Ayşe Sayın
BBC Türkçe, Ankara
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), uzun süredir üzerinde çalışılan Hayvanları Koruma Yasası ve Türk Ceza Yasası'nda değişiklik yapan yasa teklifini TBMM Başkanlığı'na sundu.
Yasa teklifinde, hayvanlar "eşya ya da mal" değil, "can" olarak tanımlanırken, hayvanlara karşı işlenen bazı suçlar için ilk kez hapis cezası öngörülüyor.
Hayvan neslini yok edenlere 5 yıldan 10 yıla kadar, hayvanlarla cinsel ilişkide bulunanlara da 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor, tehlikeli türlerin edinilmesi ise yasaklanıyor.
Düzenlemenin TBMM tatile girmeden önce yasalaştırılması bekleniyor.
AKP'li Ünal: Hayvanlar canlı statüsüne getiriliyor
Hayvanları Koruma Yasası ve Türk Ceza Yasası'nda değişiklikle, hayvanlara karşı işlenen bazı suçlara hapis cezası, mevcut para cezalarının da artırılması ve bazı fiillerin suç haline getirilmesini öngören yasa teklifi hakkında AKP Grup Başkanvekili Mahir Ünal, bir açıklama yaptı.
Mahir Ünal, "Bu düzenlemenin ruhunu, kalbini ve temel fikrini oluşturan bakış açımız şudur: Hayvanlar bir mal, eşya olmaktan çıkarılıp bir canlı statüsüne getirilmekte ve TCK 151'de hayvanlarla ilgili husus mala zarar verme noktasından çıkarılıp cana zarar verme noktasına getirilerek suç kapsamına alınmaktadır" dedi.
2018'de düzenlenen hayvan haklarının korunmasına yönelik protesto gösterisi
Sahipli-sahipsiz hayvan kavramının kaldırıldığını belirten Ünal, yunus parkı işletmelerinin de yasaklandığını ifade etti.
AKP milletvekillerinin imzasıyla TBMM Başkanlığı'na sunulan yasa teklifi ile getirilen bazı önemli düzenlemeler şöyle:
Mevcut düzenlemede "mal, eşya" kapsamında değerlendirilen hayvanlar "canlı" olarak tanımlanıyor ve yaptırımlar da buna göre düzenleniyor. "Süs hayvanı" tanımı yasadan tamamen çıkarılıyor.
İlgili bakanlık olarak da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Tarım ve Orman Bakanlığı tanımlanıyor. Yasaya, sahipsiz hayvanların tedavi ve parazit mücadelesinin yapılmasını, aşılanması, dijital kimliklendirmeyi içeren "rehabilitasyon" kavramı ekleniyor.
Kedi ve köpek sahiplerine hayvanlarını dijital kimliklendirme yöntemiyle kayıt altına aldırma yükümlülüğü getiriliyor. Bunun için 22 Aralık 2022'ye kadar süre tanınıyor.
Petshop'tan kedi ve köpek satışı yasaklanıyor
Petshoplarda kedi ve köpek satışı yasaklanıyor ancak diğer hayvanların satışına engel yok. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından izin verilen ev hayvanı yerlerindeki kedi ve köpek satışı yapılabilecek, sahiplenmek isteyen bu hayvanları katalogdan beğenerek edinebilecek.
Yasaya eklenen düzenlemeyle hayvanlara yönelik işlene suçların kapsamı genişletiliyor. Buna göre mevcut yasadaki hayvanlara her türlü kötü muamele, işkence, cinsel ilişkinin yanı sıra, hayvanı terk etmek de yasak kapsamına alınıyor.
Bakanlıkça belirlenen tehlike arz eden hayvanları üretmek, sahiplenmek, barındırmak, beslemek, sergilemek, hediye etmek, ülkeye girişini sağlamak, reklamını yapmak da yasaklanıyor. Bu türleri belirleme konusunda Tarım ve Orman Bakanlığı'na yetki veriliyor.
İl Hayvan Koruma Kurullarında görev alacak kurum sayısı artırılarak daha işlevsel hale getiriliyor. Ayrıca kurulun her 3 ayda bir toplanmasının zorunlu olduğu ve gerektiğinde olağanüstü toplanabileceği hükme bağlanırken, hayvan bakımevleri ve hastanelerini de denetleme yetkisi tanınıyor.
Mevcut yasadaki Kabahatler Kanunu kapsamına giren suçlara yönelik para cezası miktarları artırılıyor. Hayvanların yanısıra yavrularının da dijital kimliklendirilme yöntemiyle kayıt alması zorunluluğu getirilirken bu yükümlülüğe uymayanların hayvan başına 1200 lira para cezası ödeyeceği hükme bağlanıyor. Hayvan satışı yapan kişilerin hayvanların bakımı ve korunması ile ilgili olarak yerel yönetimler tarafından düzenlenen eğitim programlarına katılmamaları halinde ise 5 bin lira para cezası uygulanacak.
