2019 moda sektörü açısından oldukça ilginç bir yıldı. Uyanışların, tekerrürlerin, önemli kayıpların yılı olduğu kadar belki de uzun zaman sonra modanın en aktivist, en politik olduğu dönemlerinden biri oldu. Seneyi bir efsanenin vefatı haberi ile açtık; Chanel, Fendi ve kendi isim markasının kreatif direktörlüğünü yapan Karl Lagerfeld, şubat ayında, 85 yaşında hayata veda etti. Ve seneyi bir başka efsanenin, lüks perakendenin en büyük ve simge mağazalarından biri olan Barneys New York'un iflas haberi ile kapattık.
2019 yılı moda endüstrisinin hataları ve yarattıkları ile yüzleşmesine şahit olduğumuz bir yıl oldu. Gen-Z etkisiyle iki kilit konu: sürdürülebilirlik ve çeşitliliği kapsayıcılık moda endüstrisinin en popüler konularıydı bu yıl.
Sürdürülebilirlik
Lyst'in verilerine göre bu yıl sürdürülebilir moda için ayda yaklaşık 27 bin arama yapılmış; econyl, organik pamuk, repreve ve tencel gibi sürdürülebilir özel materyaller hakkındaki aramalar hemen her biri için yüzde yüzden fazla artış göstermiş. Sürdürülebilir spor ayakkabılar ve en fazla kirlilik yaratan tekstil ürünlerinden biri olan denimin sürdürülebilir versiyonları en popüler arama kategorilerinden ikisi olmuş. LVMH ve Kering gibi lüks modanın devlerinden, Inditex ve Hennes &Mauritz gibi hızlı sokak markalarına sahip şirketlere, endüstrinin büyük oyuncuları üretim faaliyetlerini daha çevreci ve duyarlı yapma çabalarını artırmaya, bu konuda daha çok ses çıkarmaya başladılar. Elbette adımları henüz çok cılız çünkü çoğu hala modanın birincil meydan okuması ile başa çıkamıyor: pazardaki büyüme baskısına karşı sürdürülebilirlik ihtiyacı. Öte yandan çevre dostu bağımsız markalar hızla birer arzu nesnesi olma yolunda ilerliyor, hatta sürdürülebilirlik felsefesini benimsemiş Kopenhag Moda Haftası podyumlarından sokak stiline bu yılın en çok konuşulan, en çok aranan ve ilham alınan moda haftası oluyor. H&M Amsterdam'daki amiral mağazasında 50 parçalık "giysi kiralama servisi" denemesini, Zara "join life" etiketi ile sürdürülebilir kapsül koleksiyon üretimini başlatırken; Kering grubundan tatsız ayrılığı sonrası LVMH bünyesine katılan Stella McCartney şirkette aynı zamanda sürdürülebilir moda konusunda yönetim kuruluna danışmanlık yapacak. Bilindiği üzere McCartney uzun süredir sürdürülebilir ve çevre dostu bir marka yaratmanın savunucusu.
