Değerli okurlar, 1 Aralık 2022 tarihinden itibaren nakit ödenen yemek paraları da gelir vergisinden istisna edildi. Artık personele işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmeyen durumlarda istisna uygulanması için yemek yardımının yemek çeki, yemek kuponu ve yemek kartı verilmesi suretiyle sağlanması şartı kaldırıldı.

Son duruma göre, çalışanlara yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde gelir vergisi uygulaması şöyle:

1) Çalışanlara işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden istisna.

2) İşverenlerce, hazır yemek hizmeti veren mükelleflerden satın alınan yemeğin, işyerinde veya eklentilerinde hizmet erbabına verilmesi durumunda sağlanan menfaatler herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden istisna.

3) İşverenlerce, işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmeyip yemek hizmeti veren işletmelerde bu hizmetin sağlanması durumunda, bu işletmelere yapılan ödemelerin her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 TL'yi (2023 yılı için 110 TL'yi) aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna.

4) İşverenlerce, işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmeyip çalışana yemek bedelinin nakit olarak verilmesi durumunda, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 TL'yi (2023 yılı için 110 TL'yi) aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna.

5) İşverenlerce, işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmeyip yemek hizmetinin, yemek kartı ve/veya yemek çeki hizmeti veren işletmelerin yemek kartlarına yükleme yapılmak veya yemek çeki satın alınmak suretiyle sağlanması durumunda, her bir çalışan için çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 51 TL'yi (2023 yılı için 110 TL'yi) aşmayan kısmı gelir vergisinden istisna.

Yemek kartı hizmeti KDV'li olarak verildiğinden yemek kartlarında istisna KDV dahil günlük 118,80 TL olarak uygulanıyor.

Maliye Bakanlığınca 30 Aralık 2022 tarihinde yayımlanan 322 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, nakit olarak yapılan yemek bedeli ödemelerinin, 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan "Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik"te belirlenen ödeme usulüne göre yapılması gerektiği belirtildi.

Bu Yönetmeliğe göre, işyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişiler, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az beş olması halinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüler.

Bu yükümlülüğe uyulmaması durumunda idari para cezası kesilmesi gerekiyor.

Maliyenin yukarıda bahsettiğim tebliğde bu yükümlülüğü hatırlatması, yemek bedelinin nakit olarak ödenmesi durumunda istisnanın ödemenin bankadan yapılması şartıyla uygulanacağı şeklinde yorumlanamaz. Çünkü istisna uygulanması için aranan şartlar kanunda belirlenmiş bulunuyor. Bu şartlar da;

a) İşverenler tarafından işyerinde veya eklentisinde yemek verilmemesi,

b) Günlük yemek bedelinin 51 Türk lirasını aşmaması,

c) Fiilen çalışılan günlere ilişkin olması,

olup, bunların arasında bankadan ödeme şartı yer almıyor.

İlgili tebliğde nakit ödeme durumunda istisna uygulaması için yemek bedelinin yemek alımında kullanıldığının belgelendirilmesi şartı da aranmıyor. Yani nasıl harcanırsa harcansın çalışana "yemek bedeli" olarak nakden ödenen günlük 110 TL üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılmayacak.

Maliye tebliğde nakit olarak verilen yemek bedelinin tamamının, ücret bordrosunda gösterilmesi gerektiğini de belirtti, tabii ki istisna kapsamındaki günlük 110 TL bordroya dahil edilmekle birlikte vergi matrahına dahil edilmeyecek.

Peki yemek parasında sigorta prim kesintisi nasıl yapılacak?

Nakit ödenen yemek paralarının belli bir kısmı (ilgili Yönetmeliğe göre gün başına günlük asgari ücretin yüzde 6'sı) üzerinden sigorta prim kesintisi yapılmıyordu. Gelir vergisinde nakit ödenen 51 TL ile sınırlı istisna imkânı tanınınca Yönetmelik değiştirilerek Sosyal Sigorta Kurumu (SGK) Yönetim Kuruluna yetki verildi.

