William Saroyan’ın 100. doğum yıldönümünde Tophane Tütün Deposu’nda, yazarın fotoğraflarının da bulunduğu ‘Neresi Sıla, Neresi Gurbet?’ sergisi açıldı. Ara Güler ve Boğos Boğosyan sergideydi.
Biz doğmadan önce dünya denen yaşlı gezegende yaşanmış olanlar da belleğimizde yer eder; çünkü anlatılır bize uzak bir geçmişin sisli yollarında çakan şimşeklerin insanlık üzerindeki etkileri, yıkımlar, insanları derin bir hüzne boğan kopuşlar...
Dinleriz, görürüz ve etkileniriz hiç farkında olmadan anlatılanlardan. Bir de aidiyet duygusu vardır her insanın ister istemez sahip olduğu; o duygu biz henüz küçük bir çocukken biçim kazanmaya başlar içimizde. Etrafımızdaki insanların konuşmaları, kullandıkları dil, alışkanlıkları, inançları, ölüm ve yaşam karşısında aldıkları tavır hangi topraklara ait olduğumuzu hissettirir bize.
Akıcı, coşkulu, içten ve yalın bir anlatımı olan dünyaca ünlü öykü, roman ve oyun yazarı William Saroyan'ın kimliğinin ayrılmaz bir parçasıydı atalarının memleketi Bitlis. Asıl adı Aram Karaoğlanyan olan yazar, Bitlis'te değil Amerika'da, California'nın Fresno şehrinde doğmuştu ama çocukluk yılları boyunca büyükannesi Lusi'den Bitlis'i dinledi. Yaşamının kayda değer bir bölümünü geçirdiği Fresno, Amerika'da Ermeniler'in en yoğun olduğu yerleşim yerlerinden biriydi. Memleketini henüz doğmadan kaybetmiş bir sürgündü Saroyan ve Bitlis'i ancak 1964 yılında, 56 yaşındayken görebildi. Üç kent çok önemliydi onun için: Fresno, Bitlis ve Yerevan. Çünkü Saroyan, memleketsizliğinin bilincine vardıktan sonra kimliğini bu üç kent üzerinde inşa etti.
"Hepimiz Saroyan olalım"
20 aralık cumartesi günü William Saroyan'ın 100. doğum yıldönümü vesilesiyle, İstanbul'unTophane semtindeki Tütün Deposu'nda, “Neresi Sıla, Neresi Gurbet?” başlıklı bir sergi açıldı. Aras Yayıncılık tarafından Anadolu Kültür ve Karşı Sanat'ın katkılarıyla düzenlenen sergi, 10 Ocak 2009'a kadar ziyaret edilebilecek. Sergide Saroyan'ın Anadolu ve Ermenistan seyahatleri sırasında Ara Güler, Boğos Boğosyan, Bedros Zobyan ve Fikret Otyam tarafından çekilen fotoğrafları önemli bir yer tutuyor. Yazarın çeşitli eserlerinden yapılan alıntılar ile Karin Karakaşlı ve Rober Koptaş'ın kaleme aldığı Pergelin Sabit Ucu Fresno, Bitlis'te Ocağım Tüter, Yerevan Diye Bir Ütopya isimli metinlerin de dâhil olduğu sergide, Saroyan'ın Fresno'daki gençlik yıllarını belgeleyen fotoğraflar da var. Yüzüncü doğum yıldönümü UNESCO takvimine de alınan Saroyan'ı yakından tanımak için çeşitli imkânlar sunan serginin tasarımını grafik sanatçısı Mehmet Sinan Niyazioğlu yaptı. Saroyan'ın İngilizce, Ermenice ve Türkçe kitaplarının da sergilendiği Tütün Deposu'nda, Ayda Erbal'ın hazırladığı, aralarında Saroyan'ın sözlerini yazdığı Common a-my house şarkısının da bulunduğu müzikler eşlik edecek sanatseverlere. Eraslan Sağlam Açık Radyo'da, 1 Eylül-24 Ekim 2008 tarihleri arasında Saroyan'ın İnsanlık Komedisi isimli romanını okumuştu. Bu kayıtlar, sergi salonunda bunun için ayrılan küçük bir alanda dinlenebilecek.