Kapsayıcılık
2019'da modada çeşitlilik, kapsayıcılık ve cinsiyetsizlik ekseninde cesur adımlar atıldı
Moda endüstrisinin kapsayıcılık eksikliğine karşı yapılan eleştiri ve protestolar yine Lyst'e göre cinsiyetsiz, cinsiyet ayrımı olmayan, etnik ya da muhafazakar moda aramalarında neredeyse yüzde 80 artış göstermiş. Z kuşağının en güçlü silahı olan sosyal medya itkisiyle beden olumlama, olduğun bedeni sevme konuları pek çok markanın koleksiyon hazırlama aşamasından, satış ve pazarlama aşamasına dek yeni ve kapsayıcı stratejiler belirlemesine sebep oldu. Sokak ve spor markaların bu yaklaşımı yanında yüksek modanın büyük grupları da etnisite, ırk, cinsiyet eşitliği gibi konularda uzman isimleri bünyelerine "Çeşitlilik ve Kapsayıcılık Direktörü" gibi ünvanlara sahip yöneticiler olarak istihdam etti. 2019'un bu en belirgin hareketlerinden birinin ilk büyük başarısı ünlü "The Victoria's Secret Fashion Show" defilesinin bu yıl yapılmaması oldu. 1995'den bu yana "melekleri"ni podyuma süren ve kadın bedenini tek bir kalıba sıkıştıran bir anlayış ile pazarlama yapan marka imajını yeniden düşünüp, tekrar yapılandıracağını ifade etti. Marka zaten geçen yıl başlayan #MeToo hareketinden bu yana ivme kaybetmiş ve meleklerinin prototip bir kadın algısına hizmet ettiği konusunda sık sık eleştirilmişti. Büyük darbe ise Rihanna'nın kanatsız zaferinden geldi. Rihanna'nın seksi olmanın ne anlama geldiğine dair tüm kalıpları yok etmesi –farklı beden, ırk, görünümdeki modeller ile podyuma çıkarak sunduğu SavagexFenty defilesi ile- tek bir gece aldı. Bunun yanında siyahi stil ikolarından Dapper Dan ve Gucci birlikteliği, Roma'nın köklü ve gelenekçi Valentino'sunun mülteci bir modeli marka yüzü seçmesi gibi sektör için pek çok aykırı adım bu yıl atıldı. Yine bu yıl Amerikan Moda Tasarımcıları Konseyi başkanlığını Diane von Furstenberg'den devralan Tom Ford'un ilk icraatlarından biri farklı etnik kökenlerden üyelere sahip bir yönetim kurulu oluşturmak oldu.
Yeniler
2019'un stiliyle öne çıkan isimlerinde başı bir kadın değil bir erkek çekiyor: Timothee Chalamet. Chalamet "The King" filminin galalarında adeta yeni jenerasyon erkek stilinin kodlarını yeniden belirledi. Z-kuşağının sevgilisi bir diğer stil ikonu ise kuşkusuz Zendaya. Son dönemlerin en stil sahibi ismi Tommy Hilfiger işbirliği ile çok güzel 2 kapsül koleksiyona da imza attı. Bedeniyle olağanüstü barışık, nev-i şahsına münhasır Lizzo cesur tarzı ve pek çok marka işbirliğine imza atan Billie Eilish de androjen stili ile müzik dünyasından moda dünyasını etkileyen isimlerden oldu. 2019'un en çok konuşulan kırmızı halı şıkı ise yine beklentilerin aksine bir kadın değil! Aktör Billy Porter Emmy ödülleri kırmızı halısında giydiği Christian Siriano tasarımı smokinvari gece elbisesi ile en çok konuşulan ve hakkında en fazla arama yapılan isimlerden biri oldu. Ayrıca Emmy'lerde Pose dizisindeki rolü ile "drama dizisinde en iyi erkek oyuncu" ödülünü kucaklayan ilk siyahi ve açıkça gay erkek olarak tarihe geçti. Eğlence dünyasını bir kenara bırakırsak, arama motorlarında stili ile en çok aratılan isim açık ara Meghan Markle.
