, savaşsınlar. Onları uyarmadığımı söyleyemezler" sözleriyle meydan okudu ve petrol anlaşmalarında yeni bir dönemin başladığını ilan etti.
1957'de ABD istihbarat örgütleri Ulusal Güvenlik Konseyi'ne Mattei'nin bir tehdit olarak algılanması gerektiği yönünde bir rapor sundu. Mattei, petrol piyasalarını sarsmakla kalmadı, soğuk savaş döneminde Sovyetler Birliği'nde petrol alması, başta Mısır'da Nasır'ı desteklemesi ve Cezayir ile diğer Arap ülkelerinde sömürgecilere karşı mücadele eden milliyetçi hareketlere parasal yardım yapması düşman sayısını artırdı. Tam 52 yıl önce, 27 Ekim 1962'de Sicilya'dan Milan'a giderken kendisiyle birlikte pilotun ve Amerikalı bir gazetecinin bulunduğu uçağı esrarengiz bir şekilde havada infilak etti. 56 yaşındaki Enrico Mattei'nin ölümüne yol açan kazanın nedeni bir türlü aydınatılamadı, ancak İtalyan halkı hep, onun ABD veya başka bir güçlü ülkenin komplosunun kurbanı olduğuna inandı.
Margeri: Rusya’ya yaptırımlara karşı bir patron
Mattei ile başlayınca, Total'in CEO'su Margerie'nin Moskova'dan Paris'e gitmek üzereyken "sarhoş" bir sürücünün kullandığı kar temizleme aracının neden olduğu uçak kazasında 3 mürettbatla birlikte ölmesi, sıradan olmaktan çıkıyor. 1974'ten beri Total için çalışan "Büyük bıyık" lakaplı Margerie, 2007'den beri dünyanın piyasa değeri açısından dördüncü büyük enerji şirketinin başındaydı. Onun döneminde Total, Rusya'daki en büyük yatırımcılar arasına girdi. Batılı ülkelerin Rusya'ya ambargo uyguladığı bir dönemde, kazadan sadece birkaç saat önce Rusya başbakanı Dymitri Medvedev ile Moskova dışındaki konutunda biraraya gelerek yeni yatırım olanaklarını ele almıştı. Önceliklerinden bir de Afrika'daki yatırımlar olan Margerie, Rusya'ya yönelik yaptırım kararlarını açıkça eleştiriyor ve Avrupa'nın Rusya'ya alternatif enerji kaynağı arama politikasını gerçekçi bulmadığını söylüyordu. Margerie, Rusya'yı Çin'e yakınlaştıran yaptırımlar yerine Avrupa'nın Moskova ile enerji işbirliğini sağlam temellere dayandırmasını savunuyordu. Moskova’da yağmurun karları çoktan erittiği bir gecede, kar temizleme aracının “sürekli sarhoş gezdiği iddia edilen” şoförünün kurbanı oldu. 52 yıl aradan sonra yine bir Ekim ayı, yine bir özel jet , yine kurtulanın olmadığı şüpheli bir uçak kazası. Tarih tesadüfleri sever.