Etkinliğin açılış konuşmalarını aynı zamanda Aras Yayıncılık'ta editör olarak görev yapan Agos gazetesi yazarı Rober Koptaş ile yazar Karin Karakaşlı yaptı. Daha sonra 1974 ve 1978'deki Ermenistan seyahatleri sırasında Saroyan'a eşlik eden Ermenistanlı fotoğraf sanatçısı Boğos Boğosyan salondaki sanatseverlere hitap etti. "Sergi salonunun bu kadar kalabalık olacağını tahmin etmiyordum. Buraya Saroyan'ı tanımak için gelen herkese teşekkür ederim," diyen Boğosyan, Saroyan'ın tüm halkları kalemiyle birleştiren bir yazar olduğunu söyledi. Ara Güler ise Saroyan'la 1964'teki Türkiye seyahatinden önce Paris'te tanıştığını, onunla röportaj yaptıktan sonra hayata daha farklı bir gözle bakmaya başladığını söyledi. "Herkes William Saroyan olsaydı dünya bambaşka bir yer olurdu. Hadi hepimiz Saroyan olalım" diyen Güler, sözlerine şöyle devam etti: "Amerikan edebiyatının en önemli yazarlarından Tennessee Williams'la röportaj yapmış ve ona diyalog yazma konusunda en başarılı edebiyatçının kim olduğunu sormuştum. Cevabı, William Saroyan idi."
"Arkadaşım Boğos"
“Neresi Sıla, Neresi Gurbet?” sergisi için İstanbul'da bulunan Boğos Boğosyan'la, William Saroyan hakkında konuşma fırsatı bulduk. Ermenistan'ın başkenti Yerevan'da Ermenistan ve diaspora Ermenileri arasındaki ilişkileri düzenleyen bir merkez olduğunu ve geçmişte orada çalıştığını söyleyen Boğosyan, Saroyan'la da bu merkezde, 1976 yılında tanışmış. "Ermenistan seyahati sırasında ona eşlik edecek bir fotoğrafçı lazımdı ve bu iş için beni görevlendirdiler" diyen Boğosyan, Saroyan'ı şu sözlerle tanımlıyor: "İri ve kelimenin tam anlamıyla büyük bir adamdı. Yüksek sesle konuşur ve kendini dinletmeyi bilirdi. Bazen kendimi onu dinlemeye o kadar kaptırırdım ki asıl işimi, fotoğraf çekmeyi unuturdum".
1976'da ve 1978'de Ermenistan'a gitmiş ve 20'şer gün kalmış orada Saroyan. Tüm bu zamanlar boyunca Boğosyan onun yanındaymış. Ermenistan'da, içinde Boğos Boğosyan'ın fotoğraflarının da olduğu Saroyan'la ilgili bir kitap yayımlanmış. 1978 yılında Saroyan Ermenistan'a gittiğinde Boğosyan kitabı Saroyan'a vermiş ve kendisi için imzalamasını istemiş. "Kitabı imzalarken ilk satıra 'Arkadaşım Boğos' yazmıştı. Bu benim için o kadar önemliydi ki..." diyor ve gözleri doluyor Boğos Boğosyan'ın.
Sergiyi çok beğendiğini ama en çok afişini sevdiğini söyleyen Boğosyan şöyle tamamlıyor sözlerini: "Saroyan'ın afişte kulanılan bisikletli fotoğrafını ben çekmiştim ve o fotoğrafla pek çok uluslararası ödül kazandım. Bu fotoğraf bende Saroyan'ın bisikletle Fresno, Bitlis ve Yerevan arasında gidip geldiği izlenimini bırakıyor. Afiş için çok doğru bir fotoğraf seçmişler".
Kapıları, Saroyan'ın yolculuğuna tanıklık etmek isteyen herkese açık olan Tütün Deposu, Pazar hariç hergün 11.00-18.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
Saroyan için yüzüncü yaş derlemesi
Daha önce William Saroyan'ın Ödlekler Cesurdur, Paris-Fresno Güncesi, İnsanlık Komedisi, Yüreğim Dağlardadır/Yaşamak Vakti ve Yetmiş Bin Süryani isimli kitaplarını yayımlayan Aras Yayıncılık, şimdide Amerika'dan Bitlis'e William Saroyan isimli derlemeyi okuyuculara sundu. Yazarın 100. doğum yıldönümü sebebiyle hazırlanan kitapta, Aziz Gökdemir, Dickran Kouymjian ve Stephen D. Calonne gibi eleştirmenlerin Saroyan edebiyatı hakkındaki yazıları ve Garig Basmadjian'ın Saroyan'la, 1975'te yaptığı bir söyleşi bulunuyor. Bunun yanında Saroyan'ın daha önce Türkçe olarak yayımlanmamış Bitlis isimli oyunu ile Fikret Otyam, Bedros Zobyan ve Ara Güler'in yazıları kitapta yer alıyor. Fikret Otyam, Ara Güler ve Bedros Zobyan tarafından çekilen Saroyan fotoğrafları da kitabın sayfaları arasında bulunabilir. Saroyan'ın Türkçe'ye çevrilerek çeşitli yayınevleri tarafından yayımlanmış olan diğer kitaplarının adları ise şöyle: Aram Derler Adıma, Ben Annemi Seviyorum, Tracy'nin Kaplanı ve Yoksul İnsanlar.