Tanzanya'da her köşede atık plastik bulmak mümkün. Ülkede atık plastikleri toplayıp satanların sayısı da hayli yüksek. Bu atıklar işlenip yeniden plastik malzemeler üretiliyor. Bir süre kullanıldıktan sonra bu ucuz ve kalitesiz malzemeler eskiyor ve yeniden sokağa atılıyor. Tanzanya'da 2005'den bu yana plastik poşet yasak. Ama yasağı dinleyen yok. Ülkedeki plastik atıklar ciddi bir soruna dönüşmüş durumda.
Yusuf sabah saat altıdan beri sokaklarda plastik şişe topluyor. Bugün işleri kesat gitmiş. Dört saat dolaşmasına rağmen çuvalının yarısını bile dolduramadığını anlatıyor. Bir kilo plastik şişe toplarsa yaklaşık 15 cent kazanacağını belirten genz Tanzanyalı, "Plastik aslında çok ucuz. Bir çok Tanzanyalı bu ucuz şeylerle yaşamını sürdürüyor" diye konuşuyor.
Çöp atılmalı. Çöp toplayıcıları da böylece plastik toplama merkezlerinden parasını alabiliyor. Bu merkezler atık plastiklerin yeniden dönüştürüldüğü küçük işletmelerden oluşuyor. Burada yeni plastik malzemeler üretiliyor. Eskiden bu tür işletmeler Tanzanyalıların elindeydi. Artık yabancı yatırımcılar da bu sektöre girmiş durumda. Yusuf şunlarını söylüyor:
"Bu fabrikaların sahipleri Çinliler. Afrika bunları yönetecek durumda değil. Çinliler ve Hintliler bunların gerçek sahipleri."
Yasak ama uyan yok
Herkes asıl sorunu biliyor ama çok az kimse dile getiriyor. Örneğin Tanzanya'da plastik poşetler 2005'de yasaklandı. Ama yasağa uyanların sayısı çok az. Bir çok kişi, "Poşetler Batı'dan geliyor, o yüzden mutlaka iyi olmalı" diye düşünüyor. Ayrıca yoksul insanlar geçimini bu sorun üzerinden sağlıyor.
Yusuf gibi Tanzanyalı bir genç olan Chris, atık plastiğin halk için son derece önemli olduğunu belirterek, "Bu onlar için hiç yoktan daha iyi. Yarım ekmek, olmayan ekmekten daha lezzetlidir. Evde otursalar ellerine bir şey geçmeyecek. Böylesinin daha iyi olduğunu düşünüyorum. Günün sonunda en azından yiyecek birşeyleri oluyor" diyor.
Chris başkent Darüsselam'ın dışında oturuyor. Bir sorun olduğunu o da biliyor. Toplanan atıklardan yeni plastik ürünler yapılıyor. Bunlar ucuza satılıyor ve hemen bozuluyor. Bozulan ürünler yeniden sokağa atılıyor. Böylece hem daha fazla çöp, hem daha fazla sorun ortaya çıkıyor. Chris, "Sonuçta bu durumdan etkilenen Çin değil, Tanzanya oluyor. O yüzden sorunu biz kendimiz ele almalıyız. Biz bazı şeyleri değiştirmeliliyiz. Halk girişimlerimiz olmalı. Ancak bu şekilde günün birinde ülkemizle gurur duyabiliriz" demekten de kendini alamıyor.
Halk bilinçleniyor
İlk halk girişimi ülkenin kuzeyindeki Moshi kentinde kuruldu. Bu küçük kent ülkenin en temiz yerleşim yeri olarak biliniyor. Burada, diğer kentlere göre iklime ayrı bir önem veriliyor.
Tanzanyalı genç kız Jeanette bilinçlenmenin önemine, "İklim değişimi üzerine bilgilendiriliyoruz. Bunun için de fidanlar yetiştiriyoruz. Çevremizde kilisede ergenlik töreni düzenlemek isteyenler örneğin en az 10 fidan dikmek zorunda. Ancak bu şekilde doğayı kurtarabiliriz" sözleriyle dikkate çekiyor.
Kuzeydeki halk el ilanlarıyla bilgilendiriliyor. Hükümet halka yönelik bilgilendirme etkinliklerinde plastik ürünlerin çevreye ne denli zarar verdiğini anlatıyor. Jeanette şimdi bazı şeyleri değiştirmek istiyor bunun için de bir önerisi var. "Artık farklı şeyler kullanmalıyız, mesela bez poşetler gibi. Gerçi çok iyi görünmüyorlar, ayrıca pahalılar da ama daha uzun süre dayanıyorlar. Artık plastik o kadar da ucuz değil. Sadece ucuz görünüyor. Ama sonuçta hepimiz için maliyeti çok yüksek" diye konuşuyor.