Eğitim dönemi başlayalı neredeyse 2 ay olmasına rağmen görme engelli öğrenci ve öğretmenlerin kullanması gereken ders kitapları hala dağıtılmadı. Görme engellilerin dersleri takip edebilmeleri için Braille alfabesiyle hazırlanan kitapların basılıp dağıtılması yıllardır çözülemeyen bir sorun. Kalan herkesin ders kitapları eğitim döneminin başında öğrencilere verilmesine karşın görme engellilerin kullanacağı ders kitapları bu yıl da hazır değil.
Kitapların hala hazırlanmamış olmasını T24’e değerlendiren Eğitimde Görme Engelliler Derneği yönetim kurulu üyesi Elif Kain, “Görme engelli öğrenci ve öğretmenlerin kabartma/Braille yazılı ders kitapları nisan-mayıs aylarında tamamlanıyor. Öğrencilerin bu kitaplardan derslere hazırlanması, ödevlerini yapması ve sınavlar girmesi gerekiyor. Görme engelli öğretmenlerin de girecekleri derse hazırlanmaları, öğrencilere ders işletebilmeleri için kitaplarına uygun formatlarda erişmesi gerekiyor” dedi.
Sorunun çözülmesi için görme engelli çocuğu olan velileri MEBİM ve CİMER üzerinden ders kitaplarının zamanında gelmesi için talepte bulunmaya çağıran Elif Kain, görme engelli öğrenci ve öğretmenlerin eğitim sürecinde yaşadıkları zorluklar hakkındaki soruları cevapladı:
- Görme engelli öğrenciler açısından ders kitaplarının olmaması nasıl sorunlar yaratıyor?
Konular işleniyor ancak o sırada öğrencilerin kitapları olmuyor. Öğrenciler eğer bulabiliyorsa birilerine kitapları okutmak zorunda kalıyor. Öğrenciler genellikle ailelerinden destek almak zorunda kalıyor ama her ailede sürekli çocuğa kitap okuyacak biri bulunmayabiliyor. Böylece çocuğun kabartma/Braille yazı okuma hızı yavaşlıyor. Öğrenciler gerekli etkinlikleri, okumaları veya ödevleri yapamıyor. Böylece sadece derste dinledikleri kadarıyla yetinmek zorunda kalabiliyor.
"Ders anlatımları zaten eksik, kitaplar da olmadığında eksiklik büyüyor"
Örneğin, öğretmen tahtaya bir şey yazıyor veya akıllı tahtadan bir şey açıyor. Eğer öğrenciye ne yazdığını, açtığı içeriğin görsel detaylarını okumazsa eksik kalıyor. Öğrenci ve velileri bu konuda talepte bulunmaları için güçlendirmeye çalışıyoruz ama bakanlığın öğretmenler açısından bir teşviki yok. Özellikle görsel içerikli konularda görme engelli öğrenciler eksik kalıyor. Kaldı ki kabartma kitaplarda, ders kitaplarında yer alan görseller yok. Oysa bu görsellerin betimlemesi yer alabilir. Örneğin "Şekil bir: Bir öğrenci elinde barometre ile ölçüm yapıyor" gibi... Yani ders anlatımları zaten eksik gidiyor, kitaplar olmadığında bu eksiklik büyüyor, kitaplar tamamlansa bile basım hataları veya bu şekilde görsel eksiklikleri engel oluşturmaya devam ediyor.
Ders kitapları gönderilmediği için öğrenci ve öğretmenler kendi çözümlerini üretmek zorunda kalıyor.
"Daha fazla zaman ve para ayırılsa bile eşitlik sağlanamıyor"
- Kendi çözümlerinden kastınız ne? Nedir bu çözümler?
Çevrelerinden birilerini bularak ders kitabı okutmak zorunda kalıyorlar. İmkanı olanlar para karşılığında bir destek arayışına giriyor. Milli eğitim Bakanlığı’na ait olmayan farklı yayınların çıkardığı ve görme engelliler için gönüllüler tarafından seslendirilmiş ek kaynaklar ile müfredatı takip etmeye çalışıyorlar. Ancak her sınıf düzeyi ve her ders için bu şekilde erişilebilir kılınmış kitaplara ulaşmak her zaman mümkün değil. Hele ki müfredatın epey değiştiği şu günlerde her zamankinden daha zor. Sonuç olarak daha fazla zaman, para ayırarak da olsa eşitlik sağlanmamış oluyor.
