Sağlık Bakanlığı, kemik iliği nakli bekleyen, ancak verici ve merkez yetersizliği gibi nedenlerle bu imkânı bulamayan hastaların sorununa çözüm bulmak için "Türk Kök Projesi"ni hayata geçirecek.
Bakanlıkta kısa bir süre önce oluşturulan Doku, Hücre Nakli ve Kan Hizmetleri Daire Başkanlığı'nca hazırlanan projeyle, nakil merkezi ve yatak sayısı artırılacak, planlanacak 27 sağlık bölgesinde, koordinasyon ve her bölgede gönüllü verici merkezi ile akraba dışı kordon kanı bankası kurulacak.
Sağlık Bakanlığı yetkililerinden alınan bilgiye göre, kemik iliği nakli olması gereken hastalar nakil merkezi, uzman doktor ve verici sayısının yetersizliği gibi nedenlerle uzun süre beklemek zorunda kalıyor. Nakil yapılamayan hastalara başarı şansı daha düşük tedavi yöntemleri uygulanıyor.
Türkiye'de halen 32 kemik iliği nakli merkezinde 167'si erişkin, 39'u çocuk olmak üzere toplam 206 yatak bulunuyor. Yılda 3-4 bin nakil yapılması gerekirken, geçen yıl bu sayı 986'da kaldı.
Ülkedeki bir diğer sorun da nakil merkezlerinin yaygın bir dağılım göstermemesi. Merkezler daha çok Ankara, İstanbul ve İzmir'de yoğunlaşırken, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde hiç nakil merkezi yok.
Mevcut nakil merkezleri arasında bir koordinasyon bulunmaması ve buralara kayıtlı verici sayısının azlığı da bir diğer sorun. Gelişmiş ülkelerde milyonlara ulaşan nakil merkezlerine kayıtlı gönüllü verici sayısı, Türkiye'de sadece 37 bin civarında. Bu durum kardeşi olmayan, diğer akrabalarından da uygun verici bulamayan hastalar için tedavi şansını azaltıyor.
Nakillerin sadece yüzde 3-4'ü akraba dışı vericilerden yapılıyor. Avrupa'da bu oran yüzde 45 civarında.
Yurt dışındaki vericilerde bulunan kemik iliğinin ülkeye getirilmesi ise büyük maliyet yaratıyor. Geçen yıl yurt dışından kemik iliği getirilen 83 hastanın her biri için 20'şer bin Avro ödendi.
Türk Kök Projesi, 2006 yılında Sağlık Bakanı Recep Akdağ'ın başkanlığında, Türkiye'nin önde gelen uzmanları ve nakil merkezlerinin yetkilileriyle yapılan toplantı sonrasında alınan kararlar doğrultusunda hazırlandı.
Nakil sayısı 2 bin 500'ün üzerine çıkacak
2009 sonunda uygulanmaya başlanacak proje ile ülke ihtiyaçları doğrultusunda yaygın dağılım gösterecek nakil merkezlerinin tam kapasite ile çalıştırılması, yatak sayısının 300 ve üzerine çıkması, hedeflenen gönüllü verici sayısına ulaşabilmek için ilk aşamada planlanan 27 sağlık bölgesinde, bölge koordinasyon, her bölgede de bölge koordinatörlerinin tespitleri doğrultusunda ihtiyaç duyulan sayıda "Gönüllü Verici Merkezi" kurulması amaçlandı.
Projeyle aynı zamanda ilk 5 yılda Türkiye'nin birçok coğrafi bölgesinden, çeşitli HLA tiplemesine (insandaki doku uygunluk antijenleri) (Human Leukocyte Antigens) sahip 250 bin kayıtlı gönüllü verici kazanılacak.
Sağlık Bakanlığı, üniversite, vakıf ve özel doğum hastanelerinden kordon kanı bağışı yoluyla Ulusal Akraba Dışı Kordon Kanı Bankası ve kordon kanı toplama merkezleri de kurulacak.
Gönüllü vericilerin 50 bininin kordon kanı bağışıyla kazanılması, yılda 2 bin 500'ün üzerinde nakil yapılması da hedefler arasında.
Yurt içi ve yurt dışındaki merkezler arasında koordinasyon sağlanarak, nakil gereken hastaların en kısa sürede ve en yüksek nitelikte tedavi olma şansı artırılacak. Böylece nakil bekleyen hasta sayısı ve ölümler azaltılacak.
Ülke ihtiyaçları doğrultusunda yaygınlaştırılacak doku tipleme laboratuvarlarının İmmünogenetik Avrupa Federasyonu (EFI) ve Amerikan Histokompatibilite ve immünogenetik Topluluğu (ASHI); Ulusal Doku Bilgi Bankası'nın Avrupa Kemik İliği Donör Bilgi Sistemi (EMDIS), Dünya Kemik İliği Donörleri (BMDW), Dünya Kemik İliği Birliği (WMDA) ve Avrupa Kan ve Kemik İliği Transplantasyonu Grubu (EBMT); Ulusal Akraba Dışı Kordon Kanı Bankası'nın NetCord-FACT; mevcut hematopoetik kök hücre nakli ve toplama merkezlerinin (aferez) de JACIE-FACT ile akreditasyon süreci başlatılacak, entegrasyon ve koordinasyonları sağlanacak.
Bu merkezlerde çalışacak personele de gerekli eğitimler verilecek.
Kemik iliği nakli bekleme listesi oluşturulacak
Sağlık Bakanlığı Kemik İliği Nakli Bilimsel Kurul ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Osman İlhan, Türk Kök Projesi ile aynı zamanda ulusal böbrek nakli bekleme listesi gibi kemik iliği nakli bekleme listesi hazırlanacağını bildirdi.
Bu liste sayesinde hastalara en kısa sürede nakil yapılabilmesi için merkezler arasında koordinasyon ve işbirliği sağlanacağını anlatan İlhan, şöyle konuştu:
"Sosyal Güvenlik Kurumu'nun kemik iliği nakillerini geri ödeme kapsamına almasıyla büyük bir açılım sağlanmıştı. Projenin hayata geçmesiyle de hastalarımız artık nakil için uzun süre beklemeyecek. Aile dışı doku bilgi bankasıyla da kardeşi ya da bir başka yakınından ilik bulunamayan hastalara uygun verici bulunabilecek. Avrupa Birliği, bu proje için 4 milyon Avro yardım ayırdı. Sistem zaten 5 yılda kendisini amorti edecek."
(AA)