AKP Hükümeti’nin, “denetim sistemini” etkinleştirmek ve şeffaflığı arttırmak için iki yıl önce hayata geçirdiği “Sayıştay Reformu” ile ilgili tartışmaların ardı arkası kesilmiyor. Geçen yıl Sayıştay raporlarının Meclis’e gönderilmemesi nedeniyle yaşanan “denetim krizine” bu yıl da, sansür krizi eklendi. Sayıştay Başkanlığı’nda görevli denetçiler, kamu kurumları hakkında hazırladıkları raporların sansüre uğratıldığını öne sürerek, isyan etti. Sayıştay Başkanlığı’nın internet sitesinde açıklanan raporlarda denetleme tutanakları 3-5 sayfaya indirildi. Bu yöntemle, raporlarda bulunan bulgular yani usulsüz işlemler bir anlamda gizlenmiş oldu.
Taraf'tan Hüseyin Özay'ın haberine göre, sansür tartışmasının hikayesi şöyle:
Reform diye hayata geçirildi
Türkiye’nin gündeminde uzun süre kalan Sayıştay Reform Yasası, büyük tartışmalar soncunda 2010 yılının Aralık ayında TBMM’de kabul edildi. Yasa, aynı yıl Cumhurbaşkanı’nın onayı ile yürürlüğe girdi. Yeni Sayıştay Yasası ile, TSK gibi birçok güvenlik kurumunun harcamaları da kısmen dış denetime açılmış oldu. Ayrıca denetim sisteminin etkinleştirilmesi için, Sayıştay’ın denetim yetkileri de arttırıldı. Bu düzenleme ile, kamu kurumlarının daha etkin denetleneceği kamuoyuna açıklandı. Ancak, kanunun uygulamasında ise işler beklendiği şekilde yürümedi.
Kanun ilk olarak 2011 yılı raporlarını etkiledi. Sayıştay Başkanlığı, raporların yeni kanuna göre yeniden düzenleneceğini belirterek raporların bir kısmını gecikmeli olarak Meclis’e gönderdi. Bir kısmı ise Meclis’e sunulmadı. Bu durum Meclis’te, iktidar ile muhalefet partileri arasında büyük tartışmalara yol açtı.
Tek tek ayıklandı
Sayıştay Başkanlığı’na bağlı denetçilerin, kamu kurumlarının 2012 yılı hesaplarıyla ilgili raporları da Haziran ve Temmuz aylarında tamamlandı. Raporlarda bu yıl ise sansür tartışması çıktı. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu çerçevesinde kurum içinde Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulu oluşturuldu. Kurul, denetçiler tarafından hazırlanan raporları tek tek inceleyerek, bazı bulguların çıkarılmasını bazı raporların özetlenmesini istedi. Yasa kapsamında, internet sitesinde yayınlanacak raporların içeriğini de azalttı. Bu kararlar doğrultusunda Sayıştay Başkanlığı’nın internet sitesinde geçtiğimiz haftadan itibaren yayınlanmaya başlanan 2012 yılı raporları, ortalama olarak 3-5 sayfadan oluştu. Yayınlanan kısımlarda ise, eleştiri maddelerine yer verilmedi. Raporlar, ikinci bir faaliyet raporu olarak nitelendirildi.
Denetçilerden şikâyet yağıyor
Raporların sansürlenmesi Sayıştay denetçilerini de rahatsız etti. Raporlarla ilgili şikayet ve ihbar mektupları hazırlayan bazı denetçiler bu mektupları, medya kuruluşlarına göndermeye başladı. Mektuplarda, Sayıştay Değerlendirme Kurulu’nun, sansür kurulu olarak çalıştığı öne sürülerek, kurulun raporları keyfi bir şekilde değiştirdiği iddia edildi. İhbar mektuplarında, yer alan bazı iddialar ise şöyle:
-Kurul yetkisini aşarak, raporların esasında değişikliğe gitmektedir.
-Bir gündemde birden fazla rapor ele alınarak, raporların içeriği tam olarak tartışılmamaktadır.
-Kurul öncelikle denetim raporlarının özetlenmesine karar vermiştir. Sayıştay denetim raporları düzenlilik denetimi rehberine göre hazırlanan raporlardır. Bu rehberde raporların nasıl hazırlanacağı açıktır. Ancak kurul düzenlilik denetimi rehberini bir kenara bırakarak bu kararı almıştır. Bu durum denetim bulgularının bir iki cümleden oluşacak şekilde raporlarda yer almasına sebep olmuştur.
-Kurul raporlardan rapor eklerinin çıkarılmasına karar vermiştir. Rapor ekleri düzenlilik denetimi rehberinin bir gereğidir. Bu ekler denetim süreci ve denetim bulguları hakkında detaylı ve doyurucu bilgi ve belgeler sunmaktadır. Raporların özetlenmesi ve rapor eklerinin raporlardan çıkması kamuoyu ve meclise minimum düzeyde bilgi paylaşılmasına sebep olmaktadır.
-Kurul denetim raporlarını üreten grup başkanı ve denetçilerin isim ve imza bölümlerini raporlardan çıkarmıştır. Sayıştay denetimi denetçi bağımsızlığı üzerine inşaa edilen bir denetimdir. Düzenlilik denetimi rehberine göre de denetim raporunun sahibi denetçidir. Ancak kurul denetim raporu ile denetçi bağını koparmıştır. Denetim raporları denetçi güvencesi olmaksızın TBMM’ne gönderilmiştir.
-Kurul bazı kamu idarelerine ilişkin denetim raporlarının TBMM’ne gönderilmemesine karar vermiştir. 6085 sayılı Kanun denetçilerce üretilen tüm denetim raporlarının TBMM’ne gönderilmesini esas alır. Ancak kurul bazı kamu idareleri ve bunlara bağlı işletme, kantin, şirket raporlarının TBMM’ne gönderilmemesine karar vermiştir.
-Kurul bazı bulguların mahiyetini değiştirmiştir. Denetim raporlarında denetim görüşünü etkilediği dile getirilen kimi bulgulara TBMM’ne sadece bilgi vermek amacıyla raporlarda özet halinde yer verilmiştir. Kimi bulgular ise ilgili kamu idaresine gönderilmek üzere raporlardan çıkarılmıştır.