Kamuoyunda Torba Kanun olarak bilinen 6111 sayılı “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Ve Diğer Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” 25.02.2011 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunmaktadır.
Söz konusu kanunla sosyal güvenlik mevzuatı yönünden yapılan düzenlemelerden biri de 12 Eylül 1980 ihtilali sonrasında gözaltına alınan veya tutuklanan kişilere gözaltında veya tutuklulukta geçen süreleri borçlanma imkanının sağlanmış olmasıdır.
Konuya ilişkin düzenleme, 6111 sayılı Kanunla 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 36’ncı maddede yapılmıştır.
Kimler borçlanma hakkından yararlanacaktır?
13/5/1971 tarihli ve 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu uyarınca kurulan sıkıyönetim mahkemelerinin görev alanına giren suçlar nedeniyle yakalanan veya tutuklananlardan, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yönetime el koyduğu 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen SSK sigortalıları ve Emekli Sandığı iştirakçileri yararlanacaktır.
Yapılan kanuni düzenlemede SSK sigortalıları yönünden gözaltına alınma veya tutuklanma öncesinde SSK sigortalısı olma gibi bir şart öngörülmemiştir. Dolayısıyla, gözaltına alınma veya tutuklanma sırasında SSK sigortalılığı bulunmamakla birlikte daha sonraki tarihlerde ilk defa SSK sigortalısı olanlar da getirilen borçlanma imkanından yararlanabileceklerdir.
Ancak, bu durumda olan SSK sigortalılarının ilk sigortalılık başlangıç tarihinden önceki döneme ait borçlanacakları süreler sigortalılık başlangıç tarihini geriye götürmeyecektir.
Diğer taraftan, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi iştirakçilerin borçlanma yapabilmeleri için 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu kapsamına giren suçlardan dolayı gözaltına alındıkları veya tutuklandıkları sırada Emekli Sandığı iştirakçisi olmaları şarttır.
Emekli Sandığı iştirakçilerinin borçlanacakları süreler sadece fiili hizmet sürelerine eklenecek olup, 5434 sayılı Kanunun geçici 205 inci maddesine göre yaş tespitinde dikkate alınmayacaktır.
SSK sigortalıları veya Emekli Sandığı iştirakçileri 12 Eylül 1980 sonrasında 1402 sayılı Kanuna göre gözaltına alınmış ve tutuklanmış olmalarına rağmen, haklarında yapılan kovuşturma ve yargılama sonucunda mahkum olmuşlarsa getirilen borçlanma imkanından yararlanamayacaklardır.
Yine, 6111 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 25.02.2011 tarihine kadar, kendi sigortalılıklarından dolayı sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık bağlanmış olanlar ile gözaltında veya tutuklulukta geçen sürelerini herhangi bir şekilde sigortalılık hizmeti olarak değerlendirmiş olanlar bu borçlanma imkanından yararlanamayacaklardır.
Örneğin; A şahsı 12 Eylül 1980 sonrasında 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu kapsamına giren bir suçtan dolayı 6 ay gözaltında kalmış ve bu suçtan dolayı da hakkında kovuşturmaya yer olmadığı yönünde karar verilmiş olmasına rağmen, adı geçen şahıs sonraki çalışmalarından dolayı 2002 yılında SSK’dan emekli olmuş ise, gözaltında geçirdiği süreleri borçlanamayacaktır.
Bu borçlanma imkanından SSK sigortalısı veya Emekli Sandığı iştirakçilerinin bizzat kendileri yararlanabileceği gibi, şayet vefat etmişlerse geride kalan hak sahipleri de (eş, çocuk, anne ve babası) bu haktan yararlanabileceklerdir.
Sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık bağlanmayan ya da toptan ödeme yapılmak suretiyle hizmetleri tasfiye edilenlerden borçlanacakları bu süreler ile birlikte emekli veya yaşlılık aylığına veya gelire hak kazanacak olanlara, geçmişe yönelik herhangi bir aylık veya fark ödenmeyecektir.
Yine, borçlandırılan süreler Emekli Sandığına tabi olanlar açısından emekli ikramiyesinin hesabında dikkate alınmayacaktır.
6 ay içinde başvuruda bulunmayanlar daha sonra borçlanamayacaklardır.
12 Eylül 1980 tarihinden sonra gözaltında veya tutuklulukta geçen süreler için getirilen borçlanma hakkı belli bir süre ile sınırlı tutulmuştur.
Bu bağlamda, söz konusu borçlanma hakkından yararlanmak isteyen SSK sigortalıları ve Emekli Sandığı iştirakçileri ile bunların hak sahipleri 6111 sayılı Kanunun yayım tarihi olan 25.02.2011 tarihinden itibaren 6 ay içinde (en geç 25.08.2011 tarihine kadar) borçlanma talebinde bulunmaları gerekmektedir.
Borçlanma başvurularının, bulunulan yerdeki SGK İl/Sosyal Güvenlik Merkezlerine yapılması gerekmektedir.
Borçlanma başvurusunda bulunan kişiler, gözaltında veya tutuklulukta geçen süreler ile haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verildiğini belgelemeleri ve bu belgeleri borçlanma talep dilekçelerine de eklemeleri gerekmektedir.
Borçlanma talebi için öngörülen 6 aylık süre hak düşürücü süre niteliğinde olduğundan, bu süreyi geçiren kişiler daha sonra isteler de gözaltında veya tutuklulukta geçen süreleri borçlanamayacaklardır.
Borçlanma bedeli nasıl hesaplanacak, ne kadar sürede ve kim tarafından ödenecektir?
Gözaltında veya tutuklulukta geçen sürelerle ilgili borçlanma bedeli SSK sigortalıları için sigorta primine esas günlük kazanç alt sınırının (26,55 TL) %32’si ile borçlanılacak gün sayısının çarpılması suretiyle hesaplanacak ve borcun tebliğ tarihinden itibaren 6 ay içinde ödenecektir.
1402 sayılı Kanunun kapsamına giren bir suçtan dolayı haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen SSK sigortalıları, bu durumlarından dolayı daha önce dava açıp tazminat almışlarsa borçlanma bedeli, tebliğ edildiği tarihinden itibaren altı ay içerisinde kendilerini tarafından, tazminat almamış olanların ise, borçlanma bedeli Hazine tarafından ödenecektir.
Örneğin; B şahsının 12 Eylül 1980 sonrasında 1402 sayılı Kanunun kapsamına giren bir suçtan dolayı 2 yıl (720 gün) gözaltında ve tutuklu kaldığı, daha sonra hakkındaki suçtan beraat ettiği ve bu süreleri borçlanmak istediği varsayıldığında, (720 gün X 26,55 X %32) 6.117,12 TL tutarındaki borçlanma bedelini daha önce tazminat almışlarsa kendilerini tarafından, tazminat almamışlarsa Hazine tarafından ödenecektir.
Gözaltında veya tutuklulukta geçen sürelerle ilgili borçlanma bedeli 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi iştirakçiler için, gözaltına alındığı veya tutuklandığı tarihteki emeklilik keseneğine esas aylık derece ve kademesinin talep tarihindeki katsayılar ve emeklilik keseneğine esas aylığın hesabına ait diğer unsurlar ile kesenek ve karşılık oranları esas alınmak suretiyle hesaplanacak ve kendileri veya hak sahipleri tarafından ödenecektir.