Eskiler
2019 dejavu doluydu. Fotoğrafta üst sütün, alt sütundaki geçmiş görünümlerin 2019 versiyonunu gösteriyor
Eskiye rağbet olsa bit pazarına nur yağardı atasözümüzü 2019'da artık rafa kaldırıyoruz. Senenin belirleyici trendlerinin çoğu sayesinde 90lara ve 2000lerin başlarına ışınlandık. Moda tekrarı sever evet ama bu yıl tekrardan çok ilginç dejavulara tanık olduk. Genç aktris Elle Fanning'in Cannes Film Festivali sırasında giydiği Dior kostüm bizzat Christian Dior tarafından 1940larda moda dünyasına sunulan, evin simgesel "New Look" görünümünün modern bir tekrarı idi. Kostümü hazırlamak için şu anki kreatif direktör Maria Grazia Chiuri'nin ekibi 450 saat harcamış. Herkesi şok eden bir başka tekrar ise Milan Moda Haftası kapsamında, Jennifer Lopez'in 2000 yılında Grammy ödül törenine katılırken giydiği kıyafetin çok benzerini giyerek Versace podyumunda final yürüyüşünü yapması oldu. İşin bir diğer ilginç kısmı; bu elbisenin "Google Images" servisinin yaratılmasının en büyük nedenlerinden biri olarak gösterilmesi sebebiyle, yeni tasarım ve Lopez'in podyuma çıkışı Google işbirliği ile gerçekleşmiş. Aradaki 20 yıllık farkın Jennifer Lopez tarafında hiçbir şey eksiltmediğini de hafif bir kıskançlıkla belirteyim. 2019'un en güzel taraflarından biri eşsiz couturier Thierry Mugler'in tekrar hem de arşiv tasarımları ile müthiş geri dönüşü oldu. En önemli anlardan biri Grammy kırmızı halısında vintage bir Thierry Mugler elbise içinde süzülen Cardi B idi. Mugler bu elbiseyi Botticelli'nin "Venüs'ün Doğumu" tablosundan esinle 1995 couture koleksiyonu için hazırlamıştı ve ilk kez tekrar gün ışığına çıktı.
Gelenler
2019'da yıldızı parlayan tasarımcılar
Hani Savaş Ay'ın "zıpkın gibi, fişşek gibi" diye bir lafı vardı ya işte bu tabir bu yıl tam da Bottega Veneta'yı tarif ediyor. Markanın başına geçen yeni kreatif direktör Daniel Lee adeta bir sihirli değnekle Bottega Veneta'yı yılın en hızlı büyüyen ve en çok arzulanan markasına dönüştürdü. Lyst endeksine göre dipten ilk 20'ye bir yıl içinde çıkan markaya olan talep %50den fazla artış göstermiş. @newbottega olarak konumlanan ve kendi klanını oluşturan marka 2019'un en popüler ürünleri arasında birinci olan "The Pouch" çantanın yaratıcısı. İkinci büyük çıkış ise Rihanna'nın! Ne kadar başarılı bir girişimci olduğunu Fenty Beauty kozmetik markası ve SavagexFenty iç giyim markasıyla ispat etmiş olan Rihanna, 2019 baharında Fenty adıyla bu defa lüks modaya en üst düzeyden giriş yaptı ve ilk kez siyahi bir kadın yüksek modanın amiral gruplarından LVMH çatısı altında bir tasarım markası çıkarmış oldu. LVMH 1987'de Christian Lacroix'yı kurduğundan bu yana ilk kez sıfırdan bir marka kuruyor. Şüphe yok ki 2019'un yıldız tasarımcılarından biri hayatımıza önce devasa hasır şapkaları sonra mikro boyutta çantaları sokan, ve son olarak bir lavanta tarlasının ortasında yaptığı defile ile moda haftalarını sallayan Jacquemus oldu. 2019'un şanslı geldiği bir başka isim ise Lady Gaga'nın Met Gala kırmızı halısında 16 dakikalık performansla soyuna soyuna ilerlediği çok konuşulan elbisesini yaratan ve bu yıl CFDA Yılın Tasarımcısı ödülüne layık görülen Brandon Maxwell oldu.
