Çocuk yaştaki evlilikler imam nikahıyla yapılıyor, resmi araştırmalarda yer almıyor, gerçek rakamlar bilinmiyor. Çocuk evlilikleri sanıldığının aksine yalnızca Güneydoğu’da değil, Türkiye’nin batısında da geçerli.
“Bırakın çocuk kalsınlar!” sloganıyla hareket eden Sosyal Demokrasi Vakfı Gençlik Çalışmaları Grubu’nun “Evlilik Değil, Evcilik!” kampanyası üç pilot ilde; Diyarbakır, Şanlıurfa ve İzmir’de devam ediyor. Şanlıurfa’da son yapılan bir araştırma, 16 yaş ve altındaki evliliklerin oranının yüzde 40’lara ulaştığını gösterdi. Ancak Türkiye’nin batısında da durum çok içaçıcı değil. İzmir’de 16 yaşın altında evlendirilen kız çocuklarının oranı yüzde 17.6. Türkiye’de 18 yaş altı evlilik oranının yüzde 37, yani her üç evlilikten birinin erken yaş evliliği olduğuna dikkat çeken SODEV, TBMM’de yeni kurulan Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu’nun bir alt komisyonu olarak erken evlilikler araştırma komisyonu kurulması için de imza kampanyası başlattı.Kampanya Direktörü Atilla Aydemir, NTVMSNBC’ye Türkiye’deki erken evliliklerle ilgili son rapor ve çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Müftünün hükmü
Erken evlilikleri önlemek ve olumsuzluklarını anlatmak için ilçelerde toplantılar düzenlediklerini söyleyen Kampanya Direktörü Atilla Aydemir, ortaya çıkan rakamlar kadar yetkililerin farklı yaklaşımlarına da şaşırdıklarını açıklıyor: “Erken yaş evliliklerini destekleyen bir müftü, bize ’16 yaşın altındaki evlilikler dinen mümkün değildir diyemeyiz, çünkü dinde böyle bir şey yok. Kız adet gördükten sonra evlenebilir. Bu, 11’de olabilir 12’de olabilir’ dedi.
Bir müftüden bu sözleri duymak bizi çok şaşırttı. Çünkü Ankara’da Diyanet İşleri Başkanı Bardakoğlu ile de görüşmüştük. O, ’16 yaşın altındaki evliliklerin kesinlikle dinen uygun olmadığını’ söyledi. Hatta bunun üzerine Van’da bir bildirge yayınladılar. Erken yaş evliliklerinin ve birden fazla eşle yapılan evliliklerin dinen uygun olmadığına dair. Ama buna rağmen bir başka ildeki müftü bunu kabul etmiyor. “Hayır” diyor. Bu bizi şaşırtıyor tabii.” Aydemir, son araştırmalar ışığında erken evliliklerle ilgili Türkiye gerçeğini anlattı:
Resmiyette yok, gerçekte çok
Bakanlığın yaptığı araştırmalarda resmi evlilikler kaale alınıyor ve deniliyor ki; Türkiye’de kadınların evlilik yaşı ortalaması 22’dir. 16 yaşın altındaki evlilikler de resmi olarak yapılmış evlilikler değil. İmam nikahıyla yapıldığı için de araştırmaların hiçbirinde yer almıyor. Bizim sunduğumuz araştırma Diyarbakır Dicle Üniversitesi tarafından, Sosyoloji Bölüm Başkanı Rüstem Erkan tarafından yapılmış bir araştırma. Bu araştırma Güneydoğu Anadolu illerinde yapılmış. Araştırma sonucunda Şanlıurfa’daki 18 yaş altı evlilikler evlilik oranları çok yüksek çıkmış; yüzde 69. 6 oranında. Diyarbakır’da ise 16 yaşın altındaki evlilikler yüzde 17.4, 18 yaş altı evlilikler ise yüzde 41.1.
Neden İzmir?
Türkiye’den erken yaşta evlilikler en çok Şanlıurfa, Diyarbakır ve Batman’da. Fakat biz araştırmamızda Batman’ı seçmedik. Diyarbakır, Şanlıurfa ve İzmir’i seçtik. Eğer üçüncü il olarak Batman’ı seçseydik, kamuoyunda erken yaşta evlilikler sadece Güneydoğu’da görülüyor diye bir kanı oluşacaktı. Tekirdağ’da da Antalya’da, Ankara’da da yani aslında Türkiye’nin bütün illerinde erken yaş evlilikleri var. Biz Batı’dan da bir il seçtik ki, insanların kafasında Güneydoğu’ya karşı bir yargı oluşmasın diye. Şanlıurfa’da son yapılan bir araştırma var. Şanlıurfa’nın merkez ilçesindeki bir mahalle olan Hayati Harrani mahallesinde bu araştırmada, 1000 kişiyle konuşulmuş.
