Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son garnizonu olan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'ndeki kazılarda 1600 yıllık flüt ve bronz anahtarlı yüzük bulundu.
Çınar ilçesi Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ndeki Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan kazı çalışmaları devam ediyor. Mithras Tapınağı'na sahip, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son askeri garnizonu olan tarihi kale, toplam 60 bin metrekare üzerinde yer alıyor. 12- 15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan tarihi kalenin 1800 yıllık girişi de gün yüzüne çıkarıldı.
“Kalede yaşayanların sanata ilgisini gösteriyor”
Kazı çalışmalarına yeniden başlanan kalenin Kazı Heyeti Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, 2014'te başladıkları kazı çalışmalarında çok önemli yapılar ve eserler ortaya çıkarttıklarını söyledi. Son yapılan kazı çalışmalarında 1600 yıllık olduğu tespit edilen flüt ile özel anahtarlı yüzüğün de ortaya çıkarıldığını anlatan Coçkun, küçükbaş hayvan kemiğine yuvarlak delikler açılarak kullanılan flütün, kalede yaşayanların sanat ve müzikle ilgilerinin olduğunu göstermesi açısından önemli olduğunu ifade etti. Bulunan eserlerin koruma altına alındığını dile getiren Coşkun, "Yüzeyinde biri kırık, 6 adet delik görülen flüt, milattan sonra 4 ile 5. yüzyıla tarihlendirilmektedir, yani 1600 yıllık. Anahtarlı yüzük de kilit içerisine giren dil ve gövde kısmı, el ile tutulan yüzük kısmına geçirilmiştir. Dişli ucun bulunduğu gövde yüzük üzerine hareketli olarak eklenmiştir. Dairesel formlu halkası açık uçlu olup birer kuş başı ile son bulmaktadır. Çok özel olan eşyaların konulduğu sandığı açmak için kullanılan anahtarlı yüzük de milattan sonra 4 ile 5'inci yüzyıla tarihlendirilmektedir. Söz konusu eserler kazılarda çok nadir ele geçmekte ve bölgede ilk defa karşımıza çıkmaktadır. Kaleye gelen ziyaretçi sayısı da her geçen gün artıyor" dedi.
“Yıl sonuna kadar önemli bir aşama kat etmeyi düşünüyoruz”
Zerzevan Kalesi'nin Roma İmparatorluğu'nun askeri yerleşimi ve dünyanın en iyi korunmuş garnizonlarından birisi olduğunu kaydeden Coşkun, “2014 yılında ilk defa kazı çalışmalarına başlamıştık ve 2021 sezonunda ara verdik. Mart ayı itibarıyla kazı çalışmalarına tekrar başladık ve aralık sonuna kadar bu çalışmalar kesintisiz olarak devam edecek. Zaten Zerzevan Kalesi, 12 ay boyunca devam eden bir kazı çalışması ve önemli bir proje. Biz ilk 2014 yılında başladık ama kısa sürede birçok sonuca ulaştık. Aslında buradaki çalışmalar hem bölgenin tarihinin aydınlatılması açısından hem de bölgenin turizmi açısından çok önemli. Birçok yapıda çalışıldı, askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yer altı geçitleri, su kanalları, sarnıçlar ve en önemli yapılardan birisi Mithras Tapınağı, yani Mitraem ortaya çıkarıldı. Ve 2017 yılında başlayan Mitras Tapınağı'ndaki kazılar, devam edecek. Yer altı kilisesi, büyük kilise, güney kulesi, surlar, surlardaki ana giriş bölümünü ortaya çıkarmıştık. Sur hattında da bir çalışma yürüteceğiz. Surlara bakıldığı zaman 8- 9 metreye kadar korunduğunu görüyoruz. Ve Zerzevan Kalesi'ndeki yer üstü şehrinde 4 ile 8 metre arasında dolgu var. Aslında büyük bir yer altı şehri de var. Bu yılın yeni çalışmalarından birisi yönetim merkezi olacak. Zerzevan Kalesi'nin yüksek noktasında yer alan ve kentin yönetildiği ve yöneticilerinin yer aldığı büyük bir kompleks yapıda çalışmaları başlatacağız ilk defa. Yılın sonuna kadar bu kazılarda önemli bir aşama kat etmeyi düşünüyoruz. Hatta yapının büyük bir kısmını açmayı planlıyoruz" ifadelerini kullandı. (dha)