Sosyal paylaşım sitesi Facebook'un mobil mesajlaşma uygulaması WhatsApp'ı 19 milyar dolara satın alması tüm dünyada şaşkınlıkla karşılandı. Kimsenin beklemediği bu satın alımda insanların en merak ettiği soru reklam almayan ve ücretsiz olan WhatsApp'ın nasıl ayakta durduğu ve Facebook'un bu şirkete neden bu kadar para ödediği idi.
Bilgin Gözel’in wsj.com.tr’de yer alan haberine göre, Forbes geçen yıl şirketin geçen yıl 20 milyon dolar gelir elde ettiğini yazdı. Peki reklam almayan, kullanıcılarından ücret talep etmeyen bir şirket yılda nasıl 20 milyon dolar gelir elde ediyor? Daha da önemlisi Facebook, yılda sadece 20 milyon dolar gelir elde eden bir şirkete neden 19 milyar dolar verdi?
Sorunların cevabı aslında WhatsApp'ın kendi sitesinde yayınladığı Kullanım Şartları Sözleşmesi'nin detaylarında gizli.
Özetlemek gerekirse Facebook, milyarlarca doları şirkete değil 400 milyon kullanıcının bilgilerine verdi. Ayrıca şirket gerektiğinde bilgilerinin ABD hükümetine verilebileceği uyarısında da bulunuyor. Toplamda boşluksuz 11 sayfa Word belgesi tutan Kullanım Şartları'nın ayrıntılarında oldukça dikkat çekici ifadeler yer alıyor.
Neler yaptığınız takip ediliyor
Şart 1: "WhatsApp Bilgilerinizi Ne Zaman Paylaşır?" başlığı altında şu ifadelere yer veriliyor:
"Belli bir kişiye tanımlanabilir olmayan bilgileri (anonim kullanıcı kullanım verileri, sayfalara ve URL'lere giriş ve çıkış, platform tipleri, aktif görüntülemeler, tıklama sayısı gibi…) … belirli içerikler, servisler ve reklamların kullanım kalıplarını anlamalarına yardımcı olmak amacıyla üçüncü taraflar ile paylaşabiliriz.
Kanunlar gerekli gördüğünde veya devlete ve federal kanunlara, uluslararası kanunlara veya mahkeme emirlerine, mahkeme celbine veya arama emrine veya benzeri kararlara itaatin gerektirdiği iyi niyet inancıyla veya bir şahsın fiziksel güvenliğinin risk ya da tehdit altında olduğuna inanmamız durumunda kişiye tanımlanabilir ve/veya kişiye tanımlanabilir olmayan bilgileri toplayabilir ve açıklayabiliriz.
Anlam: Bilgileriniz üçüncü taraflar ile paylaşılabilir. Şu an paylaşıp paylaşılmadığını bilmiyoruz. Ancak şirketin bir arkadaşınızın size gönderdiği linkten o siteye girip girmediğiniz, bir içeriğe ne kadar tıkladığınız, hangi platformları kullandığınız gibi… bilgileri paylaşma hakkı var. Bu paylaşma sadece ticari amaçla sınırlı değil. Gerekli görüldüğünde bilgileriniz ABD hükümeti ile paylaşılıyor. Bu bilgiler "kişiye tanımlanabilir" ifadesinden de anlaşılacağı gibi adınız, yaşınız, cinsiyetiniz, beğenileriniz, sevdikleriniz, nefret ettikleriniz, zaaflarınız gibi sadece size ait bilgiler de olabilir.