Erken yaş evililikleri bu araştırmada da çok yüksek çıkmış. 16 yaş ve altındaki evliliklerden oranı neredeyse yüzde 40’a yakın. Bunlar dini nikahla yapılan evlilikler. Şanlıurfa’daki genel durum da bu aslında. Rakamlar şöyle:
13 yaş ve altı evlilikler: Yüzde 4.8.
14 yaşındaki evlilikler: Yüzde 8.1
15 yaşındaki evlilikler: Yüzde 24
16 yaşındaki evlilikler: Yüzde 19.4
Diyarbakır'da 3 erkekten 1'i erken evlilik
Diyarbakır’da kadınların 16 yaşın altında evlenme oranları: Yüzde 17.4, erkeklerin 9.7
18 yaşın altında erkeklerin evlenme oranları: Yüzde 24. 3
Toplam: Yüzde 34. Erkeklerin yüzde 34’ü 18 yaşın altında evleniyor. Bu üçte 1’i demek oluyor ki, yüksek bir oran.
81.2'si okur yazar değil
Bu araştırmada çarpıcı bir nokta da erken evlilik yapanların 81.2’sinin okur- yazar olmaması. Bu neyi getiriyor? Erken evlenmeleri için okuldan alınıyorlar, eğitim süreçlerini tamamlayamıyorlar. Urfa’da feodal sistem Diyarbakır gibi, Güneydoğu illerine göre burada yoğun olduğu için zaten kapalı bir hayat yaşıyorlar, okula gitmiyorlar. Bizim buradaki amacımız erken evlilikleri kamuoyu gündemine taşıyarak, bunun tartışılmasıne sağlayabilmek. Erken evliliklerle ilgili Türkiye’de bir araştırma komisyonu kurulmasını istiyoruz. Çünkü Türkiye’de erken evlilikler araştırılmıyor, sonuçları bilinmiyor.
Adetlere göre 14 yaşında evlenilir
Şanlıurfa’da yapılan araştırmada erken evlenme nedenlerini şöyle açıklıyorlar:
* Ağabeyim aşık olduğu kıza kavuşsun diye berdel gittim
* Adetlere göre 14 yaşında evlenilir
* Başlık parası için berdel yapıldı
* Ailemin zoruyla başlık parası için evlendim
Neden 'Evet' dediler
* Sevdim
* Adetlerimiz böyle
* Yoksa evde kalırdık, alan olmazdı
* Evlenmeyi istiyorsa evlensin
* Çocuğu erken büyür
* Şartlar bunu gerektirir
* Kız kısmı erken evlenir
* Rahata kavuşuyor
* Pamukta çalışmaktan kurtulur
* Böyle gelmiş böyle gider
Erken evlilikler için araştırma komisyonu
TBMM’de yeni kurulan Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu’nun bir alt komisyonu olarak erken evlilikler araştırma komisyonu kurulması için de imza kampanyası başlattık. Meclis’te böyle bir sinerji yaratmak ve konuyu kamuoyu gündemine taşıyarak Meclis’in çalışmalar yapmasını sağlamayı istiyoruz.
Hedef kitle öğretmenler, muhtarlar ve imamlar
İlçelerde toplantılar düzenliyoruz. Hedef kitlemiz köy öğretmenleri, muhtarlar ve imamlar. Aynı zamanda halka da açık olan toplantılarda erken yaşta evliliğin sakıncalarını anlatıyoruz. Toplantılarda konuşmacı olarak o ilçenin bir müftüsü de bulunuyor. Üniversite’den bir sosyolog veya bir hekim ve barodan bir avukat oluyor. Hem dini açıdan sakıncalarını, hem hukuki sürecini hem de sosyolojik ve sağlık açısından sakıncalarını anlatıyoruz. Öğretmelerin öğrencilerine, muhtarların halka anlatmasını, imamların da cemaate anlatmalarını istiyoruz ki, tüm insanlar erken yaşta evliliklerin sakıncalarını öğrensin ve erken yaşta evlilikler yapılmasın istiyoruz.
Bardakoğlu erken evliliğe karşı, müftü değil
Bir müftü, erken yaş evliliklerini destekledi. Müftü, bize ’16 yaşın altındaki evlilikler dinen mümkün değildir diyemeyiz, çünkü dinde böyle bir şey yok. Kız adet gördükten sonra evlenebilir. Bu, 11’de olabilir 12’de olabilir’ dedi. Bir müftüden bu sözleri duymak bizi çok şaşırttı. Çünkü Ankara’da Diyanet İşleri Başkanı Bardakoğlu ile de görüşmüştük. O, 16 yaşın altındaki evliliklerin kesinlikle dinen uygun olmadığını söyledi. Hatta bunun üzerine Van’da bir bildirge yayınladılar. Erken yaş evliliklerinin ve birden fazla eşle yapılan evliliklerin dinen uygun olmadığına dair. Ama buna rağmen bir başka ildeki müftü bunu kabul etmiyor. ‘Hayır’ diyor. Bu biz şaşırtıyor tabii.