Efendim, ben artık iyice Bodrumlu oldum. Hani o "Aman okullar açılsın, turist gitsin, köyümüz bize kalsın" diyenlerden. Hâl böyle olunca, suyumu da limon yerine mandalinalı içmeye başladım, herkesin gözüne sokacağım ya buralı olduğumu…

Mandalina, mandalin, satsuma, klemantin!

İsmi hakkında her kafadan ayrı bir ses çıkıyor. Pazara gidip yarım kilo satsuma deseniz yüzünüze anlamadığını çaktırmayan bön bir gülümseme ile bakakalıyor pazarcı. Manavda ise kese kağıdının üzerinde Bodrum Mandalinası bulunur yazıyor. Doğrusu nedir çözebilmek adına işin piri ile konuşmak için yola koyuluyorum.

Mandalin Hareketi

Sizi Erman Aras ile tanıştırmak istiyorum. Kendisi Bodrum'da, mandalina bahçelerinin içinde dünyaya geldi. O da, kardeşleri de tarlalarına mandalina eken çiftçi babasının geliriyle okumuşlar, büyümüşler.

Eskiden, oku baban gibi çiftçi olma, derlermiş. Çiftçiliği kötü, biraz daha düşük bir şeymiş gibi algılamış o dönemin çocukları. Erman Bey ise henüz ne olacağını bilmeden ortaokuldan itibaren yatılı okumuş. "Zaten Bodrum'da lise yoktu o zamanlar. Beni de ilkokuldan sonra İzmir Türk Koleji'ne yatılı gönderdiler. Sonra da ODTÜ'de Fizik Bölümünden mezun oldum" diye anlatıyor kendisi.

Tam o sıralarda Bodrum'da turizm yeşermeye başlıyor. Buraya mavi yolculuk için gelen ilk turistler de İtalyanlar.

Şansa bakın ki, çiftçi baba, zamanında Kos'un İtalyan işgali esnasında açılan İtalyan okulundan mezun. Dil sorunu yok. İtalyanlarla geliştirdiği yakın iş ve dostluk ilişkileri sonunda, İtalyan hükümetinin madalya ve ödüllerinin sahibi oluyor. Bir süre sonra da Bodrum İtalyan Fahri Konsolosu.

Bir yandan da bahçelerine gözü gibi bakıyor, yeşertmeye devam ediyor. Toplanan mandalinalar, yine Bodrum'daki fabrikada işleniyor. Genelde de Doğu Bloku ülkelerine ihraç ediliyor. Yılda 25 bin ton ürün, birçok Bodrumlu ailenin ekmek kapısı oluyor.

Koku, Bodrum'a özel

Hem meltem hem kuzey rüzgarları, Bodrum mandalinasının o özel rayihasının gizli oyuncuları. Buralarda mandalin diyorlar, benim de ağzım alıştı artık: Mandalin!

Fidanlar, yetmiş yıl kadar evvel Kalimnos Adası'ndan gelmiş. Tüm bölgede de dikili mandalina ağaçları. Ama Ören'de, Güllük'te dikilen ağaçların meyvesi bile böyle olamıyor.

O zamanlar bir kilo mandalinanın satış fiyatı 1 dolardan fazla. Balkanlar'da patlak veren savaşla önce yollar, sonra da fabrika kapanıyor.

Tüm üreticiler turizme yöneliyor. Aras Ailesi, başka işler yapsa da, mandalinden asla vazgeçmiyor.

Mandalin markalaşıyor, karşınızda Bodrum Yadigarı

"Babama gel internetten satalım, dedim. 5 ton satarız diye düşündüm. 50 ton ürün var, ama zaten zayi çok. Göze aldık. Hürriyet'te haberimiz çıktı. Birden Türkiye'nin her şehrine mandalina göndermeye başladık. Babamın da çok hoşuna gitti, son yıllarında mutlu yaşadı" diye anlatıyor Erman Bey mandalinayla yolculuklarını.

Ancak yol çok uzun, çok seçenekli…

Fizik eğitimi, turizm işi geçmişiyle, Erman Bey nasıl fark yaratırız diye düşünmeye başlıyor. Bir defa şeker kullanmamaya baştan karar veriyorlar. Markayı "Bodrum Yadigarı" olarak tescil ettiriyorlar. Yadigar, aslında annenin ismi.

Yeniliklerin ardı arkası kesilmiyor. Çılgın professor tadında sürekli yeni denemeler, formüller Erman Bey'in tam içine sinene kadar yap boz yöntemiyle deneniyor.

Şekersiz mandalina lokumu, şekersiz mandalina gazozu, mandalina sosu; zor süreçlerden geçerek üretiliyor. Hiç kimyasal kullanmadan, şeker kullanmadan. Bir de Bodrum'da eleman bulup çalıştırmanın zorluklarıyla savaşarak…

Şekersiz mandalin sorbe

Tek kelimeyle harika!

Maalesef üretim kısıtlı, dağıtım imkanları şu anda çok dar bir çevre dahilinde, ama biliyorum, iyi marketlerde bu ürünlerin hepsini göreceğiz yakında.

"Mandalin Hareketi" diye bir oluşum önerdim, yeşil mandalini öğretelim, hatırlatalım dedim. O kadar değerli bir ürün var elimizde. Bir defa yaşlanma karşıtı bir meyve. Muğla Üniversitesi ile çalışıyoruz. Hayır, ben niye daha önce başlamadım diye kendime de kızıyorum…"

Kolonyası, sirkesi

Eski Bodrumluların salataya sıktığı, limonatasını yaptığı, suya ve çaya dilimleyerek eklediği yeşil mandalin. Enfes bir tat. Paket gıdalar ve marketlerin hegemonyasında unutulmuş yıllar içinde.

Şimdi Mandalin Hareketi ile hatırlanacak yine. Üstelik değişik ürünler olarak evimize girecek. Kolonyası çok güzel, sirkesi seneye tadılabilecek.

En önemlisi de, tarım ölmeyecek. Toprak, yüzlerce yıldır olduğu gibi, bizlere hayat vermeye devam edecek.

Aralık ayında Bodrum yeşile bürünürmüş, keskin mandalin kokusu her yeri sararmış. En çok da, bu kış bunu deneyimlemeyi iple çekiyorum.