15 yıldır düzenleniyor 8 Mart Feminist Gece Yürüyüşü. Ancak bu sene öncekilerden çok daha fazla kadın yürüdü Taksim İstiklal Caddesi'nde. Türkiye tarihinde bir ilk olmasının yanı sıra, uluslararası medyada da oldukça konuşuldu o gece ve 40.000 kadının İstiklal’i doldurduğu o gecenin fotoğrafları. Bu kadar kadının OHAL'e rağmen nasıl organize olduğunu merak ederek 15. Feminist Gece Yürüyüşü Hazırlık Grubu ile irtibata geçtim ve yürüyüşü anlattılar…
- 15 yıldır düzenliyorsunuz İstanbul'daki feminist gece yürüyüşünü, bu yılki yürüyüşün arkasında nasıl bir organizasyon vardı? Nasıl bir emek harcadınız anlatabilir misiniz?
Feminist Gece Yürüyüşünün örgütlenmesi gönüllülük üzerine kurulu. Yürüyüşten bir ay önce feminist e-posta grupları üzerinden yaptığımız çağrılarla, yürüyüşü birlikte örgütlemek isteyen feminist kadınlarla bir araya geliyoruz. Sonra her hafta Taksim’deki Feminist Mekân’da buluşuyoruz. Farklı komisyonlar oluşturup görev dağılımını sağlıyoruz.
En hummalı çalışma, eylemin yapılacağı günün birkaç gün öncesinde ve 8 Mart’ta, Feminist Mekan’da oluyor. Çok sayıda kadın bildiri dağıtıyor, pankart yazıyor, döviz hazırlıyor, slogan alıştırmaları yapılıyor. Yürüyüş için de ayrıca görev dağılımı yapılıyor, mesela ana pankart ve foto-blokları kimler taşıyacak, slogancılar kimler olacak, basın açıklamasını kim okuyacak gibi. İlk toplantı çağrısıdan yürüyüş sonunda okunan basın açıklamasına kadarki aşamalar, hepsi feminist mücadeleye ve dayanışmaya dâhil. Aslında bizim için kutlama, küçük mutfağımızda demlenen çay ile birlikte edilen sohbetlerle başlıyor ve gün boyu sürüyor.
- Yürüyüş 15 yıldır sadece trans ve natrans kadınlara açık, bunun sebebini nedir?
Eylem, natrans (cis-gender) erkeklere kapalı. Bunun başlıca sebebi, kadınların ve transların sadece kendilerine ait, patriyarkadan azade bir fiziki ve söylemsel mecra yaratmanın gerekliliğine duyduğumuz inanç. Nasıl ki feminizmin öznesinin kadınlar olduğu savunuyorsak, patriyarkanın öznesinin de erkekler olduğunu savunuyoruz. Kadınların patriyarkal sistem nedeniyle maruz kaldıkları binbir çeşit ezilme biçimi, bizlere kadın dayanışmasının kurtuluşumuz olduğunu gösteriyor. Politikamızı da bu doğrultuda yani erkeklerden, devletten ve sermayeden bağımsız oluşturuyoruz.
Bu aynı zamanda politik bir mesaj da: Tüm farklılıklarımıza rağmen, kadınları kolektif bir politik özne olarak konumlandırmak, kadınlık hâlini de yaşam bilgimizi ve politikamızı dayandırdığımız öncelikli ve meşru kaynak olarak öne çıkarmak. Bu pratiğin işe yaradığına bu seneki Feminist Gece Yürüyüşünde bir kez daha tanık olduk. Hepimiz yürüyüşten güçlenmiş, umutlanmış, neşelenmiş ayrıldık. Birbirlerini tanımayan kadınlar benzer deneyimlerden bahsetti, bu yürüyüşün onlara ne kadar iyi geldiği, meğer ne çok ihtiyaçları olduğu gibi.
- Her yıl kalabalık oluyordu ancak bu yıl 40.000 kadının katıldığını öğrendik. OHAL'e rağmen bu kalabalığı bekliyor muydunuz? Sizce bu sene daha kalabalık olmasının sebebi neydi? Türkiye'de artan feminist bilinç ya da siyasi iktidarın kadın politikalarını her geçen gün daha da sıkılaştırması diyebilir miyiz?
Geçen senelere göre daha kalabalık olmasını umuyorduk; fakat yürüyüşteki kalabalık hayal gücümüzün de sınırlarını aştı. Böylesine bunaltıcı ve baskıcı bir ortamda, hem de OHAL zamanı, bunca inatçı, güler yüzlü, yaratıcı kadın ve trans bir araya geldi ya, daha ne olsun?
Bu aşırı artışın en büyük sebeplerinden biri, AKP iktidarının kadınların hayatlarına, bedenlerine ve emeklerine yönelttiği tehdit ve kısıtlamaların giderek artması ve yaygınlaşması, hatta artık bunun bir saldırı hâlini alması. Yani hükümetin muhafazakâr aile, sosyal ve istihdam politikalarına temelden yöneltilen bir başkaldırı. Mevcut düzen giderek daha az kadını ikna eder hâle geldi. Başka bir deyişle, giderek daha çok kadın “Böyle gelmiş, böyle gitmez; kol kırılır, yen içinde kalmaz!” diyor.
