Çevre kirliliğini engellemek için geri dönüşüm kapsamına alınan hurda lastikler, başka bir sorunu ortaya çıkardı. Geri dönüşüm sırasında ortaya çıkan yüksek yanma kapasitesine sahip ‘pirolitik sıvı yakıt’ın araçlarda mazot olarak kullandıldığı iddia edildi. Enerji sektörü yetkilileri ise söz konusu ürünün yasal hale getirilerek, fuel oil olarak kullanılmasını sağlamak için çalışma başlattıklarını söyledi. Hürriyet gazetesinden Burak Çoşan ve Merve Erdil'in haberine göre, ömrünü tamamlamış lastiklerin çevre kirliliğine yol açmaması için Türkiye genelinde bazı firmalar, bu lastikleri toplayarak, önemli bir bölümünün çeşitli yollardan geri dönüşümünü sağlıyor. Bu uygulamada, çevre açısından sakıncalı yöntemler de ortaya çıkıyor.
'Üretilen sıvının yakıt olarak kullanılması kimsenin aklına gelmedi'
‘Pirolitik sıvı yakıtın’ araçlarda mazot olarak kullanıldığını iddia eden Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol Ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS) Başkanı Ferruh Temel Zülfikar, “Şu anda kimse lastik işinin üzerine gitmiyor. Lastiklerin geri dönüşümünden elde edilen ‘pirolitik sıvı yakıt’ araçlarda hali hazırda kullanılan yakıtlara ya da 10 numara olarak adlandırılan yasadışı yağlara karıştırılarak araçlara konuyor. Bu da büyük bir tehlikenin ortaya çıkmasına sebep oluyor” ifadelerini kullandı. Lastik geri dönüşüm tesislerine Çevre Bakanlığı’nın iyi niyetle izin verdiğinin altını çizen Zülfikar, “Yılda 250 bin tondan fazla lastik hurdaya çıkıyor diye Bakanlık bu tip tesislerin açılmasına izin verdi. Çünkü çevreye büyük zararları var bu lastiklerin. Yakılarak bertaraf edilmesi hava kirliliğine sebep oluyor. Geri dönüşüm için izin verilen bu tesislerde üretilen sıvının araçlarda yakıt olarak kullanılabileceği kimsenin aklına gelmedi. Normal şartlar altında bu sıvının hiçbir yerde kullanılmadan bertaraf edilmesi gerekiyor. Bu işi yapan dört dörtlük tesisler var. Ancak illegal piyasaya hizmet edenler de bulunuyor” dedi.
Atık lastiklerden üretilen bu sıvının nereye satılacağı ve ne kadar satılacağına yönelik düzenlemelerde oluşan boşluk nedeniyle, tam olarak nereye gittiği ve ne şekilde kullanıldığı bilinmiyor. Akaryakıt sektörü temsilcileri, pirolitik sıvı yakıtın kaçak yollarla araç depolarına kadar girdiği uyarısını yapıyor.
'Çevresel etkileri bilinmiyor'
Enerji sektörü yetkilileri ise söz konusu ürünün nerelere verildiğinin belli olmadığını vurgulayarak, şöyle konuşuyor: “Bunu rafineriler almıyor mesela. Rafinerilere petrol vari bir ürün olarak sunulmuş ama onlar tarafından kabul görmüş değil. Bu tarafı boşlukta. Madeni yağ üreten kısmıyla ilgili yine boşlukta. Madeni yağcılar baz yağdan veya topladıkları yağdan üretim yapıyor. Pirolitiği katmıyorlar işin içerisine. Tesislerde ısı amaçlı olarak kullanılıyor, ama bu ürün yakıldığında da çevresel etkilerinin ne olduğu belirlenmediği için çok fazla zararının olup olmadığını bilmiyoruz. Lakin zararı olduğu kanaatimiz var. Aslında bu Çevre Bakanlığı’nın kapsamında. Şu anda pirolitik sıvı yakıtı üretmek yasal fakat üretilen ürünün nereye satıldığına ilişkin firmalarca iddia edilenler teoride doğru olsa dahi pratikte böyle olup olmadığı yönünde şüpheler var..”
Firmalar, bu yakıtı nerede kullandığını bildirecek
Lastik geri dönüşüm tesislerinde halı saha için dolgu, yürüyüş yolları için malzeme üretildiğine dikkat çeken Çevre Bakanlığı Müsteşatrı Mustafa Öztürk, “Pirolitik yakıtın araçlarda mazot olarak kullanıldığına dair bir bilgimiz yok” diye konuştu. 2014’te Türkiye’de 108 bin ton lastik toplandığını söyleyen Öztürk, “Bunun 13 bin tonu çimento fabrikalarında yakıt olarak kullanıldı. 12 bin 500 ton pirolitik sıvı yakıt, yaklaşık 85 bin tonundan da granür elde edildi” dedi. Bakanlıktan bu konuda izinli firma sayısının dört olduğunu söyleyen Öztürk, “Firmaların, ürettikleri prolitik sıvıyı nerede kullandıklarını bildirmelerini isteyeceğiz. Bu konuda çalışma yapılıyor. Eğer firma geri dönüşüm esnasında çıkan ürünleri nerede depoladığını, bu sıvıyı nereye gönderdiğini söylemezse geçici faaliyet belgelerini donduracağız. Daha sonra lisansını iptal edeceğiz” dedi. Türkiye’de çok hurda lastik olmasına rağmen geri dönüşüm tesislerinin lastik bulmakta zorlandığını belirten Öztürk, “15 gün önce geri dönüşüm tesisleri sahipleri ile bir araya geldik. Yurtiçinde lastik bulamadıkları için, ithal etmek istediklerini söylediler. Biz de olmayacağını söyledik” ifadelerini kullandı.
EPDK çalışma başlattı
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), atık lastiklerin geri dönüşümü sırasında teknik kriterlere uygun ve yasal bir yakıt üretimi yapılabilmesi için çalışma başlattı. EPDK’nın bu konuyu düzenleyebilmesi ve bu alanda lisans verebilmesi için tesislerin ekstradan bazı prosedürler uygulayarak, üretilen ürünü teknik kriterlere uygun hale getirmesi gerekiyor. Sektör yetkilileri, şunları söylüyor: “Pirolitik sıvı yakıt, siyah, yağ benzeri bir ürün. Fuel oil’in biraz daha ince bir türü. Ancak EPDK’nın teknik kriterlerine uyan bir ürün değil. Yakıt olarak kullanılması için artı bir işlemden geçirilmesi gerekiyor. Pirolitik sıvı yakıt şu haliyle çevreye zararlı. Ekstra işlemden geçtiği zaman fuel oil’e dönüştürebiliyor. Dağıtım şirketleri fuel oil olarak okullara, askeri kışlalara, çimento fabrikalarına, doğalgazın ve kömürün olmadığı alanlara satabilir.”