Facebook'un satın aldığı uygulama değil, bilgileriniz
Şart 2: Şirket "Birleşme, Satış Veya İflas Halinde" başlığı altında tüm bilgilerinizin WhatsApp'ı satın alacak şirkete devredileceğini belirtiyor:
"WhatsApp'ın üçüncü bir parti tarafından satın alınması veya üçüncü bir parti ile birleşmesi durumunda; bu birleşme, satın alım, satış kapsamında kullanıcılardan toplanan bilgileri transfer etme ya da devretme hakkı vardır. İflas, haciz, yeniden yapılandırma, yedieminlik, borç verenlerin yararına alacak temliklerde veya yasaların ya da genel olarak borç verenlerin haklarını etkileyen adalet prensiplerinin uygulanmasıdurumunda kişisel bilgilerinizin transferi, kullanımı ve bu bilgilere muameleyi kontrol edemeyebiliriz.
Anlam: Geçen hafta Facebook'a satılan WhatsApp böylece kullanıcılara ait şu ana kadar elde ettiği bilgileri de satın almış oldu. Facebook'un Google' GOOG -0.03% ın ardından internet reklam pazarında ikinci sırada olduğu düşünüldüğünde 400 milyon kişinin hem kişisel bilgilerini almak hem de kullanım alışkanlıklarını öğrenmek uzun vadede Facebook'a bu pazarda önemli bir atılım yapma fırsatı da verecektir. Trend devam ettiği takdirde bu 400 milyon kişinin daha da artacağı büyük ihtimal. Herkesin internet alışkanlığı olmayabilir ancak hemen hemen herkesin telefon alışkanlığı var. Facebook bu adımı ile reklam kalitesini artırmak için yalnızca kendi sitesindeki kullanıcılardan gelen bilgiler ile yetinmek zorunda kalmayacak. Şu an WhatsApp'ın kullanıcı kitlesi büyük oranda genç kesim ancak teknoloji ile büyümüş bu gençlik 70-80 yaşına geldiğinde belki bütün gününü vererek bir sosyal paylaşım sitesinde bulunmayacak ancak SMS'in yerine almış bir WhatsApp ile iletişim kurmaya devam edecek.
Günümüzün yaşlı insanları gençliklerinin getirdiği alışkanlıklar nedeniyle teknolojiye bağlı olmayabilir ancak bu, çağımız gençliğinin yaşlandığında teknolojiye bağımlı olmayacağı anlamına gelmiyor. Tam tersi bağımlılık sürecek. Yukarıdaki şartta dikkat çeken bir diğer unsur ise WhatsApp'ın gelecekte bilgilerinize ne olacağı garantisini vermemesi.
ABD'nin uygun görmediği ülkenin vatandaşları WhatsApp kullanamaz
Şart 3: WhatsApp ABD çıkarlarına göre hareket ettiğini aşağıdaki cümlelerde açıkça dile getiriyor:
"[WhatsApp hizmetini kullanmak için] ABD hükümetinin ambargosu altında olan bir ülkede veya ABD hükümetince belirlenmiş "terörizmi destekleyen" bir ülkedeyaşamıyor olmanız gerekiyor. Ayrıca ABD hükümetince yasaklanmış ya da kısıtlanmış taraflarda listelenmemiş olmalısınız."
Anlam: Global Web Index, her ay dünya çapında gençlerin yüzde 25'inin WhatsApp'ı kullandığını belirtiyor. Araştırmaya göre Ortadoğu ve Afrika WhatsApp'ın kullanımının en fazla olduğu bölge. Kullanım oranı yüzde 69 seviyesinde. Bu bölgeyi yüzde 62 ile Latin Amerika takip ederken Avrupa'da kullanım oranı yüzde 40 civarında. Araştırmadan asıl önemli olan WhatsApp'ın kendi ülkesinin de bulunduğu Kuzey Amerika'da kullanım oranının yüzde 4 seviyelerinde olması. Kullanıcı kitlesinin uluslararası olması WhatsApp'ın bir ABD şirketi olduğu gerçeğini değiştirmez. Her ülkenin şirketinin yapmakla yükümlü olduğu gibi WhatsApp da kendi ülkesinin çıkarlarını gözetmekle yükümlüdür. Ayrıca son cümlede ifade edildiği gibi ABD ile ticaretin yapılmasını yasakladığı bir şirkette de çalışıyorsanız WhatsApp kullanamazsınız.