Tam da bu noktada dikkat çekmek gerekir ki, erkek muhalefetin yapamadığını feministler yaptı. 40 bin kadın kazanımlarından ve mücadelelerinden geri dönüşün mümkün olmadığını ilan etti ve sokaklara döküldü.
- Bu yıl gece yürüyüşü İstanbul dışında başka hangi illerde oldu? 2 yıl önceki yürüyüşte polis saldırısı olmuştu İstanbul'da, bu yıl da İzmir, Ankara ve Antalya'da oldu. Bu baskının sebebi sizce ne?
Bu yıl İstanbul dışında Ankara, İzmir, Antalya ve Mersin’de Feminist Gece Yürüyüşü yapıldı. Polis şiddeti dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de muhalif grupları bastırmak ve sessizleştirmek için bir devlet politikası olarak kullanılıyor. Aslında şiddeti, iktidar sahiplerinin barışçıl yollardan toplumsal mutabakat sağlayamadığı durumlarda başvurduğu bir yöntem olarak kavradığımızda parçalar yerine oturuyor. İktidar sahiplerinin, eşitlik, özgürlük ve sürekli barış isteyen kadınların dirençlerini ve iradelerini kırmak için şiddete başvurduklarını düşünmek için yeterli sebep var aslında. Neoliberal politikalara eşlik eden kültürel muhafazakârlaşmaya rağmen kadınları evlerinde kalmaya, çocuk doğurmaya, aile içi yaşlı ve hasta bakımını üstlenmeye, çocuklarının cefakâr anneleri, kocalarının fedakâr eşleri olmaya ikna edemiyorlar.
- Türkiye'de kadınlar aktif olarak referandumda “Hayır” kampanyası yürütüyorlar. Yürüyüşte de bolca “Hayır” pankartı gördük. Kadınlar neden hayır diyor ya da demeli?
Hayır diyen kadınlar, siyasi iktidarın tekelleşmesinden, yani bir diktatörlük rejimi olmasından endişe duydukları için “hayır” diyorlar. Politika üretme süreçlerinden dışlandıkları, taleplerinin duyulmadığı, kazanımlarının tırpalandığı, kurdukları örgütlerin yerlerini hükümete yakın muhafazakâr kadın STK’larının doldurduğu bir dönemde, daha fazla alan kaybetmek istemiyorlar. Referandum aslında AKP politikalarına “evet” demek iken, kadınlar AKP’nin hayatlarına yaptıkları müdahalelere karşı çıkıyor, kazanımlarından ödün vermeyeceklerini ilan ediyorlar ‘’hayır’’ diyerek. Bu sebeple söylediğiniz gibi, yürüyüşte de ‘Hayır’ çok görünürdü.
Fakat kadınların ve transların gündemi, talepleri ve öncelikleri, ‘Hayır’ı kapsar ancak bunu aşar. Referandum sonucuyla bitmeyen, Türkiye gündemini her dönem meşgul eden iktidar savaşlarını aşan taleplerimiz var. Çünkü kadınlar her koşulda patriyarka ile mücadele etmek zorunda kalıyorlar. AKP döneminin bu noktada farkını kadınlara doğrudan saldıran bir hükümet olması. Kürtaj başta olmak üzere haklarımıza göz diken ve bu saldırıları “makbul” kadınlık tanımı yaparak uygulayan, böylelikle de erkeklerin kadınlar üzerinde kurdukları egemenliği bir defa daha onaylayarak teşvik eden bir hükümet ile karşı karşıyayız.
- Feminist yürüyüşlere katılan ve adeta bir terapi gibi gören biri olarak sormak istiyorum bu soruyu, o gece sizler için nasıl geçti? Neler hissettiniz?
OHAL’e rağmen, hayatlarımıza düşen bombaların hepimizde yarattığı korkuya rağmen, başka herhangi bir kitlesel eylemliliğin olamadığı bir dönemde on binlerce kadın bir araya geldik. En önemlisi ise sokağa çıkmış, bir defa isyan etmiş kadınları bir daha geri döndürmenin imkânsız olduğunu göstermiş olduk. Bireysel ve kolektif hafızamızda hep diri tutacağımız, tarihe kayıt düşeceğimiz bir gece oldu. Kadınların ve transların kendi imkânlarıyla birlikte düzenledikleri bağımsız bir eylemin ne denli ses getirebileceğini, hepimize ne kadar çok moral ve umut olduğunu görmek, örgütlendiğimizde ne kadar güçlendiğimizi, birlikte olmayı ne kadar çok sevdiğimizi hatırlattı bize.
Yaşasın feminist mücadelemiz! Yaşasın Kadın Dayanışmamız! Yaşasın 8 Mart!