Sophie Hardach - BBC Future
Küçük çocuklarda solunum yolu hastalıklarına yol açan Respiratuvar Sinsitiyal Virüs (RSV), Kuzey Yarımküre'de son aylarda beklenmeyen hızda yayıldı.
Mevsimsel bir virüs olan RSV, önceki yıllarda Kasım ayından başlayarak kış aylarında yaygınlaşıyordu. Yaz aylarında ise RSV nedeniyle görülen vaka sayısı neredeyse sıfıra iniyordu.
Virüs bu yıl ise şaşırtıcı bir şekilde yayıldı ve birçok ülkede çocuk hastanelerinde yaz aylarının yoğun geçmesine neden oldu.
ABD'de New York'un Brooklyn bölgesindeki Maimonides Çocuk Hastanesi, RSV artışını yakından gözlemleyen tıbbi kurumlardan birisi oldu.
2021 yılının başlarında hastane çalışanları Covid-19 vakalarının azalması nedeniyle rahat bir nefes almıştı. Sosyal mesafe, maske ve temizlik önlemleri, diğer viral enfeksiyonların da azalmasını sağlamıştı.
Mart ayında ise öksüren bebek ve çocuk hastalar hastanede görülmeye başlandı. Bazıları nefes darlığından da muzdaripti.
Çocuklarda akciğer sorunlarına yol açabilen RSV nedeniyle hastaneye gelen çocuklar, sağlık personelini şaşırttı. Önceki yıllarda Mart ayında vakalar azalır, Nisan'da ise neredeyse bitmeye yüz tutardı.
Sonraki aylarda, mevsim dışı RSV salgını ABD'nin güneyinde, İsviçre'de, Japonya'da ve İngiltere'de de görüldü.
Covid salgınının dolaylı etkisi mi?
Hekimler, RSV virüsünün beklenmeyen artışının, Covid-19 salgınının dolaylı etkilerinden birisi olduğu görüşünde.
Geçtiğimiz yıl, kapanma önlemleri ve hijyen tedbirleri, koronavirüsün yayılımını engellediği gibi, RSV gibi virüslerin de önünü kesmişti. Bunun sonucu olarak, çocuklar bu virüse karşı bağışıklık geliştiremedi.
Önlemlerin gevşetilmesiyle RSV yayılmaya elverişli geniş bir nüfus bulmuş oldu. Vakalar da beklenmeyen bir dönemde arttı.
Bazı çocuk hastanelerinin kapasitesi zorlanırken, aileler kaygıyla alarma geçti.
Maimonides Çocuk Hastanesi'nin Çocuk Hastalıkları Servisi'nin şefi Rabia Agha, yaşadıkları yoğunluğu, "Yoğun bakım ünitemiz kapasitesini zorladı. Bu kez Covid'den değil, farklı bir virüsten" diye anlatıyor. Nisan ayı başında hastanelerine başvuran çocukların çoğuna RSV teşhisi konmuş.
Dünya genelinde de viral hastalıklara açık hale gelen çocuklar arasında virüs yayıldı.
İsviçre'nin Zürih kentindeki Üniversite Çocuk Hastanesi'nin bulaşıcı hastalıklar bölümü yöneticisi Christoph Berger, "Bu sürpriz oldu. Aslında beklediğimiz bir şeydi ama bu kadar çok olacağını düşünmemiştik" diyor.
Zürih'teki hastanede RSV vakaları genellikle Ocak ayında en yüksek seviyeye ulaşıp, Haziran-Ağustos arasında sıfıra yaklaşır. Bu yıl ise kışın hiç vaka yoktu, Haziran'da yavaşça artmaya başladı, Temmuz'da ise iyice yükseldi.
Berger, "Bütün yataklarımız doldu, ciddi bir sınavdı" diyor. Hastanesine başvuran bazı bebek ve çocukları diğer hastanelere sevk etmek zorunda kalmışlar. İsviçre'deki başka bazı hastanelerde de benzer bir durum yaşanmış.
