Hadımköy araç muayene istasyonunun önündeki 2 kilometreyi aşan araç kuyruğu, özelleştirildikten sonra yeni sistem ve teknolojiyle kapılarını açan araç muayene istasyonlarında geçişin sancılı başladığını gösteriyor.
Eskiden araç bile görülmeden sadece ruhsat götürülerek yapılabilen muayenelerde, artık kılı kırk yaran bir denetim mekanizması işliyor. Bir araç muayenesi 30 ila 45 dakikada yapılıyor ve en ufak bir hata ya da eksiklik gözden kaçırılmıyor. Bu nedenle de aslında aralık aylarında yabancı olunmayan araç kuyruklar şimdi sıkı denetimin nedeniyle daha da uzuyor.
Kimse yeni uygulamaya karşı değil ama yeterli tanıtımın yapılamamış olmasını eleştiriyor. Araç sahipleri, "Sıkı denetim yapılmasını doğru buluyoruz. Ama standartların ne olduğunu bilmiyoruz. Ceset torbası bile istendiği söyleniyordu. Ancak böyle bir şey yokmuş. Sistemi tam anlatsınlar ki hem çile çekip hem de elimiz boş dönmeyelim" diye isyan ediyor. Kuyrukta bekleyenleri sakinleştirmekle uğraşan görevliler ise, eski sistemden alışa gelen rüşvet tekliflerinden şikayetçi... "Kuyruğu gören rüşvete sarılıyor. Ruhsatın içine 50-100 YTL atıp benim işimi hızlandır diyorlar. Bu artık mümkün değil. Herkes sırasını aracıyla gelip bekleyecek" diyen görevliler eski dönemin tarihe karıştığını söylüyor.
Büyük şehirlerde karmaşa yaşanıyor
Araç muayene istasyonları, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın 2005'de açtığı ihale ile özelleştirildi. İhaleyi kazanan Akfen-Doğuş-TüvSüd Ortak Girişim Grubu (TÜVTURK) özelleştirmenin iptal olması yönünde açılan birçok davanın ardından nihayet 2007'de harekete geçebildi. Yeniden inşaa edilen araç muayene istasyonları son teknoloji aletlerle donatıldı. Trafikte seyir güvenliğini artırmak için baştan yaratılan araç muayene istasyonlarının ilki 2008 Ocak'ta Elazığ'da açıldı. Ardından Trabzon, Kırklareli, Tekirdağ, Niğde, Gaziantep, Denizli, Adana illerindeki istasyonlar devreye sokuldu. Bugüne kadar 60 ilde 150 adet istasyon hizmete açıldı. Yapılanma tamamlandığı Türkiye genelinde 189'u sabit, 80'i gezici olmak üzere toplam 269 araç muayene istasyonu faaliyete geçmiş olacak. İstanbul'da da 12 istasyon kısa bir süre önce hizmet vermeye başladı. Ancak büyük şehirlerdeki araç yoğunluğu yeni istasyonlarda karmaşaya yol açtı. Çünkü yeni sistemde, fark yükseklik ayarından, modifiyelere, orjinal olmayan zenon farlardan, uzun kısa farın ayarsızlığına ve sonradan araca katılan çelik jantlara kadar birçok konuda sınıfta kalmak mümkün.
Maliye'nin vergi denetimi de etkili
Yeni sistemin nasıl işlediğini görmek için gittiğimiz Hadımköy Araç Muayene İstasyonu'nda aralık ayında yaşanan yığılmadan dolayı 350 araçlık kapasite 650'ye çıkarılmış. Gece saat 23.00'e kadar ellerindeki broşürlerle kuyrukta bekleyenlere yardımcı olmaya çalışan görevliler sıkıntının sadece sıkı denetimlerden kaynaklanmadığını, vergi borcu sorgulaması yapan Maliye Bakanlığı'nın sisteminde yaşanan aksaklıkların da kuyrukların uzamasına neden olduğunu vurguluyor.
6 saatte kuyruğun ortasına gelebildim
Nail Günerhan, gün doğmadan sıraya girmiş. Öğlen saat 12.00'de kuyruğun ancak ortalarına gelebilmiş. Kuyrukların gece yarısı saat 2'de başladığını belirten Günerhan, "Sıkı denetimleri doğru buluyorum. Ancak sistemi iyi anlatmaları lazımdı. Farın yükseklik ayarı yanlış olduğu için geri dönenler var. İyi de bunun ne olması gerektiğini bilmiyoruz ki" diyor.
