İş görüşmelerinde, hatta gazetelere verilen iş ilanlarında çalışacak kişilere “ücret+yemek+yol+ssk” şeklinde teklifte bulunularak, kişinin sigortasının yapılmasının işverenlerce bir lütuf, bir bonus gibi sunulduğuna sıkça rastlamaktayız.
Oysa, sosyal güvenlik hakkı kamu düzeniyle ilgili ve anayasa ile de güvence altına alınmış temel insan hakkıdır.
Çalışan kişi sosyal güvenlik hakkından vazgeçemeyeceği gibi, başka birisine devredemez ve pazarlık konusu da yapamaz.
Bu bağlamda, çalıştırılan kişilerin sigortalılıklarının süresinde yapılması emredici (kişilerin tercihine bırakılmamış) bir kanun hükmü olarak düzenlenmiştir.
Ancak, uygulamada işverenler, prim ödemeden kaçınmak veya daha az prim ödemek amacıyla, ya çalıştırdığı kişileri SGK’ya hiç bildirmemekte, ya gerçekte daha yüksek ücret ödemesine rağmen sigortalıların sigorta primine esas kazancını daha düşük göstermekte ya da ay içinde tam (30 gün) çalışmasına rağmen prim ödeme gün sayısını daha az (5 gün, 10 gün gibi) göstermek şeklinde uygulamalara başvurabilmektedir.
Böyle durumlarda, sigortalılar çalıştıkları işyerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerine verecekleri şikayet dilekçesiyle (bu dilekçede çalışılan işyerinin adı/unvanı, adresi, işyeri sicil numarası, sigortalının kendi adı, soyadı, adresi, telefonu belirtilmelidir) durumlarını anlatmak suretiyle konunun incelenmesini/araştırılmasını isteyebilirler.
Ayrıca, bu yöndeki şikayetlerini SGK’nın www.sgk.gov.tr web adresindeki “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezini kullanmak suretiyle de bildirebilirler.
Yapılacak inceleme/araştırma sonucunda ilgili kişinin sigortasız çalıştırıldığı veya sigortalı için eksik prim ödendiğinin tespit edilmesi halinde, buna ilişkin belgelerin verilmesi ve primlerin ödenmesi işverenlerden istenmekte, verilmemesi halinde de SGK tarafından işveren hakkında re’sen prim tahakkuk ve tahsil işlemlerine başvurulmaktadır.
Ayrıca, işveren hakkında sigortasız işçi çalıştırma, prim gün sayılarının eksik bildirilmesine bağlı olarak önemli miktarda idari para cezası da uygulanmaktadır.
Pek çok kişinin sorusuna da cevap verelim ki, işverenler tarafından eksik ödenen veya hiç ödenmemiş (SGK’ya bildirilmemiş) sigortalılık günlerinin emeklilik aşamasında geriye dönük olarak sonradan toptan ödenmesi, borçlanılması gibi bir imkanları da bulunmamaktadır.
Bu şekilde sigortasız olarak çalışılan günlerin kazanılmasının tek yolu iş mahkemesinde dava açmak ve bu davayı kazanmaktır.
5510 sayılı Kanunun 86. Maddesine göre, aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar (sigortasız olarak çalıştırılanlar), çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları emeklilikte dikkate alınmaktadır.
Burada, dava (hizmet tespit davası) açmak için 5 yıllık bir süre olup, bu süre hak düşürücü süre niteliğinde olduğundan, işveren aleyhine işten ayrıldıkları tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl içinde dava açılmaması halinde sigortalıların dava açma hakkı ortadan kalkmaktadır.
Süresi içinde dava açılmış, dava sonucunda da söz konusu işyerinde çalıştığına karar verilmiş sigortalıların mahkeme kararındaki kazançları ve prim gün sayıları SGK tarafından emeklilik işlemlerinde dikkate alınmaktadır.
Tebrikler…
Kayıtdışı istihdamın önlenmesinde de önemli bir işlev üstlenmiş olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi Alo 170, 29 Haziran’da çağrı merkezi sektörünün dünya çapındaki en büyük organizasyonu “Contact Center World” Yarışmasında Londra’da altın madalya kazanmıştır.
Alo 170 Projesi, “En iyi Dış Kaynak İş Ortaklığı'' kategorisinde, çözüm ortağı Turkcell Global Bilgi ile birlikte Almanya, İrlanda, Yunanistan, Portekiz gibi ülkelerden katılan güçlü rakiplerini geride bırakarak EMEA (Avrupa, Ortadoğu ve Afrika) birincisi olmuştur.
ÇSGB, İŞKUR ve SGK’nın yaklaşık 300 hizmetinin entegre bir şekilde 7/24 sunulduğu ALO 170, dünya devlerinin yarıştığı organizasyonda %85’lik yüksek ilk temasta çözüm oranı ve %85 ‘lik yüksek müşteri memnuniyeti ile örnek Kamu projesi olarak gösterilmiştir.
Söz konusu ödülün alınmasında büyük emeği geçen ve 2008 yılından bu yana söz konusu projeyi yöneten değerli dostum SGK Kurumsal İletişim Daire Başkanı İlhan İşman ve mesai arkadaşlarını tebrik ediyorum.