Gidenler
2019'da veda ettiklerimiz
2019 pek çok vedayı beraberinde getirdi. Öncelikle moda dünyası nihai ikonuna Karl Lagerfeld'e veda etti. Sınırsız hayal gücünün ve yaratıcılığının ötesinde iğneli sözleri, olağanüstü defileleri, "it" model keşifleri, akıl almaz ticari zekasıyla yeri doldurulamaz bir vizyonerdi. Sektörün en saygı duyulan kariyerlerinden birine sahip Lagerfeld 1954'de Pierre Balmain'in asistanı olarak başladığı başarılarla dolu hikayesinde 1983'te başına geçtiği Chanel'i köklerinden ödün vermeden roketleyerek muazzam bir başarıya imza attı. Moda dünyasını yasa boğan bir diğer üzücü kayıp da duayen moda fotoğrafçısı Peter Lindbergh oldu. Kendisi görülmeyi ve görüntülenmeyi pek sevmeyen Lindbergh dünyanın en çok fotoğraflanan ve bir döneme damgasını vuran süper modellerin kariyerine altın dokunuşlar yapmış bir isimdi. İmzası haline gelen siyah-beyaz moda fotoğrafları ile tanınan Lindbergh aynı zamanda Amerikan Vogue'unun meşhur genel yayın yönetmeni Anna Wintour'un ilk Vogue kapağını çeken; Kate Moss'u üne kavuşturan ikonik fotoğrafların sahibi olan isim. Yine bir usta isim, haute couture maestrolarından Emanuel Ungaro da geçtiğimiz günlerde 86 yaşında yaşamını yitirdi. Peki ya giden ve gidişiyle büyük kaybettiren markalar? Bir zamanlar kibirli satış elemanları, parlak siyah alışveriş çantaları ve lüksün devlerinin ilk satış noktası olan Barney's New York ,iflas başvurusunda bulundu. Yüksek kiraların ve çevrimiçi rekabetin kurbanı olan marka sanki harç ve tuğla ile yapılan perakendeciliğin sonunu simgeler gibi. Bir alıcı bulunana dek 218 milyon dolarlık fonlarına güvenen Barney's 96 yıllık tarihini bakalım nasıl sonlandıracak. Bir başka giden ise Amerika'nın en büyüklerinden Calvin Klein'ın "Collections" adı altındaki yüksek moda segmenti olan kısmı, yani artık NY Moda Haftasında ya da kırmızı halıda Calvin Klein göremeyeceğiz, marka tamamen hazır giyim ve denim kategorilerine odaklanmaya karar verdi. Amerikan moda tasarımcıları içinde genç yaşında önemli başarılara imza atan ve markalaşan Zac Posen'in de markayı kapattığını duyurması moda dünyasını sarstı. Tasarım evini 2001'de kuran Posen, kapanma sürecinin korkunç ve hala inanılmaz geldiğini ama belirlenen süre içinde yatırım fonu bulamadığı için buna mecbur kaldığını, hazır olan İlkbahar 2020 koleksiyonunun satışa çıkmayacağını ifade etti. Yukarıda bahsettiğimiz gibi Victoria's Secret şovu gidenler arasında.
Teknoloji
2019 kuşkusuz modanın sadece üretim değil sunumunda da teknolojiden bağımsız düşünülemeyeceğini gösterdi. Issey Miyake'nin yeni kreatif direktörü Satoshi Kondo Paris Moda Haftası'nda gerçekleşen defilesinde gökyüzünden dronelar tarafından süzülen elbiselerin canlı modellerin üzerine geçmesiyle unutulmaz bir başlangıca imza attı. Stockholm Moda Haftası'nda tasarımcı Ida Klamborn'un defilesinde ön sırayı editörler, bloggerlar, ünlüler ve 3 robot paylaşıyordu. Sanal model Shudu en az gerçek meslektaşları kadar ilgi görmeye başladı.
2019 moda dünyası için inanılmaz hareketli, geçmişe sık sık öykünen ama gelecek için de acil ve cesur adımlar atmaya başlayan bir yıl oldu. Pantone 2020 yılının rengini "klasik mavi" olarak açıkladı, umarım mavinin hissettirdiği tüm güzellikleri, özgürlüğü, huzuru, barışı getirsin.