Ayşe Sayın
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bu göreve geldikten sonra ilk veto hakkını, Dijital Hizmet Vergisi Yasası'nın "termik santrallere filtre takılması" zorunluluğunu yaklaşık 2,5 yıl erteleyen 50. maddesi için kullandı.
Edinilen bilgiye göre, MYK toplantısında düzenlemeyi onaylamayacağını söyleyen Erdoğan, parti yöneticilerinin düzenlemeyle ilgili gösterdiği gerekçelerle de ikna olmadı ve "Siz bir düzenleme yapmışsınız, ama yine uymazlar, artık ne olacaksa olsun" diyerek kararını açıkladı.
Vetoya giden süreci, AKP içinde düzenlemeye karşı olan bazı milletvekillerinin Erdoğan'la yaptıkları görüşmeyle ikna etmelerinin hazırladığı belirtilirken; muhalefete göre, termik santral olan yerlerde yaptırılan kamuoyu anketlerinde AKP oylarının erimesi belirleyici oldu. Veto hamlesi, Erdoğan'ın başkanlık sistemiyle ilgili yöneltilen "tek adam" eleştirilerinin önünü kesmeye dönük yeni siyaset stratejisinin adımı olarak da görülüyor.
Erdoğan'ın veto kararı, düzenlemeye karşı çıkan muhalefet ve genel olarak kamuoyu ve çevreciler tarafından "göstermelik" bulunsa da memnuniyet yarattı. Asıl şaşkınlık yaratan ise veto açıklamasının hemen ardından, aralarında Kahramanmaraş Milletvekili ve Genel Başkan Yardımcısı Mahir Ünal'ın da olduğu çok sayıda AKP milletvekilinin sosyal medya hesaplarından "teşekkür" mesajları paylaşması oldu.
Zira söz konusu düzenlemeyle ilgili önergeyi veren AKP milletvekilleri, bu süre uzatımının gerekliliğini şiddetle savundu ve düzenleme 203'ü AKP, 14'ü MHP olmak üzere 217 milletvekilinin oylarıyla yasalaştı.
Elbette asıl merak edilen Erdoğan'ın, parti grubunun bu girişimine komisyon ve daha sonra da genel kurul aşamasında neden müdahale etmediği, yani cumhurbaşkanı olarak yasal denetim yetkisini kullanmadan önce genel başkanı olduğu parti grubuna bir uyarıda bulunmadığıydı.
MYK'de açıkladı
Edinilen bilgiye göre Erdoğan, özelleştirilen 15 termik santral işletmecisine, filtre takılması konusunda süre uzatımı öngören düzenlemeyi veto edeceğini partisinin hafta başında yapılan MYK toplantısında açıkladı.
Bunun üzerine bazı MYK üyeleri termik santrallere filtre takılmasının 2-3 yıllık bir süre aldığını, erteleme yapılmaması halinde termik santrallerin faaliyetinin durmasıyla yaklaşık 10 bin kişinin işsiz kalacağı ve banka kredisiyle alınan santrallerin, filtre maliyetinin yüksek olması nedeniyle ödeme güçlüğü içine düşecekleri gerekçesiyle erteleme düzenlemesi yapıldığı bilgisini verdi.
Ancak Erdoğan, geçmişte de süre uzatımı sağlandığını ve şirketlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmediğini anımsatarak "Bunlara artık zaman vermenin mantığı yok. Siz bir düzenleme hazırlamışsınız ama buna da uymazlar. Biz o kadar çevre ile ilgili hassasiyet taşıdığımızı söylüyoruz, ama değişen bir şey yok, süre de tanısak yapmazlar" mesajıyla kararında ısrarlı oldu.
Bunun üzerine MYK toplantısının ardından parti sözcüsü Ömer Çelik, Erdoğan'ın kararını kamuoyuna duyurdu.
Parti kaynaklarından edinilen bilgiye göre Erdoğan, süre uzatımı isteyen bazı santral sahiplerine de olumsuz yanıt verdi ve yasal yükümlülüklerini zamanında yerine getirmediği için "kızgınlığını da ifade etti".
Karşı çıkanların kulisi mi etkili oldu?
AKP'li kaynaklara göre veto kararında, yasama sürecinde Erdoğan'a yeterince bilgi verilmemesi ve parti içinde bu düzenlemeye karşı çıkan ancak "parti disiplini" gereği ret oyu kullanamayan bazı milletvekillerinin yürüttükleri "kulis faaliyetleri" etkili oldu.
Söz konusu milletvekili ve partililerin Erdoğan'la bizzat görüşerek, itiraz gerekçelerini ilettiği belirtiliyor. Bir parti yönetici, Erdoğan'ın neden daha önce uyarıda bulunmak yerine veto yöntemini tercih ettiği yönündeki sorumuza şu yanıtı verdi:
"Elbette bazı zorlandığımız konularda rasyonel çözüm için konuşuyoruz ama her zaman bu mümkün olmuyor çünkü Türkiye'nin birçok sorunu var ve her konuda detaylı bilgi vermek mümkün değil. Filtre konusu genel çerçevede anlatıldı, değerlendirdik.
"Bu düzenlemeyle ilgili müzakere sürecinde zaten bazı arkadaşlarımız itiraz etti, karşı çıktı. Ama sonuçta ağır basan görüş, termik santraller konusunda bazı tahdit ve sınırlamalar koyarak, süre uzatılması yönünde oldu ve Meclis'ten geçti. Arkadaşlarımız da parti disiplini çerçevesinde oy verdi. Ama herhalde itiraz eden arkadaşlarımız içinde kendisiyle görüşenler, itirazlarını anlatanlar etkili oldu ki Cumhurbaşkanı böyle bir tercihte bulundu."
