Süheyla GÖZDERELİLER/YALOVA, (DHA)- İBRAHİM Müteferrika’nın 1745 yılında Yalova’nın Elmalık köyünde kurduğu ilk Türk matbaası olma özelliği taşıyan Osmanlı’nın ilk kâğıt üretim merkezi Kâğıthane-i Yalakabad (Yalova Kağıthanesi), kurulduğu yerde yeniden canlandırılacak. Yalova İl Özel İdaresi’nin öncülüğünde yeniden hayat bulacak olan kağıthane için Osmanlı arşivleri taranıyor. Canlandırılacak olan kağıthane, medeniyetin elçisi olarak adlandırılan kâğıdın binlerce yıllık tarihini ve üretim aşamalarını gözler önüne serecek.
Türk toprakları üzerinde Osmanlı Devleti zamanında ilk defa Yalova’da kurulan Kağıthane-i Yalakabad’ın yeniden canlandırılması için çalışma yürüttüklerini söyleyen İl Genel Meclisi Başkanı Yaşar Demirel, proje hakkında bilgi verdi. Projenin yerli ve yabancı turizme büyük katkı sunacağını belirten Demirel, \"Bu kağıthanenin Elmalık Deresi üzerinde yapılabilmesi için meclis olarak karar aldık ve bununla ilgili bütün çalışmaları tüm detaylarıyla teknik arkadaşlarımız yürütmektedir. Yalova, tarihi yönden önemli bir nokta. Bursa ve İstanbul’un geçiş noktası. Buradaki tarihi eserlerin gün yüzüne çıkarılması Yalova turizmine katkı sunacak. Bu konuda bizler İl Genel Meclisi olarak, İl Özel İdaresi olarak elimizden gelen her türlü katkıyı sağlıyoruz. Bunu hayata geçirerek hem insanların eğitimine katkı sağlamak hem tarihle buluşma niyetindeyiz. Bu Türkiye’de bir ilk olacak. Türkiye’de bunun bir benzeri yok\" dedi.
\'ORİJİNALİNE UYGUN ŞEKİLDE YAPILACAK\'
İbrahim Müteferrika’nın Macar asıllı olduğunu söyleyen Demirel, bu yüzden projeyi Macarların da yakından takip ettiğini dile getirdi. Demirel, \"Doğru yeri ve doğru şekli bulmaya çalışıyoruz. Onun için acele etmiyoruz. İnşallah ihyasını en iyi şekilde orijinaline uygun şekilde yapmaya çalışacağız. İl Genel Meclisi, Yalova’nın geleceği ile ilgili yapılacak bütün yatırımlarda oy birliğiyle karar alıyor. Bu karar da oy birliğiyle alınmıştır. Sadece meclisimiz değil, Sayın Valimiz, milletvekillerimiz, siyasi parti temsilcilerimiz de heyecanla bu projeyi beklemekte ve katkı sağlamaktadırlar. O yüzden Yalova’da bu konuda tam bir birliktelik var. Türkiye’deki kâğıt imalatçıları da bu konuda destek veriyor. Türkiye’ye çok güzel bir eser kazandırmanın gayreti içerisindeyiz\" diye konuştu.
\'BİZİM DE ASİTSİZ KAĞIDIMIZ OLACAK\'
Yalova Belediyesi İbrahim Müteferrika Kâğıt Müzesi Sorumlusu ve Yalova Kağıthanesi’nin küratörü olan Sanat Tarihçisi Aytekin Vural da proje hakkında detaylı bilgiler verdi. Binlerce Osmanlı arşivinin taranacağını ve hayata geçirilecek olan merkezle Türkiye’de ithal edilen asitsiz kağıdın da burada üretilebileceğini söyleyen Vural, şunları kaydetti:
\"Kağıthanenin orijinal yerinde tescilli bir bina olarak yapılabilmesi için çalışma başlatıldı. Çok uzun ve detaylı bir çalışma olacak. Binlerce Osmanlı arşiv belgelerinin taranması gerekiyor. Ülkemiz halen çok büyük miktarlarda el yapımı asitsiz kağıt ithal etmekte. Bizim de asitsiz kağıdımız olacak. Üretim yapılabilecek. Yurt dışından alınan bu kağıtlar Yalova’dan alınabilecek. Bu merkezi dünyanın birçok yerinden kişi heyecanla bekliyor. Bilimsel çalışma yapmak isteyenler de var. Bu kağıthane varlığı kesin kanıtlanmış bir merkez. Birçok gönüllü akademisyen, kağıt sanayicisi de destek veriyor. Şimdiden teşhir için bağışçılarımız da var. Hızlı gidiyor ancak en zor aşamasındayız. Belgelere ve kanıtlara ihtiyacımız var. Çok titizlikle inceleme yapılıyor. Osmanlı arşivleri taranıyor, Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yazışmalar yapılıyor ve dönemin Osmanlı tapuları inceleniyor. Heyecan verici bir proje. Yalova’da 2013 yılında Yalova Belediyesi tarafından kurulan İbrahim Müteferrika Kağıt Müzesi’nden dolayı bu alanda tecrübemiz var. Bu yüzden çalışmaları hızlandıracağız. Zannediyorum 2 yıl içerisinde insanlarımız orada kağıt üretmeye başlayacak.\"
Yalova Belediyesi İbrahim Müteferrika Kağıt Müzesi’ni gezen İl Genel Meclisi Başkanı Yaşar Demirel ve Sanat Tarihçisi Aytekin Vural, buradaki temsili Yalova Kağıthanesi’nin minyatürünü de inceledi. Vural, Osmanlı usulü üretilen ve ışığa tutulunca kendini belli eden filigranlı kağıt örnekleri hakkında da bilgiler verdi.
KAĞITHANE-İ YALAKABAD HAKKINDA
Kağıthane-i Yalakabad yani Yalova Kağıthane’si, Osmanlı Devleti’nde varlığı kesin olarak belgelenen ilk kağıt imalathanesi olma özelliğini taşıyor. İbrahim Müteferrika, Osmanlı Devleti’nde basımevi kurup, Türkçe kitap yayımlayan ilk kişi. 1727 yılında Osmanlı topraklarına Darü’t-Tıbâati’l Amire adlı ilk matbaayı kurdu. Çeviri kitaplarıyla kültür hayatını canlandıran bir dil bilimci olarak hafızalardaki yerini aldı. Müteferrika, 1741 yılında, Yalova’da bir kağıthane kurmak için harekete geçti. Müteferrika, bu teşebbüsünü ise 1745’te sonuçlandırdı. Yalova’nın Elmalık köyünde akarsu bulunan bir yerde kağıthane kuruldu.
Canlandırılması hedeflenen ve kağıtçılık tarihi konusunda bir ihtisas merkezi olacak olan kağıthane, hem kağıdın tarihini hem de üretim aşamalarını ziyaretçilerine yakından görme fırsatı sunacak. Buradaki kağıthanede üretilecek olan Osmanlı usulü kağıt, Osmanlı arşivlerinin restorasyonunda da kullanılacak.