T24 - Gündüz hiçbir sorun yok ama gece olup da yatağa uzandığınızda başlıyor. Bacaklarınızda bir ürperme, karıncalanma, uyuşma ya da yanma oluşuyor. Sallamak, kalkıp yürümek yani sürekli hareket ettirmek istiyorsunuz çünkü başka türlü geçmiyor. Çağın bela hastalığının adı huzursuz bacak sendromu.
Yaşam kalitesini bozan huzursuz bacak sendromunun belli bir nedeni yok, tetikleyen sebepleri var. Her gün uykuya dalmadan önce ortaya çıkıyor. İlerlediği durumlarda akşam saatlerinde başlayabiliyor. Daha çok bacakları etkiliyor nadiren kollarda da görülebiliyor. Tedavi ediliyor ama nedensiz yeniden ortaya çıkabiliyor. Bu ilginç hastalıkla ilgili sorularımızı İstanbul Eğitim Araştırma Hastanesi Nöroloji Uzmanı Hüsniye Aslan'a sorduk:
- Nedir bu huzursuz bacak sendromu?
Huzursuz bacak sendromu yani 'restless sendromu', hasta yattıktan kısa bir süre sonra her iki bacağında uyuşma, ürperme, karıncalanma, yanma şeklinde hastanın da tarif edemediği belirtilerle ortaya çıkıyor. Hasta bu rahatsızlığı gidermek için sürekli bacaklarını hareket ettirmek istiyor, ayağa kalkıp yürümek istiyor. Böyle yaptığında geçiyor, biraz dinlendiğinde yeniden başlıyor. Bu yüzden de uykusuzluğa neden oluyor. Daha çok 40'lı 50'li yaşlarda özellikle 60'lı yaşlarda görülüyor. Başlangıçta hafif olabilir ama ilerledikçe hastaya daha çok sıkıntı verebiliyor.
- Birdenbire mi ortaya çıkıyor?
Önce 2-3 gecede bir kendini gösteriyor. Onu da belki yorgunluğa veriyorsun. O an 'bugün dizim ağrıdı işte bacaklarımda rahatsızlık var' diyebiliyorsun. Bu belirtileri gidermek için ayaklarını sallamaya başlıyorsun. Bir süre sonra ayak sallamak, çok hareket ettirmek yetmiyor, kalkıp yürümeye başlıyorsun. Kalkıp yürümeye başladığı dönemlerde artık sinirbozucu olmuş oluyor. Bu durum doktora getiriyor.
- Ne sebep oluyor bu rahatsızlıklara?
Vakaların üçte biride ailesel geçişler var ama tam olarak kanıtlanmamış. Çoğu vaka 'idiyopatik' yani sebepsiz bir neden. Tetikleyen nedenler var, sigara, alkol, aşırı kafein, obezite, gebelik, mide ilaçları, diyabet, tiroid bozuklukları, demir eksiklikleri anemisi. Türkiye'de anemi ve demir eksikliği çok sık görülen hastalıklardır.
- Psikolojik olabilir mi?
Bu belirtiler, kas hastalığı, dolaşım hastalığı ya da huzursuz bacak çıkabilir. Ayırt edilmesi lazım. Hasta geldiğinde önce rutin biyokimyasal tetkik istiyoruz. Guatr için troid hormonlarına bakıyoruz. Şekerine, mutlaka demirine, demir bağlamasına bakıyoruz. Bu testlerde çıkan sonuca göre yönlendirme yapıyoruz. EMG istiyoruz. Ama huzursuz bacakta kesin tanı ancak hastanın anlattıklarıyla konulabilir. Çok emin olunamıyorsa polisomnografi (uyku testi) yaparak teşhis koyuyoruz. Uyku testinde hastanın uykuya dalma esnasında ya da uykudayken de görülebiliyor. Tanı konduktan sonra tedavisine geçiyoruz. Tahlillerden sonra bir neden bulduysak, önce o nedenin tedavi edilmesi lazım. Demir eksikliği varsa ve bu tedavi edildiğinde hem huzursuz bacak ortadan yok oluyor, hem hasta rahatlıyor, hem de uykusuzluk kalkıyor.
- Yaşam şekli etkiliyor mu?
Kesinlikle. Gece geç saatlerde kafein alınması, alkol kullanması, sigara içmesi, egzersizin olmadığı bir hayat, kilo çok etkiliyor. Mesela spor da etkileyebiliyor. Uykuya yakın saatlerde spor yapmak iyi değil. Bazı insanlar akşam saatlerde spor yapar, önerdiğimiz bir durum değil.
- Yeni bir hastalık mı bu?
Önceden bu şikayetlerle gelen çok az hasta vardı. Biz teşhis ediyorduk ama şimdi insanların çoğu öğrendi böyle bir hastalık olduğunu. Dolayısıyla bilinçli bir şekilde geliyor hastalar. Yeni bir hastalık değil ama algılanmıyordu. Kişi doktora gitmiyor, ağrı kesicilere başvuruyordu. Ama ağrı kesici alınmamalı, çünkü yanıt vermez. Ağrılı bir bacak durumudur huzursuz bacak, ağrı yapar ama ağrı kesicilerle bu ağrıyı kesemezsiniz.
- Nasıl tedavi edilir ?
Parkinson hastalığında kullandığımız birtakım ilaçlar var onları kullanıyoruz. Hastaların çoğu bundan fayda görüyor. Hastaların yüzde 80-90'ı, ilaç aldıktan sonra çok rahatladığını ve rahat uyuduğunu ifade ediyor.
- İlaç kısa süre kullanıyor ama değil mi?
Sürekli kullanması gerekiyor arada bir kesebilir almayı ama biz sürekli kullanmasını öneriyoruz. Çünkü rahat uyumak sağlıklı yaşam için gerekli. Çünkü huzursuz bacak sendromu uykusuzluk yapıyor. Neden uyuyamıyor çünkü bacaklarında bir gariplik var.
- 40-50'li yaşlarda daha sık görülüyor dediniz, peki gençlerde var mı?
Gençlerde çok nadir. Ama demir eksikliği varsa zeminde, hipotiroidi ya da obezite varsa huzursuz bacak ortaya çıkabilir.
- Dünyada durum nasıl?
Dünyada daha sık görülen bir hastalık. Tedavisi için de benzer ilaçlar kullanılıyor.
- Kadınlarda mı erkeklerde mi daha çok görülüyor?
Kadınlarda daha çok, çünkü kadınlarda demir eksikliği, anemi daha fazla.
- Altında yatan en büyük neden demir eksikliği, değil mi?
Tedavi edilebilen kolay nedenlerden biri demir eksikliği. Ama diğer yandan yaşam şeklini düzeltmesi lazım, kafein, alkol, sigara kullanımı... Bunların terk edilmesi lazım. Çok da korkulacak bir hastalık değil.
(Çiğdem İşler - Hürriyet - 14 Eylül 2010)