Kesinleşmiş olan ve olmayan bazı borçların yeniden yapılandırılması, matrah artırımı, stok affı, kasa ve ortaklardan alacaklara ilişkin düzeltmeleri içeren Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda dün kabul edilerek yasalaştı.

Kanunun kısa süre içinde Cumhurbaşkanı'nca onaylandıktan sonra, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmesi bekleniyor.

Genel Kurul'da yasalaşan teklif üzerinde fazla bir değişiklik yapılmadı.

28 Mayıs 2021 tarihli yazımda yapılandırma kanun teklifine, araç muayenelerini süresinde yaptıramamış olanlara şu iki şartın yerine getirilmesi halinde, gecikilen süreler için ödenmesi gereken yüzde 5 payın silineceğini duyurmuştum.

• 31 Aralık 2021 tarihine kadar bu işlemi yaptırmak ve;
• Muayenede gecikilen her ay ve kesri için ödenmesi gereken yüzde 5 oranındaki faiz/pay yerine Yİ-ÜFE aylık değişim oranları[1] ile hesaplanan tutarları ödemek.

Böylece araç muayenesini geciktirmiş olanlara bir ödeme kolaylığı sağlanıyor.

TBMM Genel Kurulu'nda yapılan az sayıdaki değişiklikten biri komisyonda eklenen bu hükümle ilgili.

Anlaşılan o ki, komisyonda bu hüküm eklenirken 2020 yılında pandemi nedeniyle araç muayenelerinde yapılan erteleme dikkate alınmamış. Erteleme süresince zaten adına ister faiz, ister ceza deyin yüzde 5 müeyyide alınamayacağı için, oluşabilecek tereddütler gerekçe gösterilerek verilen şu değişiklik önergesi Genel Kurul'da kabul edildi:

"22/3/2020 ila 3/7 /2020 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) geçen süre için 2918 sayılı Kanunun 35'inci maddesinde yer alan yüzde 5 fazlaya ilişkin hüküm ve Yİ-ÜFE aylık değişim oranları uygulanmaz, tahsil edilmiş tutarlar ret ve iade edilmez."

Bu düzenleme aşağıdaki nedenlerle adeta skandal! (Aslında bu tür iddialı söylemler benim tarzıma uygun değil, ancak yapılan hataları görünce dayanamadım).

Erteleme süresi için zaten yüzde 5 alınamaz

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 35. maddesine göre, muayene süresi geçirilen her ay için muayene ücreti yüzde 5 fazlası ile (zamlı) tahsil edilir. Ay kesirleri tam ay olarak hesap edilir.

2020 yılındaki erteleme Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, İşletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yapıldı.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edilen COVID-19 salgını nedeniyle, muayene süresi gelen araçlarının muayene süresini 3 Nisan 2021 tarihinden itibaren üç ay içerisinde gerçekleştiremeyen motorlu taşıt sahiplerine, araç muayene işlemlerini bu üç aylık sürenin bitiminden itibaren 45 gün içerisinde yapma olanağı tanındı. Bu sürelerin gerektiğinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'nca uzatılabileceği öngörüldü.

Nitekim üç aylık sürenin son erdiği 3 Temmuz 2020 tarihinde pandeminin etkisinin geçmediğini gören Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (bakanlık), araçlarını muayeneye götüren vatandaşların araç muayene istasyonlarında yoğunluk oluşturmasının önüne geçilmesi ve virüsün vatandaşlara olası etkisinin en aza indirilmesi amacıyla, araç muayene sürelerini 30 Eylül 2020 tarihine kadar uzatma kararı aldı.

Açıklamada, 3 Nisan 2020 ile 3 Temmuz 2020 tarihleri arasında muayene süresi sona eren ve 17 Ağustos 2020 tarihine kadar muayenesi yaptırılamayan araçların muayene sürelerinin 30 Eylül 2020 tarihine kadar uzatıldığı belirtildi.

Gerek yönetmelik değişikliği ile yapılan uzatmaya ilişkin bakanlık duyurusunda, gerekse bakanlığın yönetmeliğin verdiği yetkiye istinaden yaptığı uzatmaya ilişkin duyuruda açıkça yüzde 5 gecikme ücreti alınmayacağı ifade edildi. (Bakanlığın, 'müeyyide'nin adını kanunda tercih edilen 'pay', uygulamada kullanılan 'faiz' veya 'ceza' yerine 'gecikme ücreti' şeklinde nitelemesi ayrı bir konu. Ülkemizde maalesef birkaç köklü bakanlığın bürokrasisi hariç genel olarak bürokratlar ve siyasiler usule ve lisana hakim değiller).

