Çin, dünyanın en büyük alacaklısı ülke. Sahra Altı Afrika ve diğer bazı düşük gelirli ülkelerin toplam borç stokunun yüzde 15'ini elinde bulunduruyor (1). Küresel krizden bu yana Afrika'da 3.500'den fazla proje ve yatırım Çin tarafından finanse ediliyor. Son yirmi yıldır bu zayıf hükümetlere büyük miktarda kredi vermesi, Çin'i dünyanın en büyük resmi alacaklısı haline getirdi. Ayrıca Çin, Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) ile birçok ülkede altyapı projelerini finanse etmeye devam ediyor.

Çin, aynı zamanda gizli kamu borçlarıyla ilgili en uç örnek. Böyle bir uç geçişin nedenlerinden biri, kamu borcu istatistiklerinin çok önemli bir kısmı Dünya Bankası borç istatistiklerinde yer almaması. Başka bir nedenle, Çinli kreditörlerin ve Çin'in borçlarının, sözleşme borçlarının çok önemli bir kısmının yayımlanması ya da incelenmesine izin verilmemesi. Bir başka nedenle de borçlanma zamanında gizli borçlanmanın varlığı.

Aslında Dünya Bankası'ndan borç alan tüm okullar, kamu ve özel sektör borçlularının devlet garantisi verilmemiş borçlarına ilişkin veriyi bu kuruma sağlanması gerekiyor. Buna karşılık Dünya Bankası'ndan borç almayan ülkelerin borç istatistiklerini, uluslararası borç kayıt defterine açıklama bulunmuyor.

Gizlilik konusunda oldukça ünlü olmasına rağmen Çin hükümetinin aslında bu borçları gizlenmiş söylenmiyor. Çünkü Çin, Paris Kulübüne üye değil. O nedenle herhangi bir yere bildirmek zorunda değil.

Merkezi Paris'te bulunan ve 38 üyeden oluşan Paris Kulübü dış alacaklılar tarafından yapılan borç verme işlemleri, kamuya açık değil. Paris Kulübü'ne üye ülkelerin kulüp alacaklı raporlama sistemi borçlarını bildirme yükümlülüğündeyken, üye olmayanlar için ve dolayısıyla Çin için böyle bir bildirim bulunmuyor.

Bu nedenle Çin'in yurtdışındaki kaynakları hakkında özet veri yok. Oysa Çin'in son yıllarda uluslararası finans piyasalarındaki varlığı ve hacmi özellikle Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamındaki yatırımları nedeniyle artıyor. Bildirim kaynağı yok ama geri ödeme sistemi yeniden değerlendiren uluslararası alacaklılardan gelen fonlama masraflarının azalmasına neden oluyor. Tüm borçların gerçek boyutu hakkında bilgi eksikliği, çok sayıda kuruluş ve uluslararası düzeyde dikkat dikkat çekiyor (2).

Çin'in küresel borçlarına ait bazı değişikliklere göre (3) 2000-2017 yılları arasında gelişme gösteren ve 676 milyar $ olarak tahmin edilen Çin kredilerinin 385 milyar $'ı olduğu Dünya Bankası'na bildirilmedi. Bu tutarın yüzde 61'i olan 235 milyar dolar, üç güvencede kalmış durumda. Bu ülkeler de Venezuela, Rusya ve Kazakistan. Dünya Bankası kurallarına aykırı olarak ortak girişim ya da ortak girişim için verilen Çin kredileri mevcut. Söz konusu olan, belirli büyük projeler için yerleşik, sınırlı, korunaklı şirketler ve özel amaçlı bilgi araçlarının bazılarının çoğunluğunun hissi bu şekilde borçlu olup, bazı hükümetlerin kendi hisselerine sahip olan özel şirketler tarafından kontrol ediliyor. Görüldüğü gibi Dünya Bankası devlet sigortası olmadığı sürece bu borçların kamu borçları olarak sınıflandırılmıyor ve borçlu olan bu hükümetlerin bu borçlarının raporlanması gerekmiyor (4).

Ancak buzdağının görünmeyen kısmı nedeniyle Çin, şeffaflık konusunda uluslararası arenada çok kişilikli bir konuma sahip. Ayrıca borç sözleşmelerinin maddeleri konusunda da Gizlilik var. Çin kredi sözleşmelerinin, borçlulara yardımcı mı yoksa engel mi desteklediğini araştıranlar dışında, borçluları uluslararası borç batağına sokmak ve egemenliklerini sağlamak amacıyla şeffaf olmayan sözleşmeler kullanarak korunmayı desteklediği ileri kalıcılar (5) de var .

Bazı yazarlar da Çin'in kasıtlı olarak "borç tuzağı diplomasisi" izlediğini, hükümetin muhataplarına sert koşullar dayattığını ve ülkelerdeki ekonomik sorunlarla karşılaştığında, biriken varlıklara el koymasına izin veren sözleşmeler imzalattığını ileri sürüyorlar (6).

Çin'in verdiği dış borçlara ilişkin yasal şartların ilk sistematik analizini yapan Gelpern vd. (2021) (7) borçluları ile yaptığı sözleşmeler arasında 100 sözleşmelik olanları değerlendirmiştir. Bulgulardan biri; Çin sözleşmelerinin borçlanma koşullarının, hatta kusurların varlığının açıklanmasının gizlilik haklarının ortaya çıkması yönünde. Bir başka bulgu; Çin kreditörleri "Paris Yok Kulübü" üyelerine katıldı. Üçüncüsü; Çin sözleşmelerindeki “iptal, hızlandırma ve istikrar” oranlarının alacaklı ülkesi, borçluların iç ve dış politikalarını etkileme potansiyelinin olduğu ortaya çıktı.

