Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Marmaray inşaatına ilişkin "Çanak-çömlek çıktı diye projeyi geciktirdiler" sözleriyle tepki gösterdiği arkeolojik eserlerle ilgili sürpriz bir düzenleme yapıldı. Kültür Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun aldığı karara göre, altyapı inşaatlarında ortaya çıkan tarihi ve kültürel eserler, bulundukları yerden alınabilecek ve kısa sürede kaldırılarak başka yerlere nakledilebilecekler.
İstanbul'daki Kanal İstanbul, 3. köprü projeleri başta olmak üzere, İzmir'deki Batırma Tüp Tüneli ve Diyarbakır'daki Sur projeleri gibi hükümetin gündemine aldığı büyük projelerde kazma vurulmadan önce “çanak-çömlek” sorunu giderildi.
Kültür Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu, önceki gün Resmi Gazete'de yayımlanan ilke kararına göre, altyapı inşaatlarında ortaya çıkan tarihi ve kültürel eserler, bulundukları yerden alınabilecek ve kısa sürede başka yerlere nakledilebilecekler.
Kurul, ilke kararında "... Bu kültür varlıklarından, plan vermeyen, küçük boyutta olan ve yerinde korunmasına olanak bulunmayanların ilgili koruma bölge kurulunun kararıyla bakanlığın uygun göreceği yere uzmanları denetiminde kaldırılabileceği" ifadesine yer verdi. Böylece, tarihi ve kültürel eserlerin büyük yatırımların önünde engel olmaları önlenmiş olacak. Bu ilke kararının mahkemelerin konuya ilişkin aldığı yürütmeyi durdurma kararlarını ortadan kaldırmayı veya zora sokmayı hedeflediği belirtiliyor.
Kültür Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ise karar metninde, yaşanan sıkıntıyı detaylı bir şekilde anlatarak alınan kararın gerekçesini şöyle açıkladı:
"Ülkemizde kentleşme hızının giderek ivme kazanmasının, insan ihtiyaçlarına uygun fiziki mekânların çeşitlenerek artmasına ve yeni alt yapı çalışmalarına yol açtığı, başta büyük kentlerimiz olmak üzere tüm eski kentlerin çekirdek yapılarının bozulup dönüşmekte olduğu, bu kentlerde mevcut alt yapının yetersiz kaldığı ve yeni ihtiyaçların bunlara eklenmesiyle (fiber optik kablo kanalları, doğalgaz iletim hatları, elektrik, su, telefon hatları, metro tünelleri vb.) modern yerleşmelerde, kent içinde sürekli altyapı için hafriyatlar yapıldığı hususları tespit edilmiştir. Bu nedenle, sit alanı ilan edilerek kontrollü yeni yapılanmaya açılan ve müzesi denetiminde temel hafriyatları ve sondajları yapılan alanlarda sıkça kültür varlıklarına rastlandığı, doğal afetler sonucu da (tektonik hareketler, seller, toprak kaymaları vb.) yeraltında bulunan kültür varlıklarının açığa çıkabildiği bakanlığımıza iletilen yazılı ve sözlü başvurulardan anlaşılmaktadır."
‘Çanak-çömlekler’ İstanbul’un tarihini değiştirdi
Başbakan Erdoğan geçen yıl çılgın projesini tanıtırken yaptığı konuşmada Marmaray Projesi’nin 4 yıl geciktiğini belirterek, "Sürekli yok arkeolojik şey, yok çanak yok çömlek çıktı, diyerek önümüze engeller koydular” diye sitem etmişti. Ancak yapılan araştırmalarda Başbakan'ın "çanak çömlek" olarak nitelediği tarihi eserlerin arkeolojik önemleri olduğu ortaya çıktı.
Marmaray Projesi için yapılan kazılarda, “mucize” olarak değerlendirilen karada ahşap 36 adet gemi batığı ile birlikte tarihi Theodosius limanı gün yüzüne çıktı. Ayrıca, çok sayıda hayvan, bitki kalıntısı, 10 binleri geçen sikke, keramik, heykel, mezar kalıntıları bulundu. Neolitik döneme (M.Ö 8000'lere) ait bu kalıntılar, İstanbul'un bilinen tarihini 1000 yıl öncesine taşıdı. Bulgular üzerine, Yenikapı'da 13. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen bir kilise, Üsküdar ayağında 12. yüzyıla tarihlenen bir yapı, M.Ö 4 ve 13. yüzyıl arasında kalıntıların çıktığı “100 Ada” denilen bölge hakkında "yerinde korunma" ve kalıntıların sergilenmesi için “müze istasyon” kurulması kararı alındı. Kültür Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’nun aldığı “taşınılabilirlik” kararı gereğince “müze istasyon” kurulma zorunluluğu da kalkmış oldu.