Erdoğan'ın yeni stratejisi mi?
Siyasi kulislerde yapılan bir başka yoruma göre Erdoğan'ın veto çıkışı, başkanlık sistemiyle ilgili yöneltilen "tek adam" eleştirilerinin önünü kesmeye dönük siyaset stratejisinin adımlarından biri.
AKP kulislerinde "Vetoyu sindirmemiz lazım" esprilerine de yol açan veto kararının aslında muhalefetin çok eleştirdiği "başkanlık" ya da iktidar partisinin tanımlamasıyla "cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin sağlıklı işlediğinin de göstergesi."
Zira yaklaşık 1,5 yıldır uygulamada olan başkanlık sisteminin oturmadığı konusunda sadece muhalefet değil, AKP içinde de uzun süredir rahatsızlık olduğu biliniyor.
Cumhurbaşkanlığı ile Meclis arasında kopukluk olduğunu düşünen bazı AKP'liler, "Parlamento çok farklı, renkli bir yapı. Cumhurbaşkanı yürütmede tek olsun ama zaman zaman kendi partisiyle de çatışabileceği alanlar oluşsun. Bunu yönetimde istikrara gölge düşürecek bir yapı olsun anlamında söylemiyoruz ama iktidarı muhalefetiyle, yasamanın da kendi mührünü vurabileceği alanlar olmalı" görüşünü dile getiriyorlar.
Milletvekilleri ve parti yöneticilerinin bu görüşlerini ilettiği Erdoğan geçen yıl Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında yeni sistemin aksaklıklarının düzeltilmesi konusunda bir çalışma başlatıldığını duyurmuştu.
Erdoğan'ın yasama sürecinde müdahale yerine, veto hakkını kullanmasının bir nedeni olarak da "sistemin farklı denetim mekanizmalarını çalıştırmak" olarak gösteriliyor ve "Sistemin sağlıklı işlemesi bakımından iyi bir uygulama. Bu da olmazsa Anayasa Mahkemesi var. Yani bir anlamda partimizin ve sistemin kendi içindeki denetim mekanizmalarının işletilmesi olarak da görülebilir" değerlendirmesi yapılıyor. Hatta ilerleyen süreçte, Erdoğan'ın veto mekanizmasına yine başvurabileceği belirtiliyor.
https://twitter.com/avcahitozkan/status/1201937564711735297
Oy hesabı mı yapıldı?
Muhalefet kanadında Erdoğan'ın vetosu "kuvvetler ayrılığı ilkesinin işlediği konusundaki göstermelik bir adım" olarak görülse de genel olarak memnuniyet yarattı. Muhalefete göre Erdoğan'ın yasayı veto etmesinin en önemli nedeni, "termik santrallerin kurulduğu bölgelerde, AKP oylarının düşüyor olması".
CHP'li bazı milletvekilleri, Erdoğan'ın yasama süreçlerinde düzenlemeden haberdar olmasına rağmen, karşı çıkmadığına dikkat çekiyorlar.
CHP kulislerinde, kamuoyunda tepki çeken uygulamayla ilgili AKP'nin termik santrallerin olduğu yerleri de kapsayacak şekilde anket yaptırdığı ve muhtemelen buradaki oy düşüşlerini dikkate alarak Erdoğan'ın veto yetkisini kullanmış olabileceği yorumu yapılıyor.
Bundan sonra ne olacak?
Erdoğan'ın termik santrallerin filtre takma zorunluluğunu 2,5 yıl daha geciktirecek düzenlemeyi veto etmesinin ardından AKP, bu düzenlemeyi yasa metninden çıkarma kararı aldı.
Muhalefetin de destek verdiği karar doğrultusunda, Plan ve Bütçe Komisyonu bugün toplanarak yasa metninden söz konusu düzenlemeyi çıkaracak.
Son anda bir değişiklik olmazsa, Perşembe de komisyon kararı doğrultusunda, TBMM Genel Kurulu'nda görüşülerek yasanın tümü oylanacak ve bir kez daha Erdoğan'ın onayına sunulacak.
Yasa metninden düzenlemenin çıkarılması nedeniyle, termik santrallere filtre takma zorunluluğu için tanınan yasal süre 31 Aralık 2019'da dolacak.
Bu sürede filtre taktırmadığı tespit edilen termik santraller için para cezasından, faaliyetlerin durdurulmasına kadar bir dizi yaptırım gündeme gelecek. Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, süre uzatımı önerisinin Meclis gündemine geldiği dönemde yaptığı açıklamada 2,5 yıllık ertelemeye karşın, termik santrallere 6 ay içinde filtreleme çalışmasına başlamaları için süre tanındığını açıklamıştı.
Kurum, 6. ayın bitiminde gerekli önlemlerin alınması halinde para cezası, kapatma yetkilerini kullanabileceklerini belirterek, "Amacımız tüm firmalarımızın 6 ay içerisinde bu işe başlamalarını sağlamaktır. Başlamadıkları takdirde hem ceza keser hem de devlet olarak vatandaşımızın sağlığını ilgilendiren projeleri yapar, bedelini de ilgili termik santralden alırız" açıklaması yapmıştı.
- İşyerindeki gizli hava kirliliğinin etkileri
- İngiltere'nin ilk 'hava temizleyen' belediye otobüsü hizmete girdi
- İzmir’in iki yüzü: Kanserli köy ve güneş enerjili ilçe
- '75. madde doğayı sermayeye devredecek'