Sözleşmelerde, Paris Kulübü Yok ve İşlemin Karşılaştırılabilirliği Yok maddeler yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Borç sözleşmelerindeki bu maddeler, borç alan ülkenin Çin'e olan borçlarını Paris Kulübü alacaklılarıyla koordineli ve/veya yönlendirilebilir karşılaştırılabilir koşulları yeniden başlatmasını yasaklıyor. Ayrıca Çin kredisini iptal etme veya yeni düzenlemeler yapma etkili bir şekilde sınırlanıyor.

Ayrıca Çin Eximbank ve Çin kamu bankaları ile yapılan tüm sözleşmeler, çapraz temerrüt maddesinin farklı versiyonlarını içermektedir. Borçlunun temerrüde düşmesi durumunda borç verene fesih hakkı ve tam geri ödeme (hızlandırma) talep etme hakkı veriyor. Ayrıca borçlu ülke, Çin'in yatırım çıkarlarına aykırı herhangi bir eyleme karşı çapraz temerrüde düşüyor. Hem çapraz temerrüt hem de çapraz darbe alma maddeleri borçluya performans göstermek için baskı yapıyor. Bazı sözleşmeler de, Çin ile borçlular arasındaki seçenekleri sona erdirmeye neden olacak şeyleri içeriyor.

Görüldüğü gibi Çin sözleşmeleri, resmi kredi uzmanlarıki emsallerinden daha ayrıntılı geri ödeme güvenceleri ve Çin'e diğer alacaklılara göre avantaj sağlayan unsurlar içermektedir. Hatta Çin bu konuda yaratıcı tasarım bile kullanıyoruz.

Sonuçta Çin'den borç alan yelpazesinde gizli kamu borcu sorunu ortaya çıkıyor. Araştırmalar Çin'den borç alan bir ülkenin Çin'e olan gerçek ve potansiyel geri ödeme yükümlülüklerini, GSYİH'sinin yüzde 5,8'ine eşdeğer bir miktarda eksik olduğunu bildirdiğini ileri sürüyor (8).

Gizli kamu borçları; Çin hükümeti, Çin yerel yönetimleri ( şu özette ayrıntılı açıklamalar ) ve Çin'den borç alan düşük gelirli ülkelerle sınırlı değil. Bu borçlar ne kadar gizli olsa da, krizin gerçek boyutu ortaya çıkıyor. Ayrıca uluslararası finansal sistemlerin gözleri üstünde. Bu nedenle gizli kamu borçlarının büyüklüğünün bir kısmı ölçülebiliyor. Bir sonraki yazımda bu konunun ele alınacağı yer.
Görüşmek üzere.

TİKLAYIN | Gizli kamu borçları (1): Nasıl gizlenirler?

TİKLAYIN | Gizli kamu borçları (2): Gizli borçlarda Çin rekoru ve Çin teşvik paketinde gizli borç sorunu

(1) Bkz. Melecky, M. (2021). Güney Asya'da Bir Sonraki Mali Krizi Önlemek İçin Gizli Borç Çözümleri. Dünya Bankası, Washington DC, ABD.
(2) Bkz. Alfaro, L. ve Kanczuk, F. (2019). Açıklanmayan Borç Sürdürülebilirliği. NBER Çalışma Raporu No. 26347 http://www.nber.org/papers/w26347
(3) William&Mary Üniversitesinde bir araştırma laboratuvarı olan AidData'da bu veriler mevcuttur. Yayın bilgisi için bkz. Brautigam, D. ve Huang, Y. (2021). Çin'in "Gizli Borcu"nun Gerçek Hikayesi Nedir?. Econstar, Bilgilendirme Belgesi, No. 06/2021.
(4) Bkz. Brautigam, D. & Huang, Y. (2021). Çin'in "Gizli Borcu"nun Gerçek Hikayesi Nedir? Gizli Borç”?. Econstar, Bilgilendirme Belgesi, No. 06/2021.
(5) Bkz. Tillerson, R. (2018). ABD-Afrika İlişkileri: Yeni Bir Çerçeve. George Mason Üniversitesi.
(6) Bkz. Chellaney, B . (2017). Çin'in Borç Tuzağı Diplomasisi. Project Syndicate, 23 Ocak, Brautigam, D. (2019). Çin'in 'Borç Tuzağı Diplomasisi'ne Eleştirel Bir Bakış: Bir Memin Yükselişi. Alan Geliştirme ve Politika, 5(3) , 1-14, Moody's (2018). Sovereings-Africa, Çin'in Borç Vermesi Büyümeyi Destekliyor, Sahra Altı Afrika'daki Mali ve Dış Baskıları Artırıyor. Moody's Yatırımcı Hizmetleri, 14 Kasım, Parker, S. & Chefitz, G. (2018). Borç Defteri Diplomasisi: Çin Kötü Kredileri Nasıl Stratejik Yatırımlar. Diplomat.
(7) Bkz. Bkz. Gelpern, A., Horn, S., Morris, S., Parks, B. & Trebesch, C. (2021). How China Lends 100 Borca Nadir Bir Bakış Yabancı Hükümetlerle Sözleşmeler. Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü, Çalışma Belgesi, Washington DC.
(8) Bkz. Brautigam, D. & Huang, Y. (2021). Çin'in "Gizli Borcu"nun Gerçek Hikayesi Nedir?. Econstar, Bilgilendirme Belgesi, No. 06/2021.