Covid-19 vakaları dünya çapında artmaya devam ederken, hastanelerdeki yoğun bakım görüntülerine de giderek aşina olduk.
Yoğun bakım servislerinde solunum cihazlarına bağlanmış hastalarla ilgili bir detay dikkat çekici:
Hastaların çoğu yüzükoyun yatıyor.
Solunum yolları hastalıkları nedeniyle nefes almakta güçlük çeken insanlarda bu eski tekniğin işe yaradığı görülüyor.
Bu sayede akciğerlerine daha fazla oksijen gidiyor. Ancak bu tekniğin de riskleri var.
Oksijen akışı artıyor
Hastalar birkaç saat yüzükoyun yatırılarak akciğerlerinde toplanmış ve nefes almalarını engelleyen sıvıların akması sağlanıyor.
Yoğun bakımdaki Covid-19 hastalarının tedavisinde bu yöntemin giderek daha fazla uygulandığını görüyoruz.
ABD'deki Johns Hopkins Üniversitesi'nden akciğer hastalıkları ve yoğun bakım uzmanı Doçent Dr. Panagis Galiatsatos, birçok Covid-19 hastasının yeterli oksijen alamadığı için zarar gördüğünü söylüyor.
Dr. Galiatsatos, "Bu hastalara oksijen verilse de bazen yeterli olmuyor. Yüzükoyun yatırdığımızda akciğerleri genişliyor" diyor.
Akciğerlerin sırta doğru olan kısmının daha ağır olduğunu, sırtüstü yatan hastaların ağırlığının sırta yüklenmesiyle yeterli oksijen almakta güçlük çektiklerini söylüyor.
Yüzükoyun yatmak ise oksijen akışını artırdığı gibi akciğerlerin farklı kısımlarının kullanımının artmasını da sağlıyor.
Dr. Galiatsatos, "Gözle görülür bir fark yaratıyor, birçok hastada işe yaradığını kendi gözlerimizle gördük" diyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Mart ayında, akut solunum yetersizliği olan yetişkin Covid-19 hastalarının, günde 12 ila 16 saat boyunca yüzükoyun yatırılması tavsiyesinde bulundu.
WHO, bu tekniğin çocuklar için de düşünülebileceğini, ancak bunun özel eğitimli uzmanlar tarafından güvenli bir şekilde uygulanması gerektiğini belirtti.
American Thoracic Society tarafından yapılan bir araştırmada, şubat ayında Çin'in Vuhan bölgesindeki bir hastanede Covid-19 bağlantılı solunum yetersizliği için tedavi gören 12 ağır hasta incelenmiş ve yüzükoyun yatırılmayan hastaların akciğer genişleme kapasitesinin, yüzükoyun yatırılan hastalara kıyasla çok daha zayıf olduğu görülmüştü.
Riskleri de var
Ancak basit bir uygulama gibi görünse de bu tekniğin de riskleri var. Hastaları bu pozisyona getirmek zaman alıyor ve tecrübeli profesyoneller gerektiriyor.
Dr. Galiatsatos, "Bu kolay değil. Etkili bir şekilde uygulamak için dört-beş kişi lazım" diyor. Personel sıkıntısı çeken ve giderek artan sayıda Covid-19 hastasına bakmak zorunda olan hastanelerde uygulanması zor olabilir.
Johns Hopkins Hastanesi, koronavirüs hastalarının sayısının artması üzerine, hastaları yüzükoyun yatıracak özel bir ekip oluşturmuş. Böylece yoğun bakımda görev alan diğer sağlık çalışanları ihtiyaç olduğunda bu ekibi çağırıyor.
Ancak hastanın pozisyonunu değiştirmek başka komplikasyonlara da yol açabilir.
"Obezite en büyük kaygılardan biri. Göğsünden yaralanmış insanlarda da dikkatli olmak gerekiyor. Ayrıca hastayı solunum cihazına bağlayan kablolar ve tüpler de var."
Bu tekniğin kalp krizi riskini artırabileceği ve nefes borusunun tıkanmasına yol açabileceği de söyleniyor.
Artık yaygın kullanılıyor
Hastayı yüzükoyun yatırmanın faydaları ilk olarak 1970'lerde tespit edilmiş.
Ancak bu teknik 1986'da dünya çapında hastanelerde yaygın kullanılmaya başlamış.
Tekniği inceleyen ve hastalarda başarıyla uygulayan ilk doktor Luciano Gattinoni olmuş.
Bugün Milano Devlet Üniversitesi'nde fahri profesör ve anestezi ve resüsitasyon uzmanı olan Gattinoni, yüzükoyun yatırmanın başlangıçta "birçok itirazla karşılaştığını" belirterek bunu tıp dünyasının "oldukça muhafazakar" karakterine bağlıyor.
Artık bu tekniğin yaygın kullanıldığını söyleyen Prof. Gattinoni, "Hastalar yüzüstü yatarken akciğerlerindeki (fiziksel) güç dağılımı daha eşit oluyor" diyor ve bunu şöyle açıklıyor:
"Solunum cihazının (ventilatör) mekanik enerjisine maruz kalan bir akciğer düşünün: Aslında akciğerlere sürekli yumruk atılıyor gibidir. Bu güç dağılımı ne kadar eşit ise o kadar az zarar verecektir."
Bu tekniğin yararları ile ilgili başka araştırmalar 21. yüzyıl başlarında yayımlandı:
"2000 yılında Fransa'da yapılan bir araştırmada, yüzükoyun yatan hastaların oksijen düzeyinin yanı sıra hayatta kalma şansının da arttığı görüldü."
Nihayetinde bu teknik, henüz tedavisi olmayan ve şimdiye dek on binlerce insanın hayatına mal olan bir pandemide kullanılıyor.
Dr. Galiatsatos, "Şimdilik elimizden gelen en iyi şey bu tür tekniklere başvurmak" diyor.