Bir aydır kuyrukta olan aracılar var
Kuyruktan korkan ve vakti olmayanlar ise bir aracı vasıtasıyla muayene yaptırma yoluna gidiyor. Aracılık yapan Mehmet Kaya, bir aydır kuyrukta olduğunu söylüyor. Kaya, aralık ayında zaten normalde de bir yığılma olurdu. Ama sistem yeni diye bu sefer biraz daha fazla oldu. Ama bir süre sonra sistem oturunca işler rahatlayacaktır" açıklamasını yapıyor.
Krizde işsiz kalan çay satıyor
Muayene istasyonunun önünde oluşan kilometrelerce kuyruk kendi ekonomisini de yaratmış. Yangın tüpü, reflektör, ilk yardım çantası satanlar, denetimden geçemeyen ya da eksik malzemesi olanları bekliyor. 2 gün önce kriz nedeniyle işsiz kalan Hüseyin Duru ise, bir minibüs içinde kuyrukta bekleyenlere çay servisi yapıyor. Duru, "Burada kuyruk olduğunu duydum ve gelip ekmek paramı çıkarmak istedim" diyor.
Sıra korkusu tüpleri bıraktırdı
Hadımköy'de gözümüze çarpan bir ilginç nokta daha vardı. Yol kenarına dizilmiş muftak tüpleri... Muayeneye kasasında bulunan mutfak tüpleriyle giremeyeceğini öğrenen bir araç sahibi, sırasını kaçırmamak için yol kenarına tüpleri boşaltmak zorunda kalmış. Tüpler çay satan Duru'ya emanet edilmiş.
Başka ilde muayene için önce polise gidip ceza kestiriliyor
Muayene istasyonlarının özelleştirilmesi aşamasında Türkiye'nin kuzey ve güney olarak 2 bölgeye ayrılması nedeniyle araçların trafik tescilinin bağlı olduğu ilde yapılması gerekiyor. Bu hem vatandaşı hem de firmaları zor durumda bırakıyor. Örneğin, Antalya'da birçok günlük rent a car veya uzun dönemli araç kiralama firması 34 plakalı araçlarını Antalya'da özelleşen istasyonlara muayene yaptıramıyor. Bu durumda Antalya'daki yabancı plakalı araçlar, 100 km mesafedeki Burdur ilinde halen Karayolları'nın işlettiği muayene istasyonuna gidiyor. Çünkü Karayolları istasyonları her plakalı aracı muayene edebiliyor.
Ancak yetkililer vatandaşlara bir diğer yol daha öneriyor. Aracının muayene süresi geçmiş, yabancı il tescilli araç bir trafik polisi bularak kendisinin muayene süresinin dolduğunu, ceza kesmesini istiyor. Polisten 55 YTL ceza tutanağı ve ek 33 adı verilen zorunlu muayene formunu alan vatandaş özelleşen istasyona gidip, aracının muayene süresinin dolduğunu, bağlanabileceğini belirtiyor. Bu durumda kanundaki imkândan yararlanılarak yabancı il tescilli araç muayene edilebiliyor.
Plakayı değiştirmek masraflı
Antalya Sütçüler'deki Tüvtürk İstasyonu yetkilileri de kanunen 34 plakalı araçları muayene yapamadıklarını ancak kendilerine zorunlu muayene ve ceza makbuzu ile gelen araçlara hizmet verebildiklerini belirtiyor. Yetkililer, aracın ruhsat ve plakasını değiştirmenin bedelinin ise 120 YTL civarında olduğunu ve tekrar muayene girmesinin şart olduğunu ifade ediyor. Antalya Araç Kiralama Kuruluşları Derneği (AKKDER) Başkanı Selçuk Kadirler muayenede bölgesel uygulamanın "ayrımcılık" yarattığı belirtiyor.
İntercity Kiralama Yönetim Kurulu Başkanı Vural Ak ise "Türkiye genelinde onlarca ilde hizmet veren yaklaşık 25 bin aracımız var. Bunların muayeneleri bitince hepsini İstanbul'a mı göndereceğiz? Bu uygulama hem zaman hem de para israfından başka bir şey değil" diyor.
Tüvturk yetkilileri ise "Araç muayene istasyonlarının açılması işletilmesi ve araç muayenesi hakkındaki yönetmelik" kapsamında bakanlık tarafından belirlendiğini açıklıyor. Kuzey - Güney Bölge ayrımı konusunda çalışmaların halen devam ettiğini belirten yetkililer "Araç muayenesini, aracın trafik tescilinin yapıldığı muayene bölgesinde yaptırma zorunluluğunun kaldırılması için düzenlemelerin yapılması ile ilgili gerekli ilk adım atıldı. Bundan sonraki aşamada Danıştay onayı beklenecek" açıklamasını yapıyor.