Matt Taylor BBC Hava Durumu
Dünyanın birçok bölgesinde sıcak hava dalgaları, ölümcül seller ve orman yangınları yaşanıyor. Bilim insanları bu tür aşırı hava olaylarının iklim değişikliği yüzünden meydana geldiğini söylüyor.
İngiltere ve Avrupa kıtasında son günlerde hava sıcaklıkları 40 derecenin üzerine tırmandı.
Hızla yükselen hava sıcaklıkları birçok ülkede orman yangınlarına yol açtı. Bu sırada kentsel bölgelerde ulaşımda aksaklıklar yaşandı ve su kıtlıkları yoğunlaştı.
Bilim insanları endüstri devriminin ardından yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanan fosil yakıtlarının ortaya çıkardığı karbon emisyonları nedeniyle dünyanın 1,1 derece arttığını aktarıyor.
Uzmanlar bu sıcaklığın dünyanın her yerine eşit şekilde dağılmadığı için belli bölgelerde aşırı hava olaylarına yol açtığını, emisyonlar kesilmediği müddetçe bu döngünün devam edeceğini söylüyor.
Peki iklim krizinin aşırı hava olayları ile nasıl bir ilişkisi var?
1. Daha şiddetli ve daha uzun sıcak hava dalgaları
Ortalama hava sıcaklıklarında yaşanan ufak değişimleri anlamak için iklimi bir ucunda soğuk, diğer ucunda sıcak, ortasında ise aradaki diğer hava sıcaklıklarının olduğu bir çan eğrisi gibi düşünebiliriz.
Bu şekilde en ufak bir değişim, eğrinin daha yüksek sıcaklığın olduğu bölgeye doğru kaymasına neden olur ve bu durumda yaşanan sıcak hava dalgaları şiddetlenir ve daha sık meydana gelir.
İngiltere’de 19 Temmuz’da hava sıcaklıkları ilk defa 40 derecenin üstüne çıkarak rekor kırdı.
Meteoroloji Müdürlüğü, iklim değişikliğinin etkisiyle sıcak hava dalgalarının oluşma olasılığının 10 kat yükseldiğini söylüyor.
Londra’da İmperial College London'da iklim uzmanı olan Profesör Friederike Otto, “Bu sıcaklıklar bir gün bize serin gelmeye başlayabilir” dedi.
Uzmanlar son 50 yıl içinde sıcak hava dalgalarının süresinin neredeyse iki katına çıktığını, bu sürenin her yıl artığını aktarıyor.
Isı kubbesi nasıl oluşuyor?
Sıcak hava dalgalarının yoğunlaşmasına neden olan bir diğer faktör ise ısı kubbesi.
Basıncın yüksek olduğu bölgelerde sıcak hava aşağıya doğru bastırılıyor ve tek bir noktada yoğunlaşıyor. Bu durumda bir kıtanın tümünde hava sıcaklıkları aniden yükselebiliyor.
Atmosferin üst seviyelerinde dar rüzgar bantları olarak adlandırılan jet rüzgarların gidişatı bir fırtına tarafından bozulunca havadaki tüm hareket yavaşlıyor. Bu durumda ise hava sistemleri tek bir bölgenin üzerinde takılı kalabiliyor ve sıcak hava dalgaları daha uzun sürebiliyor.
Bu yıl Hindistan ve Pakistan’da çok sayıda sıcak hava dalgası yaşandı. Pakistan’da Mayıs ayında hava sıcaklığı 49 derece olarak kaydedildi.
Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Brezilya’da da Ocak ayında rekor sıcaklıklar meydana geldi.
Avustralya’nın batısında Ocak ayında hava sıcaklığı 50,7 dereceye ulaştı.
Uluslararası iklim uzmanlarını bir araya getiren Dünya Hava Durumu İlişkilendirme Ağı (WWA), iklim değişikliği olmadan bu kadar yoğun sıcaklıkların yaşanamayacağını belirtti.
Uzmanlar, Arktik bölgede yaşanan yüksek hava sıcaklıklarının jet rüzgarlarının yavaşlamasına neden olduğunu düşünüyor.
2. Daha uzun süreli kuraklıklar
Sıcak hava dalgaları yoğunlaştıkça ve uzadıkça kuraklıklar da artabiliyor.
Sıcak hava dalgalarının meydana geldiği zaman dilimleri arasında daha az yağış olması bunun sebeplerinden bir tanesi.
Yer kurudukça ısı daha hızlı bir şekilde yükseliyor ve sıcaklık da artıyor.
Tarım ve hayvancılık gibi insanlık faaliyetleri dünyada su talebinin artmasına ve su tedariği üzerindeki baskının artmasına neden oluyor.
3. Orman yangınları için daha fazla yakıt
Orman yangınları doğrudan insanların müdahalesiyle meydana geldiği gibi doğal faktörlerin etkisiyle de başlayabiliyor.
İklim değişikliğinden kaynaklı yoğun ve uzun süreli sıcak hava dalgaları sırasında yerden ve bitki örtülerinden git gide daha çok nem atmosfere yükseliyor.
Yeryüzü kuruyunca orman yangınlarının çıkmasına yol açabilecek doğal yakıt oluşuyor.
Bu sene Kuzey Yarım Küre'de orman yangını sezonu bazı bölgelerde erken başladı. Uzmanlara göre bunun sebebi yağışın az, sıcaklığın ise fazla olmasıydı.
Fransa, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Hırvatistan ve Arnavutluk’ta binlerce kişi yangınlar sebebiyle tahliye edildi, çok sayıda kişinin ise hayatını kaybettiği bildirildi.
Geçen yaz ise Kanada’da yaşanan bir sıcak hava dalgası orman yangınlarının o kadar hızlı bir şekilde yayılmasına neden oldu ki bölgede yeni bir hava sistemi ortaya çıktı ve fırtına bulutlarının oluşmasına neden oldu. Fırtına esnasında şimşekler ise yangınları şiddetlendirdi.
4. Aşırı yağış olayları
Normal hava döngülerinde sıcak hava atmosferde nem, su buharı ve yağış oluşumuna yol açıyor.
Ancak sıcaklıklar yoğunlaştıkça atmosferdeki buhar da artıyor. Bu yüzden yağışlar da şiddetleniyor.
Bu yıl dünyanın birçok yerinde aşırı yağış olaylarının ardından ciddi seller yaşandı.
Güney Amerika’nın farklı bölgelerinde yaşanan sellerde yüzlerce kişi hayatını kaybetti.
ABD Ulusal Bilim Akademisi’nde Su Uzmanı olan Peter Gleick, “Kuraklığın yaşandığı bölgeler arttıkça o bölgelerden çekilen buhar başka yerlerde, genellikle daha yoğun bir şekilde yağış olarak düşüyor. Bu da selleri artırıyor” diye anlatıyor.
Uzmanlar dünyada hava koşullarının her zaman değişken olduğunu, ancak iklim krizinin etkileriyle bu değişimlerin şiddetlendiğini ifade ediyor.