Türkiye'de son yıllarda iyiden iyiye ilgi gören sanat piyasasında sahtecilik, 1980’li yıllardan sonra başladı. Sahte tablo riskine en açık ressam Fikret Mualla. Koleksiyonerler, sahte eser aldıklarında susmayı tercih ediyor. İyi bir taklit 10 bin liraya yaptırılıyor, 10 katına alıcı buluyor.
Netflix’te dikkat çeken “Made You Look: A True Story About Fake Art” adlı bir belgesel yayınlanıyor. Belgeselde New York’un en eski sanat galerilerinden Knoedler & Company’nin merkezinde olduğu sahte resim vurgunu anlatılıyor.
Önce FBI soruşturmasına tabi tutulan daha sonra yargı süreci başlayan yolsuzluğun faturası ise 80.3 milyon dolar. Sotheby’s’in Yönetim Kurulu Başkanı Domenico de Sole’nin bile 10 milyon dolarlık kandırıldığı bu hikaye; “Dünyada artan resim sahtekarlığı, Türkiye’de de yaşanıyor mu?” sorusunu akla getiriyor.
Türkiye’de sanat pazarı bir dönem 250 milyon dolardı
Haftalık yayınlanan Gazete Oksijen'in haberine göre; Türkiye’de sanat piyasası, 2010’larda altın çağını yaşadı. Çeşitli rakamlar telaffuz edilse de, dolar kurunun nispeten düşük olduğu, Türk lirasının ise güçlü olduğu 2008-2010 döneminde 250-300 milyon dolarlık hacme ulaştı.
Oksijen’in konuştuğu güvenilir kaynaklar, TL’nin sonraki yollarda değer kaybetmesi ile bu hacmin 50 milyon dolarlara gerilediğini ifade ettiler. TÜİK verilerine göre de 2011-2015 arasında yurt dışından 223 milyon dolarlık eser ithal edildi.
Sahte eser piyasası ise şöyle işliyor: Önce Türkiye’de çok satan vefat etmiş bir ressam seçiliyor. Onun dönemine ait tuval bulunuyor. Sonra o ressamın tekniğine ygun özgün bir tablo resmediliyor. Sonra bu sahte tabloya inanırlığı güçlü bir hikaye uyduruluyor ve piyasaya sunuluyor.
Rus ve Gürcü ressamlara ürettiriliyor
Türkiye’nin ilk galericilerinden Yahşi Baraz, sahteciliğin Türkiye’de de olduğunu, ancak yurtdışındaki kadar yaygın olmadığını söylüyor: “Türk resmi 1860’larda doğdu ve 1960’lara kadar neredeyse para etmedi. Resim tarihimiz yeni olduğu için sahtekarlık yurt dışındaki kadar gelişmedi. Ayrıca bu iş kolay bir iş değil. Türk ressamlar sahtekarlık yapamaz, çünkü temel resim bilgisi yeterli değil. Bu yüzden özellikle Gürcistan, Rusya ya da Polonya’dan temel resim eğitimi almış kişilere yaptırılıyor sahtecilik. Tablo 10 bin liraya mal olurken, satış fiyatı 100 bin liraya ulaşıyor. Eğer iş rağbet görürse üretime devam ediliyor.”
İşte en çok sahte resim yapılan ressamlar
Türkiye’de en fazla sahte eseri bulunan ressamlar; Turan Erol, Cevat Dereli, Melek Celal Sofu, İbrahim Sofi, Hoca Ali Rıza ve Nazmi Ziya…
Ancak Fikret Mualla listenin en başında. Sanatçının 15 bin eser yaptığı söyleniyor. Arkadaşlarına, tanıdıklarına resim hediye ettiği, hatta esnafa borçlarını bile tablo yapıp vererek kapattığı biliniyor. Bu yüzden hakkında güvenilir bir katalog yok.
2019’da 60 milyar doların üzerinde gerçekleşen sanat piyasasına karşılık, eserlerin en az yüzde 30’unun sahte olduğu belirtiliyor. Metropolitan Müzesi bunu yüzde 40 diye açıklıyor. Sotheby’s ise globalde, müzelerdeki eserlerin yüzde 10’unun sahte olduğunu tahmin ediyor.