SGK Yönetim Kurulu da yetkisini kullanarak, yemek bedeli adı altında personele veya personel için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük brüt asgari ücretin yüzde 23,65'i üzerinden prim kesintisi yapılmayacağını açıkladı. Aralık ayında 51,01 TL olarak uygulanan bu tutar, 1 Ocak 2023 tarihinden itibaren 78,90 TL'ye çıktı.

Yani gelir vergisi istisna tutarı ile farklılaştı. Bu yazıyı kaleme aldığım tarihe kadar SGK Yönetim Kurulu tutarları uyumlaştırma yönünde henüz bir adım atmamıştı.

SGK'nın her seferinde yetki kullanmak zorunda kalmaması için SGK kesintisi yapılmayacak tutarın doğrudan gelir vergisi istisna tutarına bağlanması isabetli olur.

SGK'nın yemek kartlarıyla ilgili iki tutumuna dikkat çekmek istiyorum.

Birincisi, herhangi bir yasal değişiklik olmadığı halde, 01/12/2022 tarihinden itibaren görüş değiştirerek, yemek kartlarıyla sağlanan menfaatleri "ayni yardım" kapsamında değil "nakdi yardım" olarak değerlendirmeye başlaması...Bu görüşe katılmıyorum. Çünkü kanun değişikliği yapılmadan uygulama bu şekilde değiştirilemez. Yemek ihtiyacının işverence karşılanması ayni bir yardımdır.

Bu yaklaşım yargı kararlarına da aykırıdır.

"Ayni yardımdan amaç, sosyal veya kişisel bir ihtiyacın karşılanması yolunda yapılan bir yardımdır. Yardımın ayni veya para olarak yapılmasının önemi bulunmamaktadır. Örneğin; işverenin sigortalılarına dağıttığı elbise, ayakkabı, sigortalı çocukları için, kitap, kırtasiye gibi yardımlar, doğrudan ayni nitelik taşımasına karşın bu yardımlar yemek bedeli, taşıt gideri, yakacak bedeli, dikiş ücreti mesken veya sağlık yardımı, öğrenim yardımı türünden nakit de olabilir. Bu tür somut biçimde belli edilmiş bir ihtiyaca yönelik yardımlar ayni yardım olarak kabul edilir ve prim hesabında dikkate alınmazlar." (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 2016/4159 Esas No)

Bu görüş değişikliği işçi ve işverenleri daha önce ödemedikleri ek bir SGK prim yükü ile karşı karşıya bırakmıştır.

İkincisi SGK'nın yemek kartları ile ilgili olarak işverenleri haksız yere sıkıntıya sokabilecek açıklamalar yapmış olmasıdır.

SGK 02/12/2022 tarihinde çıkardığı 2022/22 sayılı Genelgede,

*Yemek kartlarına/çeklerine/kuponlarına yüklenen yemek bedellerinin sigorta priminden istisna tutulabilmesi için söz konusu kartların/çeklerin/kuponların yalnızca yemek yenilmesi amacıyla kullanılması gerekliğini,

*Yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelere ilişkin muvazaalı durumların tespit edilmesi halinde prim kaybının işverenlerden gecikme zammı ve cezası ile tahsil edileceğini belirtti.

Bu açıklama tam ifadesiyle gereksiz, çünkü yemek kartları zaten yemek dışında kullanılamaz!

Kartların marketlerde tüm ürün gruplarında kullanıldığı şeklindeki şehir efsanesi doğru değil, çünkü yemek kartları marketlerde sadece tüketime hazır sıcak ve soğuk gıda, yani yemek için kullanılabilir. Aksi durumların hepsi amacı dışında kullanım olup, bundan bu eylemi denetlemesi ve engellemesi mümkün olmayan işverenleri sorumlu tutmak hukuken mümkün olamaz.

En kısa sürede işverenleri tedirgin eden bu açıklamaların Genelgeden çıkarılması gerektiğini düşünüyorum.

Nakit ödenen yemek paraları için bu anlamda bir takip yapılmazken yemek kartlarına gösterilen bu hassasiyeti de anlamadığımı belirtmek isterim.