Uçakta ölümlere az rastlansa da havayollarının bu tür olaylara hazırlıklı olması gerekir. Ölüm halinde uçaklar her zaman rota değiştirip geri dönmeyebilir.
2012'de 31 yaşındaki Robert Rippingale adlı yolcunun Singapur'dan Auckland'a giderken uçakta öldüğü haberi çıkmıştı.
Rippingale yemeğini yerken boğularak ölmüş, uçakta doktor ve hemşire olmasına rağmen kurtarılamamıştı.
Bu tür üzücü olaylara çok nadir rastlansa da havayollarının bu tür olaylara hazırlıklı olması gerekiyor.
MedAire bu ve benzeri konularda 60'tan fazla havayoluna tıbbi destek sağlayan bir şirket. 2010'da şirket 19 bin acil tıbbi yardım çağrısı almış, bunlardan 94'ü hayatını kaybetmişti.
MedAire doktorlarının ölümleri nasıl ele aldığını anlamak için önce bu ölümlerin nasıl olduğunu anlamak gerek. Kurum yetkililerinden Dr Paulo Alves uçakta ölme ihtimali olan insanları üç kategoriye ayırıyor:
Birincisi, tıbbi acil durum ihtimali beklenmeyen insanlar; ikincisi, ölümcül bir hastalığı olup da tıbbi nedenlerle seyahat edenler; üçüncüsü de hasta olduğunu bilen ama yine de doktora bile danışmadan seyahat edenler.
Beklenmedik tıbbi acil durumlar arasında kalp krizi, inme ve bir şey yerken boğulma gibi şeyler sayılabilir. 2009'da Continental Havayolları pilotu uçuş sırasında kalp krizi geçirip ölmüştü. Bu ve benzeri durumlar için uçakta her zaman kaptan pilotun yanında en az bir yardımcı pilot vardır. Bu olayda da yardımcı pilot görevi devralmış ve uçağı güvenli bir şekilde ABD'deki Newark havaalanına indirmişti. Paniğe kapılmamaları için pilotun ölümü yolculara duyurulmadı.
Ölümünü bekleyen hastalar da belli bir yerde ölmek ya da birilerini görmek amacıyla seyahat ederler. Havayolları bu yolcuların farkındadır ve ihtiyaçlarını karşılamak için daha büyük uçaklarda yer ayırmaya çalışırlar.
Dr. Alves'e göre en önemli kategori üçüncüsü. "Çoğu zaman bu hastalar uçak içinde olmanın ne tür sonuçlar doğurabileceğinin farkında değildir; uçağa binme konusunda doktora bile danışmazlar."
Bunlar "kararlı yolcular"dır; gitmeleri gereken yere ille ulaşmak ya da biletlerinin parasını geri alamayacakları için bu seyahate çıkmak isterler. "Bu durumlara sık rastlıyoruz. Üzücü, ama daha iyi bilgilendirme ile önlenebilecek olaylar bunlar" diyor Alves.
MedAire benzer bir olaya tanıklık etmişti. İki yolcunun henüz uçak kalkmadan bulantı için fazla sayıda torba istemesi üzerine şüphelenen uçak mürettebatı yolcularda norovirüsün yol açtığı kusma tespit etmiş ve uçaktan indirmişti.
Ertesi gün bu yolcular mürettebata bir şey söylemeden uçağa binmiş ve uçuş sırasında MedAire'ye yolcuların kustuğu ve su kaybettiği haberi gelmişti. 2010'da MedAire'ye bu ve benzeri şikâyetlerle 12 bin telefon gelmişti.
Peki bu vakalardan biri ölümle sonuçlansa havayolu bu durumu nasıl idare ediyor? Havayoluna bağlı olarak uçak mürettebatı yerdeki tıbbi destek ekibinden bu konuda talimat alabilir. MedAire, bir yolcunun uçuş sırasında ölmesi halinde uçağın otomatik olarak geri dönmesi diye bir şey olmadığını söylüyor.
"Bazen kişiler yanlarında bir ölü ile gidecekleri yere doğru yola devam etmeyi yeğliyor" diyor Dr Alves. Ölen kişinin aile fertleri ya da arkadaşları bakımından bilmedik bir ortamda bu sorunun üstesinden gelmek daha da zorlaşıyor.
Ama uçuşu başka bir yöne yönlendirmek de gerekebilir. Örneğin varılacak yere daha uzun yol varsa ve uçak küçük ve tüm koltuklar doluysa geri dönebilir. Bir ölüyle saatlerce yolculuk yapmak hem aile hem de mürettebat için zordur.
Peki mürettebat ölen kişinin cenazesini ne yapıyor? Bazen yolcular açısından en güvenli seçenek olarak cenazeyi koltuğuna bağlamak gerekir. Tuvalete ya da koridora yatırmak güvenlik kuralları bakımından mümkün değildir. Ayrıca cenazeyi yatıracak sayıda boş koltuk olmayabilir.
Singapur Havayolları belli uçaklarında cenazeler için ayrı bölmeler bulunduruyor. A340-500 uçakları ABD Newark havaalanından Singapur'a hiç durmadan en uzun uçuşları yapar. Bu nedenle acil durumlar için iki ayrı kokpit ve mürettebat ekibi vardır.
Southwest Havayolları hostesleri ise yerdeki tıbbi destek ekibinden talimat gelinceye kadar kalbi ve solunumu duran yolcuya müdahalede bulunmaya devam eder. Ölüm halini resmi olarak onaylayacak yetkileri yoktur.
Uzun gezilere çıkan yolcu gemilerinde ise yetkili doktorlar ve ölüm halinde cenazeyi koymak için morglar vardır.
Bu gemilerde çoğu yaşlı olmak üzere her yıl 10-12 milyon yolcu taşınır. Ölümlerin olması kaçınılmazdır.
Fakat ister havada ister denizde olsun her vakanın özgül yanları vardır. Bu nedenle her duruma uyan bir acil müdahale planından söz etmek zordur.