Buraya kadar yaptığım açıklamadan, komisyonda yapılandırma kapsamına alınan trafik muayene işlemlerinde erteleme süresi için yüzde 5 fazla alınamayacağı gibi, bunun yerine Yİ-ÜFE aylık değişim oranlarına göre hesaplanacak tutarın da alınamayacağını anlamış olmalısınız.

Ne yazık ki Meclis Genel Kurulu'nda önergeyi verenler bunu anlamamış veya yanlış yönlendirilmiş olacaklar ki, maddeye 22/3/2020 ila 3/7/2020 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) geçen süre için 2918 Sayılı Kanun'un 35'inci maddesinde yer alan yüzde 5 fazlaya ilişkin hüküm ve Yİ-ÜFE aylık değişim oranlarının uygulanmayacağı hükmünü -hiç gerek yokken- eklettiler. Bakanlığın yönetmelik ve açıklamasında düzenlenmiş bir konunun yapılandırma kanununa eklenmesine gerek yoktu.

Ancak daha da önemlisi, kanuna, tahsil edilmiş tutarların iade edilmeyeceğine ilişkin bir cümle de eklendi.

Üstelik tarih aralığı yanlış!

Yukarıda ertelemenin önce yönetmelik değişikliği, sonra bakanlık yetkisi ile 3 Nisan ila 3 Temmuz 2020 tarihleri arasında muayene süresi gelen araçlar için 30 Eylül 2020 tarihine kadar yapıldığı söylemiştim.

Peki, kanunda belirtilen başlangıç tarihi olan 22 Mart 2020 ne anlama geliyor?

Bunun da İçişleri Bakanlığı'nın 27/3/2020 tarih ve 6008 sayılı genelgesi çerçevesinde 21/3/2020 (23:59) tarihinden sonra araç muayenesinin süresi dolan ve muayeneye gidemeyen araç sahiplerinden yaşı 65 yaş ve üstü olanlar ile kronik rahatsızlıklara bulunanlara ilişkin olduğunu, bu kapsama girenler bakımından uygulamanın 22/3/2020 tarihinden itibaren başladığını bakanlık genelgesinden öğreniyoruz.

22 Mart 2020 tarihi, sokağa çıkma yasağı uygulanan sınırlı sayıda vatandaşı ilgilendirdiği halde kanunda genel olarak ifade edilmiş bulunuyor.

Tahsil edilen yüzde 5'lerin geri verilmeyeceği hükmü anayasaya aykırı

Af/Yapılandırma kanunlarında genel bir yaklaşım vardır. Kapsama giren borçların kanunun yayımından önce ödenmiş olması halinde, bunların iade edilmeyeceği hükme bağlanır. Yükümlülüklerini zamanında, gecikmeden yerine getirin uyumlu mükellefleri son derece rahatsız eden bu adaletsiz yaklaşım maalesef dün kabul edilen yapılandırma kanununda da mevcut.

Ancak bu kapsamda geri verilmeyecek tutarlar ödenmesi gerektiği için ödenmiş olan yükümlülüklerdir. Bu yükümlülüklerin düzenlemelerle veya idari kararlarla ertelenmiş olanları için böyle bir uygulama yapılamaz. Yani iadesi engellenemez.

Nitekim yukarıda erteleme süresi ve dayanaklarını açıkladığım araç muayenelerine ilişkin yüzde 5 fazlalar, erteleme yapıldığı için ödenmemiştir. Bunların fuzulen ödenmiş olması halinde iadesi tabii ki mümkündür, yapılandırma kanunu yayımlanmadan önce iadesi talep edildiğinde nasıl ki bu iade talepleri yerine getirilmek zorunda ise, kanunun yayımından sonra da zorunludur. Yapılandırma kanununa konulan ve iadeyi engelleyen hüküm genel hukuk ilkelerine ve anayasaya açıkça aykırıdır.

[1] Yİ-ÜFE aylık değişim oranları, Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği 31/12/2004 tarihine kadar toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE) aylık değişim oranlarını, 1/1/2005 tarihinden itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) aylık değişim oranlarını, 1/1/2014 tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) aylık değişim oranlarını, 1/11/2016 tarihinden itibaren aylık yüzde 0,35 oranını (bu Kanunun yayımlandığı ay dâhil) ifade eder.