Üstelik RSV teşhisi konan çocuklar, Covid'den muzdarip çocuklara göre daha uzun bir tedaviye ihtiyaç duydular.
ABD Salgın Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), çocukların neredeyse tamamının 2 yaşına kadar en az bir kez RSV ile hastalandığını kaydediyor.
Çocuklar genellikle bunu soğuk algınlığına benzer semptomlarla yaşıyor. Burun akıntısı, öksürük, öne çıkan semptomlar. Bazı çocuklarda ise, akciğerin alt kısımlarında enflamasyon yaratan bronşiyolit gelişebiliyor. Nefes darlığı da bu durumda görülebiliyor.
Altı aylıktan daha küçük bebeklerin yüzde 1-2'si, RSV nedeniyle hastaneye başvurup oksijen tedavisi almak zorunda kalıyor. Bu tedaviyle büyük çoğunluğu birkaç gün içerisinde iyileşiyor.
Koronavirüs salgınında önce, hastaneler genellikle RSV için hazırlıklı olurlardı. Prematüre bebekler ve akciğer hastalığı olan çocuklar, virüse karşı geliştirilen antikorlarla tedavi ediliyordu. Salgın döneminde ise mevsimsel ritim bozuldu.
Agha, "Covid'e karşı alınan önlemler, gerçekten de Covid'le birlikte diğer virüslerin de önüne geçti. Böylece RSV'nin bir sezonu tamamen geçiştirilmiş oldu. Ve bir sezonu atladığınız zaman, buna karşı antikor geliştirmemiş oluyorsunuz. Anneler buna karşı antikor geliştirmediğinde bu bebeklere de geçmiyor" diyor.
Sonuç olarak bu bebekler Covid önlemleri gevşediğinde RSV'ye daha açık hale geliyor. Farklı ülkelerden gelen veriler de bir sezon antikor geliştirmemiş olmanın etkilerini destekler nitelikte.
İngiltere Halk Sağlığı Hizmetleri (NHS) yetkilileri, BBC'ye yaptıkları açıklamada, "Vakaların en çok arttığı kesim, geçtiğimiz sonbahar ve kış aylarında RSV sezonunu kaçıran bir yaşındaki çocuklar oldu" değerlendirmesini yapıyor.
Kaçırılan sezon, hastalığa savunmasız olan çocuk ve bebek sayısını artırdı. Tokyo'daki sağlık otoriteleri de, kayıtların tutulmaya başlandığı 2003'ten bu yana en büyük RSV salgınıyla karşı karşıya olduklarını bildirdi.
RSV virüsünün bundan sonra nasıl seyredeceği ise henüz net değil. Yaz aylarındaki artış, kışın rahat geçeceği anlamına gelmiyor. Bazı bölgelerde ise RSV vakaları yeni yeni artmaya başladı.
Okulların yeniden açılması da RSV virüsüne yayılmak için yeni bir fırsat sunabilir. Ancak uzmanlar, yetişkinlerin nasıl davranacağının kritik önemde olduğunu burguluyor. İsviçre'de anaokulları ve oyun grupları kış boyunca açık kaldı ve çocuklar maske takmadı. Ancak yetişkinlerin önlemlere ciddi şekilde uyması sayesinde RSV vakalarında önemli bir artış yaşanmadığı bildirildi.
Christoph Berger, "Genellikle çocukların yetişkinleri hasta ettiği düşünülse de, genellikle bunun tersi oluyor. Yetişkinler sosyal mesafe ve temizlik önlemlerine uyduğunda RSV ya da grip vakalarını engelleyebiliyoruz" diyor.
RSV'den korunmak için alınabilecek önlemler, Covid'den farklı değil: El temizliği, sosyal mesafe kritik önemde. Burun akıntısı ve öksürük yaşayan bebeklerin birbirinden uzak tutulması da enfeksiyon ihtimalini düşürüyor.