T24 - Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu'nun (UNESCO) desteğiyle düzenlenen "Güneydoğu Avrupa'da Medya Etiği, AB Standartlarına Uyum ve Özdenetim" konulu yuvarlak masa toplantılarının ikincisi İstanbul'da yapıldı. Toplantıda, basın için “sorumluluk sahibi özgürlük” kavramının altı çizildi.
“Medyada Özdenetim ve Ombudsmanlık Uygulamaları” başlıklı oturumun moderatörlüğünü yapan Sabah Gazetesi Ombudsmanı Yavuz Baydar, Türkiye ve Balkanlar'da medyada özdenetimin önemi ve karşılaşılan sorunlardan söz etti.
UNESCO'nun Proje Danışmanı Ognian Zlatev “Güneydoğu Avrupa medyası ve AB normlarına uyum” başlığı altında yaptığı sunumda, özdenetim açısından her ülkenin kendi modelini koymak durumunda olduğunu vurguladı. Zlatev, internet bazlı medyanın büyüdüğünü, profesyonellerin “blog yazarlarının gazeteci olup olmadıkları” sorusunun yanıtını tartıştıklarını anlattı.
'Basın hem özgür, hem sorumlu olmalı'
The Guardian'ın ilk ombudsmanlığı görevini üstlenen ve 1821'de yayına başlayan gazetenin tarihini yazmakta olan Ian Mayes de “Demokrasi, Medya, Ombudsmanlık” konulu bir sunuş yaptı. Mayes, gerçek bir demokraside “özgür ve sorumlu” bir medyanın kaçınılmaz olduğunun altını çizdi.
Medyanın kendisini eleştiri dışında tutamayacağını, bu noktada ombudsmanlığın devreye girdiğini belirten Mayes, özgürlüğün sınırsız olamayacağını belirtirken “sorumluluk sahibi özgürlük” kavramının altını çizdi. “Hata yapmak etik değil, diyemeyiz. Hepimiz insanız ve hata yapıyoruz. Ancak hatayı düzeltmemek etik değil” diyen Mayes, gazetelerin dijital takipçilerinin gelişmesinin gazeteler için bir umut olduğunu vurguladı ve The Guardian gazetesi ile gazetenin internet sitesinin yıllar içindeki okur ve ziyaretçi trafiğine ilişkin süreç hakkında bilgi verdi. Mayes, 1999'da 400 bin olan gazetenin tirajının bugün 270 bine düştüğünü, ancak Guardian'ın internet sitesi ziyaretçilerinin sayısının aylık 10 milyon civarından 37-38 milyona ulaştığını kaydetti.
Şikâyetlerin önce okur editörüne, orada sonuç alınamazsa bir tür “temyiz” işlevi gören “dış ombudsman”a gittiğini anlatan Mayes, okurların bu süreçten ayrı olarak sektör denetimi organına da başvurabildiklerini söyledi. Okur temsilcisine yılda 27 bin elektronik posta gönderildiğini kaydeden Mayes, Guardian'da yılda 1500 dolayında düzeltme metni yayımlandığı bilgisini verdi.
'Medya sahipliği değişiyor, sorunlar sürüyor'
Hürriyet Gazetesi Okur Temsilcisi Faruk Bildirici de, toplantıda “Türkiye, Medya, Ombudsmanlık” başlığı altında bir sunum yaptı. Türk basınının demokratik ölçütler açısından sorunlu tarihini özetleyen Bildirici, medya sahipliği değişmesine karşın sorunların devam ettiğinin altını çizdi. Bildirici, yurttaş gazeteciliğinin önemine ve önündeki sorunlara değindiği konuşmasında, Hürriyet Gazetesi Okur Temsilciliği'ndeki deneyimini, kaydedilen gelişmeleri anlattı.
'Sansürden de acı olan otosansür'
Galatasaray Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Yasemin İnceoğlu da, “Medya Özdenetiminde Türkiye Pratiği: Vizyon, Sorunlar, Etkinlik” başlığını taşıyan sunumunda gözlemlediği ilişkiler için “medya, siyaset ve sermayenin dansı” nitelemesini kullandı. Darbe dönemlerindeki kısıtlamaların da etkisiyle magazinin “sığınılacak” bir yer olduğunu belirten İnceoğlu, “yurttaş yararına değil medya baronları yararına” yayınların varlığına işaret etti. Dış haberlerin yüzde 83.5'inin “üç büyükler” olarak anılan “AP, Reuters ve AFP'den” tedarik edildiğine dikkat çekerken “Çok sesli tek dünya” benzetmesine atıf yapan İnceoğlu, medyada özdenetimi “sosyal sorumluluk kuramı” açısından ele aldı ve “Özgür olmak istiyorsan sorumlu olacaksın” ifadesini kullandı. İnceoğlu, medyanın “dördüncü kuvvet” olma işlevini yitirdiğini, diğer kuvvetlerle birlikte olduğunu, “muhalif olma, karşı durma” noktasında tutunamadığını anlattı.
“Sansürden de acı olan, otosansürdür” diyen İnceoğlu, kurulduğu 1988'den beri başkanı değişmeyen Basın Konseyi'nin, Hürriyet yazarı Yılmaz Özdil'in “Ahmet Türk'ün burnuna inen yumruğun milyonların duygusuna tercüman olduğu” iddiası konusunda “şiddeti teşvik etmediği” görüşüne varmasını eleştirdi.
İnceoğlu, kuruluşu hakkında bilgi verdiği Medya Tekzip Merkezi'nin “Yalanlanmış haber”, “İhtar”, “Düzeltme” ve “Tartışmalı haber” kategorilerinde yayın yaptığını söyledi.
Yuvarlak masa toplantısı, daha sonra yapılan tartıyma ve soru-cevap bölümüyle sona erdi.
Toplantıya, konuşmacılar dışında Anadolu Ajansı Genel Müdürü Hilmi Bengi, Taraf Gazetesi Yayın Koordinatörü Markar Esayan, Habertürk Genel Yayın Yönetmen Yardımcısı Doğan Satmış, NTV'den Tayfun Ertan, ATV'den Fuat Uğur, RTÜK temsilcileri ve T24.com.tr Genel Yayın Yönetmeni Doğan Akın da katıldı.
Yuvarlak masa toplantılarına sunulan veriler ve tartışma sonuçları UNESCO tarafından kapsamlı bir döküm halinde yayımlanacak.