Sigortalının ölümü halinde geride kalan hak sahipleri de ödenmiş primleri geri alabilirler.
SSK, Bağ-Kur statüsünde veya 01.05.2008 ve daha sonraki tarihler memur statüsünde sosyal güvenlik sistemine prim ödemiş olan sigortalıların ölmüş olması durumunda 5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi niteliğini taşıyan eş, çocuk ve anne-baba da sigortalının ödemiş olduğu primleri hisseleri oranında alma hakları vardır.
Ancak, hak sahiplerine primlerin toptan ödeme olarak verilebilmesi için, hak sahiplerinden hiçbirisinin ölüm aylığına hak kazanamamış olması şarttır.
5510 sayılı Kanuna göre, sigortalının ölümü halinde geride kalan hak sahiplerine an az 1800 gün
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya SSK statüsündeki sigortalıların hak sahiplerine her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması halinde ölüm aylığı bağlanabilmektedir.
Dolayısıyla, sigortalı ölmüş olmakla birlikte yukarıda belirtilen şartların mevcut olması nedeniyle geride kalan sahiplerine ölüm aylığı (dul-yetim aylığı) bağlanabilecek durumda ise, bu durumda hak sahiplerine öncelikle aylık bağlanmakta, talep etmiş olsalar bile daha önce ödenmiş olan primler toptan ödeme olarak kendilerine verilmemektedir.
Örneğin, bir SSK sigortalısı olan bir kişinin 25.10.2010 tarihinde vefat ettiğini, ölüm tarihi itibariyle 1900 prim gününün olduğunu, geride hak sahibi sıfatıyla da eş ve bir çocuk kaldığını varsaydığımızda, sigortalının prim gün sayısının 1800 günden fazla olması nedeniyle hak sahibi eş ve çocuğa ölüm aylığı (dul-yetim aylığı) bağlanabileceğinden, bu durum da talep edilmiş olsa dahi sigortalının geçmişte ödemiş olduğu primler hak sahiplerine toptan ödeme olarak geri verilmeyecektir.
Sigortalıya ait primleri toptan ödeme şeklinde geri alacak olan eş, çocuk ve anne-babanın 5510 sayılı Kanunda belirtilen hak sahipliği niteliğine sahip olmaları şarttır.
Eş, çocuk ve anne-babanın sigortalının geçmiş yıllarda sosyal güvenlik sistemine ödemiş olduğu primleri geri alabilmeleri için, 5510 sayılı Kanunun 34. maddesinde belirtilen hak sahipliği niteliklerinin bulunması gerekmektedir.
Buna göre, sigortalıya ait primleri toptan ödeme olarak geri alacak olan;
-Eşin; evli olmaması, evlenmiş olmakla birlikte sondan boşanmış olması veya sonraki evliliklerinden sonra yeniden dul kalması,
-Çocukların; tutukluluk ve hükümlülük sırasındaki çalışmalar, aday çırak, çırak ve mesleki eğitim öğrenciliği, melek lisesi ve yüksek öğretim sırasındaki zorunlu staj, İş-Kur kursiyerliği hariç olmak üzere yurt içinde ve yurt dışında sigortalı olarak çalışmaması, kendi çalışmalarından dolayı SGK’dan gelir aylık almaması,
Ayrıca, 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmaması, veya en az % 60 oranında malul olması, kız çocuklarının ise yaşları ne olursa olsun evli olmaması, evli olmakla beraber sonradan boşanmış veya dul kalmış olması,
-Anne ve babanın ise, hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması (anne ve babanın 65 yaşın üstündü olması halinde artan hisse olup olmadığına bakılmaz) şartıyla her türlü kazanç ve irattan elde etmiş oldukları gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması, ayrıca (diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere) gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması,
şarttır.
Sigortalı veya hak sahiplerine toptan ödeme olarak sadece uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm) primleri iade edilir.
Kişiler sigortalılık niteliklerine göre geçmiş yıllarda sosyal güvenlik sistemine kısa vadeli (iş kazası, meslek, hastalık, analık) ve/veya uzun vadeli (malullük, yaşlılık ve ölüm) sigorta kollarına prim ödemiş olabilirler.
Ancak, primlerin sigortalılara veya hak sahiplerine toptan ödeme olarak geri verilmesi sırasında sadece uzun vadeli sigorta kolları olarak nitelenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarına ödenmiş olan ( %20) primler iade edilir.
Bu bağlamda, kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri toptan ödeme olarak geri verilmez. Sigortalının, varsa hizmet borçlanmaları (askerlik borçlanması, yurtdışı hizmet borçlanması, doğum borçlanması vd.) ile isteğe bağlı sigorta primleri de toptan ödeme işlemine dahil edilir.
Diğer taraftan, geçmiş yıllarda sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışılmış olması durumunda, söz konusu primin içinde malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primleri bulunmadığından, sosyal güvenlik destek primleri toptan ödeme olarak geri alınamaz.
Sigortalılara ve hak sahiplerine toptan ödeme olarak iade edilecek olan primler güncellenerek ödenir.
Primlerin toptan ödeme olarak sigortalılara ve hak sahiplerine geri verilmesi sırasında geçmiş yıllarda sosyal güvenlik sistemine ödenmiş olan primler her yılın güncelleme katsayısıyla (her yıla ait TÜFE+Gelişme Hızının % 30) güncellenmektedir.
Ancak, iade edilecek olan primlerin 2008/Ekim ayından öncesine ait olması durumunda 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan kanun (506, 1479 vd.) hükümlerine göre 2008/Ekim ayına kadar hesaplanarak, bulunan tutar daha sonra yukarıda belirtildiği şekilde toptan ödeme talep tarihine kadar güncellenmektedir.
Primlerin toptan ödeme olarak ödenmesi için en son bağlı olunan SGK İl/Sosyal Güvenlik Merkezine yazılı müracaat edilmesi şarttır.
Sigortalıların ve hak sahiplerinin geçmiş yıllarda ödenmiş olan primleri toptan ödeme olarak geri alabilmeleri için “Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi” ile en son prim ödenen Sosyal Güvenlik İl/Sosyal Güvenlik Merkezine başvurmaları gerekmektedir.
Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi’nin örneği, SGK İl/Sosyal Güvenlik Merkezlerinden temin edilebileceği gibi, SGK’nın internet sayfasındaki “form ve dilekçeler” bölümünden de dökümü alınıp, doldurulmak suretiyle başvuruda bulunulabilecektir.
5 yıl içinde talepte bulunmayan hak sahiplerine primler toptan ödeme verilmez.
5510 sayılı Kanunda primlerin toptan ödeme olarak geri alınmasında belli bir süre öngörülmemiş olmakla birlikte aynı Kanunun 97. maddesindeki “......ölüm sigortasından kazanılan (gelir ve aylık dışındaki) diğer haklar, hakkın doğduğu tarihten itibaren beş yıl içinde istenmezse düşer.” hükmü uyarınca hak sahipleri tarafından sigortalının ölümü tarihinden itibaren beş yıl içinde primlerin toptan ödenmesi talebinde bulunulmaması halinde bu hakları düşmekte, başka bir ifadeyle geçmiş yıllarda sigortalılar tarafından ödenmiş olan primlerin toptan ödeme olarak geri alınması imkanı ortadan kalkmaktadır.