Türkiye 1940’lara kadar sürdürüp kendi eliyle yok ettiği uçak üretimine HÜRKUŞ ile yeniden başlıyor. Adını kendi atölyesinde ürettiği uçakla Türkiye turu yapan eski savaş pilotu Vecihi Hürkuş’tan alan savaş uçağı 2010’da Türk semalarında görevde olacak.
Cumhuriyetin kuruluşunun hemen ardından İstikbalin göklerde olduğuna inanan Atatürk’ün emriyle Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu. Almanlar 1. Dünya Savaşından yenilgiyle çıkınca uçak imaları kısıtlanmış, ellerindeki birikimi Türkiye ile paylaşmak istemişti. Böylece Türkiye’de büyük bir sanayinin ilk adımı atıldı: 1925 yılında Junkers Firması ile Türk Tayyare Cemiyeti, TOMTAŞ’ı yani Tayyare Otomobil ve Motor Türk Anonim Şirketi’ni kurdu. Bir yıl sonra ise Kayseri Uçak ve Eskişehir Bakım Tesisleri kurulmuş bunları Tayyare Makinist Mektebi’nin eğitime başlaması izlemişti.
Daha sonra Almanya hisselerini THK’ya devretti. Amerikan Curtis Wright grubuyla yapılan ortaklık da 1939’a kadar sürdü. Bu tarihte fabrikanın tüm uçak üretim ve revizyon hakkı Türk Hava Kuvvetlerine aitti.
2. Dünya savaşına kadar 112 adet değişik tipte uçak üretmesine karşın, uçak fabrikasında 1959’a kadar üretim tamamen durduruldu. Böylece Atatürk’ün koyduğu hedefle birlikte Türkiye'nin havacılık macerası da 35 yıl içinde yok olup gitti.
Savunma Sanayi Müsteşarı Murat Bayar’ın verdiği bilgiye göre, Türkiye’nin savaş uçağı imal etme hayali 2010’da gerçek oluyor. Ayrıca F-16’ların sadece TAI’de üretilmesi için de görüşmeler sürüyor. Öte yandan mayına karşı korumalı MRAP denilen araçların Türkiye’de üretilmesi çalışmaları da devam ediyor.
Vecihi Hürkuş kimdir?
Havacılığa gönül veren Tayyareci Vecihi Hürkuş sadece Türk havacılık tarihinin değil, belki de tüm Türkiye tarihinin en ilginç simalarından birisiydi. Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'na tayyareci olarak katılan Vecihi Hürkuş, uçak düşüren ilk tayyareci unvanını aldı. Kurtuluş Savaşı'nın ilk ve son uçuşunu yapıp, İzmir hava meydanına ilk giren ve işgal eden kişi oldu. Savaştan sonra İzmir'de yeni tayyarecileri eğitmeye başladı.
Hürkuş, 1924'te ganimet olarak Yunanlılardan ele geçen motorlardan yararlanarak ilk uçağı Vecihi K 6'yı imal etti. Ancak bunun için ödül yerine ceza aldı. Vecihi Hürkuş'un verecek merci olmadığı için, izinsiz havalanmış, bu yüzden de cezalandırılmıştı. 1930'da Kadıköy'de bir keresteci dükkânını kiralayarak, 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı Vecihi K-XIV'ü inşa etti. İlk uçuşunu 16 Eylül 1930'da Kadıköy Fikirtepe'de büyük bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştı.
1969’da Ankara vefat eden Hürkuş’un ilkleri:
* Türk toprağı üzerine ilk yolcu seferi düzenledi (Haziran, 1923 Edirne - Caproni Breda - dokuz yolcu).
* İlk Türk tayyaresini inşasını yaptı. (1924 İzmir - ilk uçuşu 25 Ocak, 1925'te gerçekleştirildi).
* Türkiye'deki ilk sivil pilotaj okulu açtı. (1932 - Kadıköy - V.S.T.M. Vecihi Sivil Tayyare Mektebi)
* İlk Türk deniz uçağı inşa etti. (1933 - Kadıköy İstanbul
* Yurt içi hatlarda yolcu ve kargo taşımacılık ilk özel havayolu şirketini kurdu. (1954-60 - Hürkuş Havayolları).
* Türkiye’nin toprakaltı radyoaktif servetlerini tayyare ile tespit etti (M.T.A. 1961-67).