Türkiye'de yaşıyor olsanız da ABD kanunlarına tabisiniz
Şart 4: Şirket ABD dışında yaşayanların ABD'de geçerli kanunları kabul etmiş olduğunu şu şekilde kaydediyor:
"WhatsApp sayfası ve Servisi Amerika Birleşik Devletleri'ndedir ve doğrudan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kullanıcılara yöneliktir. Amerika Birleşik Devletleri'nden farklı [kendilerine ait] kişisel verileri toplamayı, kullanımını ve ifşasını düzenleyen regülasyonları ve kanunları olan Avrupa Birliği, Asya veya diğer bölgelerden; California yasalarına tabi olan WhatsApp sayfasını ve hizmetini kullanmaya devam ederek bu Gizlilik Politikası ve Hizmet Şartları kapsamında kişisel bilgilerinizi Amerika Birleşik Devletleri'ne transfer ettiğinizi ve bu transferi kabul ettiğinizi ve bu amaçlara California yasalarınca kullanılabileceğini lütfen bilin.
Anlam: Hangi ülkede yaşadığınızın bir önemi yok. Eğer bu sözleşmeyi kabul ettiyseniz, Türkiye'de yaşıyor olsanız da ve Türkiye'nin kişisel verinin mahremiyeti ile ilgili kendisine ait kanunları olsa da bu kanunların bir hükmü yok. Kayda alınacak kanun ABD kanunlarıdır.
Çocukların WhatsApp'ı kullanması yasak
Şart 5: "Çocukların Mahremiyetine Bağlılığımız" başlığı altında şirket WhatsApp'ın 16 yaşındakiler uygun olmadığını gayet açık bir şekilde belirtiyor:
"Çocukların mahremiyetini korumak özellikle önemlidir. Bu nedenle WhatsApp bilinçli bir şekilde WhatsApp sayfasını veya WhatsApp hizmetini kullanan 16 yaşın altındakilerin kişiye tanımlanabilir ya da kişiye tanımlanabilir olmayan bilgilerini toplamaz ve bünyesinde barındırmaz. Ayrıca WhatsApp hizmetinin hiçbir parçası doğrudan 16 yaşın altındakilere yönelik değildir. Eğer yaşınız 16'dan küçükse lütfen WhatsApp hizmetini kullanmayınız veya WhatsApp sayfasına hiçbir şart ve şekilde girmeyiniz."
Anlam: Bilgi paylaşımında çocukların zor duruma düşmesini istemeyen şirket aynı özeni yetişkin kullanıcılar için gösteriyor mu? Eğer gösteriyor ise neden çocukların mahremiyetine ayrı bir vurgu yapma ihtiyacı duyuyor? Savaşlarda çocuklara, kadınlara, yaşlılara dokunulmaması ilkesinden hareketle ticaret savaşında da çocukların ayrıcalıklı olduğu gerçeği mi? Aslında gayet masum olarak gördüğünüz uygulama çocuklarınız için uygun değil.
Sonuç olarak son düzenlemesi 7 Temmuz 2012 tarihinde yapılmış olan Kullanım Sözleşmesi'nin tamamı okunduğunda anlaşılacağı gibi tüm şirketlerin sunduğu hizmetlerin kullanım şartlarını okumayan tüketiciler farkında olmadan hoş olmayacak birçok şartı da kabul ediyor. Sanayi toplumunda şirketlerin yakıtının para günümüzün toplumunda yakıtın bilgi olduğu gerçeğinden yola çıkarsak orta ölçekli şirketler paranızın dev şirketler bilgilerinizin peşinde. Ünlü İngiliz filozof Francis Bacon'ın bundan tam dört asır önce Meditationes Sacrae kitabının "On Heresies" bölümünde dile getirdiği gibi: "Nam et ipsa scientia potestas est" – "Bilginin kendisi özünde güçtür."