"Birçok ilde Braille basılı okuma kitapları edinmek de neredeyse imkansız"
- Görme engelliler açısından Braille alfabesinin önemi nedir? Braille alfabesiyle hazırlanan ders kitaplarının kullanımının azalması öğrencileri uzun vadede nasıl etkiler?
Görme engellilerin okuma yazma aracı Braille yazıdır. Kitaplar olmadığında, eksik kaldığında öğrencilerin okuma hızı düşüyor. Günlük hayatında Braille kullanım alışkanlığı azalıyor. Birçok ilde Braille basılı okuma kitapları edinmek de neredeyse imkansız. Böylece çocuk Türkçe dersini ezbere geçse de yazım ve noktalama kurallarını içselleştiremiyor. Yazı ile kendini ifade gücü kısıtlanıyor. Kabartma kitaplar zamanında gelmediğinde Braille yazının kullanımı neredeyse hiç haline geliyor. Oysa artık günümüzde Braille, basılı kitaplar haricinde teknoloji ile de ulaşabilir durumda. Pandemiden önce MEB, Braille ekran cihazlar dağıttı az sayıda öğrenciye. Bu iyi bir uygulamaydı. Ancak bu uygulamanın öğrenci ve öğretmenler için sürekli hale gelmesi, yeni gelen öğrencilere de bu cihazdan verilmesi; cihaz verilen öğrencilere de nasıl kullanılacağını iyi bir şekilde anlatılması gerekiyor. Bu cihazlar ile okunabilecek formatta dijital kitaplar da her yıl iletilmelidir.
Görme engelli öğretmenlerin hepsi basılı kitaba erişemiyor
- Şu ana kadar sadece öğrenciler açısından konuyu ele almış olduk. Görme engelli öğretmenlerin de bu kitaplara ihtiyacı yok mu? Görme engelli öğretmenler açısından kitapların eksikliği ne anlama geliyor? Müfredatı nasıl takip ediyorlar?
Görme engelli öğretmenler EBA (Eğitim Bilişim Ağı) üzerinden kitaplara PDF olarak erişebiliyor. Bunu da kullandıkları ekran okuyucu yazılımlar ile okuyabiliyorlar. Ancak herkesin teknoloji kullanım düzeyi aynı değil. Öğretmen, teknolojiye hakim olsa bile ders esnasında ekran okuyucunun sesiyle okuyarak takip etmek yerine Braille yazılı kitabından takip etmeyi tercih edebiliyor. Tüm öğretmenler için hem PDF hem de basılı kitap seçeneği söz konusuyken aynısının görme engelli öğretmenler için de olması gerekiyor.
"Bakanlık, Braille kullanan öğretmenlerden son kontrol desteği almalı"
- Dernek olarak sizin çözüm öneriniz nedir? Milli Eğitim Bakanlığı görme engelli öğrenci ve öğretmenler için neler yapmalı? Nasıl bir politika izlenmeli?
Milli Eğitim Bakanlığı, Braille kitapları basan birimde ihtiyaç kadar personeli sürekli istihdam etmeli. Basılan kitaplar çoğaltılmadan önce görme engelli ve aktif şekilde Braille kullanan öğretmenlerden son kontrol desteği almalı. Eksiklikler varsa düzeltmeli. Kitaplardaki görsellerin betimlemeleri Braille kitaplara yazılmalı. Maarif modeli ile geçilen QR kodlu kitap sistemine Braille kitapları da dahil edilmeli. Çok büyük basım hataları mevcut. Örneğin, Türkçe dersinde kaynakça ve sözlük kısımları kabartma kitaplarda yer almıyor. Din kültürü ve bağlı derslerde Kuran’dan metinler bulunmuyor. Oysa kabartma ile Kuran okunabilir. Müzik kitapları ise hiç basılmıyor. Bu problemler giderilmeli. Öğrencilere dijital Braille imkanı veren Braille ekran cihazları dağıtılmaya devam edilmeli. Çünkü ders kitapları dışında okuma imkanı ancak bu şekilde sağlanabiliyor.
"Köyde başarı için ya boyun eğersin ya da başkaldırırsın, ben herkese başkaldırdım!”Kars’ta hayvancılık yapan 24 yaşındaki Hilal Erben anlatıyor |