İstanbul Şişli’de rezidansların arkasında Romanların yaşadığı 8 bin kişilik İzzetpaşa Mahallesi’nde "Kentsel dönüşüm değil yerinde değişim" adıyla 'sosyal dönüşüm' yapılması planlanıyor. Mahallede yaşayan Romanlar projeyle birlikte mutfağı, banyosu, çatısı olan yeni evlere sahip olacak. Kentsel dönüşümle ilgili konuşan Nazan Doğan, hem çatısının hem mutfağının tadilatını beklerken, “Aşkım burası İzzetpaşa. Doğma büyüme buralıyım. Biz burada yaşamaktan utanmıyoruz, bizi burada bugüne kadar görmeyenler utansın” diyor.
Hürriyet'ten Zeynep Bilgehan'ın izlenim haberi aynen şöyle:
İstanbul’da Romanların yaşadığı 60’tan fazla mahalle bulunuyor. Bunların çoğu yoksul mahalleler. Ancak Şişli’deki yüksek katlı rezidansların her daim gölgesi altında kalan İzzetpaşa Mahallesikadar yoksuluysa az...
Yaklaşık 8 bin kişinin yaşadığı mahalledeki Roman nüfusu 1500 civarında. Okuma-yazma oranı ise yüzde 20... Çocuklar okuldan mahrum. Evlerin çatıları, banyoları, mutfakları yok ama mahallelerinde mutlu yaşamaya çalışan insanları var.
Bu insanların hayatı yaklaşık bir yıl önce Sıfır Ayrımcılık Derneği ve Şişli Belediyesi’nin başlattığı ‘yerinde kentsel değişim’ projesiyle değişti. Önce mahallenin en ‘girilemez’ yeri olan Yıldız Sokak’a bir toplum merkezi açıldı. Derneğin başkanı, kendi de bir Roman olan Elmas Arus bu süreci şöyle anlatıyor: “Türkiye’de pek çok ilde 400’ün üzerinde Roman mahallesi gezdim ama şehrin bu kadar merkezinde olup bu kadar yoksul başka yer görmedim. Mahalleli de bizim gelmemize şaşırdı.”
Işığa giden koridor
“Bölgede yoksulluk çocuklara aileden miras kalıyor. Sorunun çözümüyse kadınlarda. En büyük çekincelerinin okuma-yazma bilmemeleri olduğunu gördük. Okuma-yazma kursları açtık. Kurslara öğretmen bulmakta da zorlandık.. Bu kurslara erkekler de geldi. Biraz destek alıp yeteneklerini geliştirince özgüven kazandılar. Artık İŞKUR gibi kurumlara daha rahat başvurabiliyorlar. Toplamda 54 kursiyer kadınımız oldu ama merkezin 300’ün üzerinde kişiye faydası dokundu. Burası katılımcılar için ışığa giden bir koridor gibi oldu.”
Kurstan faydalananlardan biri Havva Sarmaşık. Sarmaşık 33 yaşında olduğunu tahmin ediyor. Eşi hurdacılıkla uğraşıyor. Beş çocuğuyla merkezdeki kurslara katılmış. Ne faydası olmuş? Şöyle cevaplıyor: “Artık kendime daha çok güveniyorum. Kandırılmaktan korkmuyorum. Okuyan insan olmak bambaşka. Çocuklarımı da okutmak istiyorum. Mahallede adam yerine konduğumuz zaman hayat var.”
İnsanların ruhlarına dokunduktan sonra sıra yaşadıkları yeri değiştirmeye gelmiş... Bu kapsamda da mahallede bir ‘yerinde kentsel dönüşüm’ süreci başlatılmış. Geçen hafta başlayan çalışmalarla 15 evin çatısı tamir edildi. Sırada tadilat bekleyen 500 ev var. Bu değişimin insanları nasıl etkilediğini konuşmak için sokakta yürüyoruz. Evinin ‘avlu’sundan bizi izleyen Ekrem Dalkıran’ın olmayan kapısını çalıyoruz. Eşi 75 yaşındaki Hacer Hanım’la 30 yıldır bu barakada yaşıyor. Evlerinin tuvaleti, çatısı, kapısı veya banyosu yok. Çekinerek, “Abdest alamadığımızdan cenazelere gidemedik” diyor. Eşiyle birlikte kendisi için yapılacak çatı ve mutfağı heyecanla bekliyor. Mutfakta ilk ne pişeceğini sorunca Ekrem Dalkıran, “Evde pişmiş bir kuru fasulyeyi isterdim” diye cevaplıyor. Dalkıran çifti mutfak hayali kurarken karşı komşuları Kezban Portakal artık yağmurlu havadan korkmamanın tadını çıkarıyor. Çünkü artık evinin bir çatısı var. Nazan Doğan hem çatısının hem mutfağının tadilatını beklerken, “Aşkım burası İzzetpaşa. Doğma büyüme buralıyım. Biz burada yaşamaktan utanmıyoruz, bizi burada bugüne kadar görmeyenler utansın” diyor.
Başkan: Bu onlara karşı borcumuz
Şişli Belediye Başkanı Hayri İnönü, yapılan çalışmalarla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor: “Bizim Roman vatandaşlara karşı borcumuz olduğunu düşünüyorum çünkü bugün yaşadıkları şartlarda yaşamayı hak etmiyorlar. Bizim en büyük projemiz Kuştepe’de yerinde dönüşüm. Bu, uzun vadeli bir proje çünkü çok paydaşlı bir iş yapıyoruz ve kimseyi mağdur etmeden bunu gerçekleştirmeyi istiyoruz.”
Önce sosyal dönüşüm
Roman kökenli Elmas Arus, İstanbul’daki 30 bin kişilik sülalesinden okula giden ilk kız çocuğuydu. Tabuları yıkıp iki üniversite bitirdi. Dokuz yıl, “Ben kimim?” sorusunun peşinde Türkiye’nin her yerindeki Roman grupları ziyaret etti, ‘Buçuk’ adlı belgeseli hazırladı. 2009’da kurduğu Sıfır Ayrımcılık Derneği’yle 2013’te Avrupa Konseyi’nin prestijli İnsani Yardım Ödülü’ne layık görüldü. Arus, İzzetpaşa’daki dönüşümün neden doğru olduğunu şöyle anlatıyor: “Sulukule’deki dönüşüm, orada yaşayan halkı yok sayarak başlatıldığından yanlıştı. İnsanlar yoksulluğun şiddetine, dayanışmayla karşı koyuyordu. Villalar arasında otopark ve işyerlerinin yapıldığı planların Romanlar için kurgulanmadığı çok belliydi. Bu insanlar evsizleştirilerek sürüldüler. İzzetpaşa’daysa yerel yönetim ‘Yıkayım, elinize de üç kuruş vereyim’ demedi. Kalabilecekleri süre için insani bir hayat sundu. Kentsel dönüşümden önce sosyal dönüşüm, sonrasında da yerinde kentsel dönüşüm yapılıyor.”
‘Dosta' ödüllü
İstanbul’da Roman nüfusun en yoğun yaşadığı ilçelerden biri Şişli. Yaklaşık 22 bin Roman nüfusa sahip Şişli Belediyesi geçen ay Avrupa’da 47 ülkenin katıldığı ve bu yıl 6’ncısı düzenlenen ‘Dosta’ ödülünün sahibi oldu. Ödül, Avrupa Konseyi’nce Romanların entegrasyonu ve topluma kazandırılması amacıyla örnek çalışmalar yapan yerel yönetimlere veriliyor.