Tempo24 Sivil Toplum Yazarı Cengiz Çiftçi Edirne merkezli Roman derneği EDROM’un penceresinden Romanların sorunlarını yazdı.
Türkiye’de farklı kaynaklara göre 500 bin ile 2 milyon arasında Roman yaşıyor. Türkiye’nin hemen her yerinde dağınık olarak yaşayan Romanlar yerel yönetimlerin ve merkezi yönetimin “kültürleri böyle” yaklaşımı ile ihmal edilen bir topluluk. Tempo24 Yazarı Cengiz Çiftçi, Edirne Roman Kültürünü Araştırma Geliştirme Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği çerçevesinden bakarak Romanların sorunlarını ve bu sorunlara yönelik çözümleri yazdı.
İşte Cengiz Çiftçi’nin yazısının tamamı…
8 Nisan Dünya Romanlar günü. Türkiye’de farklı kaynaklara göre 500 bin ile 2 milyon arasında Roman yaşamakta. Geleneksel lonca örgütlenmeleri zayıf olsa da süren Romanlar her bölgede yaşamakta. Kendi kültürlerini korurlarken yaşadıkları yerlerin kültürlerini de taşıyorlar.
Yakın zamana kadar kendileri tercih etmeseler de farklı isimlerle adlandırılmaları, toplumun ekonomik olarak tercih etmediği işlerde çalışmaları, en az okuryazarlık oranına sahip olmaları, kamu kurumlarında nüfuslarına oranla en az çalışanlar olmaları, yaşadıkları yerlerin alt yapı açısından en yetersiz yerler olması bilinen ama çoğu zaman görmezden geline bazı özellikleri. Okullaşma oranının az olması, işgücü piyasalarına erişimde önyargılar ve zorlukların çok olması, toplumda mevcut önyargı kalıplarının olması ve benzeri alanlar diğer bazı sorun alanları. En alttakilerin en dışlanmışı Romanları tanımlamada kullanılabilir. Yaşadıkları sorunlar bütünsel bir kamunun sosyal içerme politikalarının olmamasından kaynaklanıyor.
Yerel yönetimlerin ve merkezi yönetimin ‘kültürleri böyle’ yaklaşımı ile ihmal edilen bir topluluk. Son zamanlarda değerlenen ya da para eden her şey ellerinden alınmaya başladı. Önce çöp toplama işi yavaş yavaş el değiştirdi ve Romanlar bu alandan uzaklaştırıldı. Sonrasında ise şehir merkezlerinde kalan Roman mahalleleri talana uğradı. Kentsel dönüşüm adı altında soylulaştırma politikaları ile zaten toplumsal örgütlenmeleri zayıf olan Romanlar dağıtılıyor ve görünmez kılınıyor. Sulukule uygulaması benzeri alanlar için yerel yönetimlerin tecrübelerini geliştirerek kentsel ranttan örgütsüz toplulukları uzaklaştırarak uygulanmakta.
Edirne Roman Kültürünü Araştırma Geliştirme Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği- EDROM 2004 yılında kuruldu. Kuruluş amacı ve hedefleri arasında bazıları yukarıda sayılan sorunların çözümününe öne çıkartmakta:
• Çingene kültürünün araştırılması ve geliştirilmesi için bilimsel çalışmalar yapmak.
• Müzik, dans, tiyatro grupları oluşturmak, geliştirmek ve kültür hizmeti olarak toplumlara sunmak.
• Okuma-yazma bilmeyenler için okuma-yazma kursları açılmasını sağlamak.
• Üyelerin kültür ve sanat becerilerini geliştirerek, onlara düzenli gelir kazandıracak hale dönüştürmek.
• Toplumların arasında var olan sevgiye, saygıya dayalı ilişkileri geliştirmek; yararlı olan gelenek-görenek, örf ve adetleri korumak.
• Oluşturulacak burs ve benzeri yardımlarla dernek üyelerinin çocuklarının eğitim düzeylerini yükseltmek; lokal, öğrenci yurtları ve okuma salonları açmak.
• Üyeler arasındaki yardımlaşma, birlik ve beraberlik duygularını geliştirmek.
• Toplumlar arasında sosyal barış anlayışını güçlendirmek.
• Sağlanacak bağışlarla ve oluşturulacak iş olanaklarıyla üyelerin ekonomik gelişimlerini sağlamak.
• Uygun zeminlerde verilecek konferanslarda, düzenlenecek panellerde, radyo ve televizyonlarda yapılacak eğitim konuşmalarıyla halkın eğitim düzeyini yükseltmek için katkıda bulunmak.
EDROM, Romanlar için dile getirilmeyenleri barışçıl bir şekilde dile getirerek dilenme kültürünü yok ediyor. Hak temelli bir çalışma yöntemini tüm Romanlar arasında yayarak deneyimlerini paylaşarak geliştiriyor.
Sivil bir örgütlenme ile Romanların ‘vatandaş’ olarak haklarının olduğu kısık bir sesle söylenirken son zamanlarda yaşanan sorunlarla yüksek sesle dile getirilmeye başlandı. EDROM Romanların her yerde örgütlenmeleri için örnek çalışmalar sürdürüyor. Diyarbakır’daki Dom’lardan Ankara’daki sınırlı sayıda üniversiteli Roman gençlerinin kurduğu Romakara’ ya kadar farklı alanlarda işbirlikleri geliştirerek deneyimlerini aktarıyor. Önümüzdeki dönemde Uluslar arası Spolu Vakfı ile birlikte Hollanda Dışişleri Bakanlığının Marta Programı çerçevesinde geniş kapsamlı bir proje uygulamasına başlayacak.
Sosyal içerme konusunda Romanlar örgütlendikçe talepleri de somutlaşacak. Eğitim hakkı ile başlayan ve iş talebi ile devam eden talepler kamunun bu alanda ayıracağı kaynaklarla somut gelişmelere dönüşebilir. Çalışmalarına engeller çıkarılan ve istihdam ve eğitim alanlarında özel politikalardan yoksun kalan Romanlar EDROM’un hak temeli yaklaşımı ve sosyal diyalog yolu ile haklarından faydalanabilecekler.