Hayvana karış işlenen fiil suç oluşturmamak kaydıyla, bir hayvan neslini yok edecek müdahalede bulunanlara hayvan başına 35 bin, hayvanın dış görünüşünü değiştirmeye yönelik veya diğer tedavi edici olmayan kuyruk, kulak kesilmesi, ses tellerinin alınması, tırnak ve dişlerinin sökülmesine dönük cerrahi müdahaleler ile özelliklerine aykırı şekilde ve dozda hormon, ilaç veren veya doping yapanlara da 4 bin 500 lira para cezası öngörülüyor. Hayvanların korunması ve refahı amacıyla eğitici yayın yapma yükümlülüğünü yerine getirmeyen kurumlara verilecek para cezasının miktarı da 21 bin liraya çıkarılıyor.
Hayvanla cinsel ilişkiye, hayvan neslini yok etmeye hapis cezası
Hayvanlara karşı işlenen bazı suçlara yönelik de ilk kez hapis cezası öngörüldü. Buna göre nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi 1 yıldan n 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak, hayvan neslini yok eden kişiye ise 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.
Dini amaçlı kesimler ile yasal istisnalar ve tıbbi bilimsel gerekçeler ve çevre sağlığı açısından önlenemez tehditler dışında, bir ev hayvanını veya evcil hayvanını kasten öldüren kişi 6 aydan 4 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.
Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunan kişi 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve yüz günden az olmamak üzere adli para cezası verilecek. Ev hayvanına işkence eden, zalimce muamelede bulunanlara 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile öngörülüyor. Hayvan dövüştürmenin cezası ise 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası olacak.
Bu suçların birden fazla hayvana aynı anda işlenmesi veya veteriner, hayvan gönüllülerince yapılması halinde de verilecek para cezası yarı oranında artırılacak.
Sahibi tarafından işlenen suçlar da dahil olmak üzere bu suçların soruşturulması, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın il veya ilçe müdürlükleri tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına başvurusuna bağlı olacak. Suçüstü halinde ise soruşturma genel hükümlere göre Cumhuriyet Savcılarınca yapılabilecek. Hayvana yönelik cinsel ilişkiye girme gibi suçlarda hayvan sahibinin şikayeti üzerine de soruşturma yapılabilecek.
Belediyeler kaynak ayıracak
Yasa ile belediyelere de hayvan bakımevi ve rehabilitasyon görevi veriliyor. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 25 bini aşan belediyeler sahipsiz veya güçten düşmüş ya da tehlike arz eden hayvanların korunması ve bakımının yapılması ile rehabilitasyonunun sağlanması amacıyla hayvan bakımevi kurmak zorunda olacak.
25 binin altında nüfusu bulunan belediyeler ise sorumluluk alanındaki hayvanlarını en yakın bakımevine götürmekle yükümlü olacak. Aşılama, kısırlaştırma gibi rehabilite edilmemiş sahipsiz köpekler, hayvan bakımevlerinde veya geçici ünitelerde kısırlaştırılarak veri tabanına kaydedilecek. Bakanlık da köpeklerin kısırlaştırılmasına her türlü yardımda bulunacak.
Yunus parkları yasaklanıyor
Yasa yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kara ve su sirkleri ile yunus parklarının kurulması yasaklanıyor. Mevcut işletmeler, herhangi bir nedenle eksilen hayvan sayısını tamamlama ya da artırma yeni şube açma yolu ile kapasite artırımına gidemeyecek, bakanlığın izni olmadan işletme hakkını devredemeyecek, bu işletmeler zaman içinde hayvanların doğal ölüm süreçlerine göre faaliyetlerine son verecek. Yasaya aykırı faaliyetini sürdürenlere ise hayvan başına 25 bin lira idari para cezası verilecek.
Tehlike arz eden hayvanların belirlenmesine ilişkin bakanlıkça düzenleme yapılıncaya katar Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino, Fila Brasilerio türlerini veya bunların melezlerini üreten sahiplenen, barındıran, besleyen, reklamlarını yapan, ülkeye sokanlara hayvan başına 11 bin lira para cezası verilecek, bu hayvanlara el konularak, belediyeler tarafından bakımevlerine götürülecek. Bu türlere halen sahip olanlar ise yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 6 aylık sürede hayvanlarını kısırlaştıracak ve buna ilişkin belgeyi bakanlığa başvurarak veri tabanına kaydettirecek. Kısırlaştırılan ve kayıt altına alınan bu hayvanlar kayıt belgesiz, ağızlıksız, tasmasız dolaştırılamayacak ve halkın yoğun olarak bulunduğu yerler ile çocuk oyun alanlarına, parklara sokulamayacak. Buna aykırı hareket edenlere 11 bin lira para cezası uygulanacak. Bu hayvanların ölümü halinde bakanlığa bilgi verilecek ve kayıttan düşürülecek. Bu tür tehlikeli hayvanların sahipleri isterlerse hayvanlarını en yakın bakımevine bırakabilecekler, hayvanlarını sokağa terkedenlere 30 bin lira para cezası uygulanacak.
Belediyelere hayvan bakımevi kurmak ve rehabilitasyon işlemleri için üç yıllık süre tanınırken, bütçe gelirlerinden de binde beş oranında kaynak ayırma yükümlülüğü getiriliyor. Büyükşehir belediyeleri için bu oran binde 3 olacak.