Bütçe’nin 15 Temmuz’da yayımlanan 2014 Ocak-Haziran gerçekleşmelerinde oldukça önemli noktalar var. Ayrıntılara girmeden tespitlerimizi yapalım:

Gelirler

2014’ün ilk altı aylık döneminde kümülatif “bütçe gelirleri” 2013’ün aynı dönemine göre sadece %10,2 artışla 210,5 milyar TL olarak gerçekleşmiş. Bu rakamın %13-14 civarında olması beklenirdi; ancak gelir performansı henüz istendiği gibi değil. Aynı dönemde “vergi gelirleri” ise daha kötü bir performans göstermiş durumda: %6,1 artışla 168,1 milyar TL’lik bir vergi geliri ile karşı karşıyayız. Bütçe’nin, vergi gelirleri bakımından performansı oldukça sıkıntılı sinyaller veriyor. Şu sıralar TBMM gündeminde olan “Af Tasarısı”nın kapsamında yapılacak bir genişletme (Stok affı, matrah artırımı, inceleme ve dava aşamasında olan alacaklar) 2014’ün vergi gelirlerinde bir artış yaratabilir. Nihai çözüm ise “kayıt dışını” vergi tabanının içerisine sokabilmekten geçiyor.

İlk altı aylık dönemde “vergi” rakamlarına yakından bakarsak ithalde alınan KDV dikkat çekiyor. Bu dönemde, ithalde alınan KDV kümülatif sadece %1,8 oranında artmış ve 31,59 milyar TL’ye gerçekleşmiş. İthalde alınan KDV ile “dış ticaret açığı ve cari açık” ilişkisi oldukça önemli. Bu durum, dış ticaret dengesi lehine oldukça önemli bir işaret; ancak iç üretimimizin hammadde ve aramalı bakımından ithalata bağımlılığı dikkate alınırsa da olumsuz bir işaret. Daha ayrıntılı analiz için ithalat malları bileşenlerine bakmamız gerekiyor.

Asıl dikkat çekici olan “dâhilde alınan KDV (%3,7 artış) ve ÖTV (%1,8 artış)”kanallarında yaşanan dikkat çekici oranda düşük performans. Bu iki parametreyi iç ekonomideki ciddi yavaşlamanın göstergeleri olarak dikkate almamız mümkün.

Giderler ve Bütçe Dengesi

Gider tarafına gelince; “bütçe giderleri” bu dönem -gelirleri geçerek- %13,8 oranında artışla 213,9 milyar TL olarak gerçekleşmiş. Gider-gelir makası açılmaya devam ederse,  son yıllarda Türkiye ekonomisinin en güçlü tarafı olan “mali disiplin”in önümüzdeki dönemde korunması oldukça güç olacaktır denebilir.

Bu dönemde “Faiz giderleri” de 26,5 milyar TL olarak gerçekleşmiş ki bu rakam geçen yıla göre %13,6’lık bir artışa karşılık geliyor. İlk altı ayda “faiz dışı fazla” ise%12,4 azalmış ve 23 milyar TL olmuş.

Özetlersek, 2013 Ocak-Haziran döneminde 3,1 milyar TL'lik bir “fazla” veren bütçe; 2014’ün Ocak-Haziran döneminde 3,4 milyar TL “açık” vermiş durumda. Bütçe giderlerinin geleneksel olarak yılın son aylarında hızla yükselişe geçeceği gerçeği ve yaklaşan seçim dönemi yılsonunda beklenmeyen ölçüde büyük bir bütçe açığını karşımıza çıkarabilir. Bütçe, bu yılın geri kalanında ciddi bir finansman sıkıntısı yaşayacak gibi görünüyor.

İkinci altı ayda ne görebiliriz? Laffer’i tekrar anacak mıyız?

KDV ve ÖTV gelirlerindeki düşük performans ve bütçe harcamaları ile gelirler arasındaki makasın kapanamaması “yeni kaynak arayışı”nı gündeme getirebilir. TBMM gündemindeki “Vergi Affı Tasarısı” ve özelleştirme gelirlerinin bu tabloyu bir parça düzeltmesi beklenebilir. Ancak mali disiplin yitirilirse, gelir yönetiminin yeni kaynak arayışlarına yönelmesi de muhtemeldir. Önümüzdeki altı ayda, gelir yönetiminin gündemine tekrar ÖTV veya KDV başta olmak üzere vergi artışları gelecekse, en azından “Laffer Eğrisi[1]​”nin bu defa akılda tutulması hem kamu tarafının hem de mükelleflerin lehine olacaktır.

[1] Çan şeklindeki Laffer Eğrisi, vergi oranları ile devletin tahsil edeceği toplam vergi gelirleri arasındaki ilişkiyi gösterir. Vergi oranlarında yapılacak artışlara mükellefler tepki gösterirler. Vergi oranları arttıkça mükelleflerin vergi ödemekten kaçınma eğilimleri de o derece yükselir. Belli bir orandan sonra yapılacak artışlar, kamunun toplam vergi gelirlerini düşürür.

(*Bu makale www.kpmgvergi.com sitesinde yayınlanmıştır.)