Dünyanın birçok bölgesinde, çok sayıda insan vegan diyete geçmeyi seçiyor, insanların seçimini etkileyen unsurlar genellikle hayvan hakları, iklim krizi ve sağlık yararları oluyor. Peki çocukların vegan olarak büyütülmesi sağlıklı mı? Vegan aileler, Hintdistan mutfağından neler öğrenebilir?
Bitki temelli vejetaryen ve vegan diyetlerin yetişkinler için daha sağlıklı olduğunu tespit eden bilimsel çalışmaların sayısı her geçen gün artıyor.
Hindistan'da yaklaşık 400 milyon kişi, yani nüfusun yüzde 39'u, vejetaryen olduğunu söylüyor. Hindistan'daki vejetaryen yemeklerin büyük bir kısmı da aslında vegan kategorisine girebiliyor, yani hayvansal hiçbir ürün içermiyor. Tam tersine, ülkenin yerel tahıllara, bakliyata ve sebzelere dayalı çok zengin bir yemek tarihi var.
Ülkedeki vegan beslenme hareketi büyüyor. Sosyal medyada vegan beslenmenin yararlarını savunan gruplar, yerel ürünlerle yapılan yemek tarifleri paylaşıyor, hayvan ürünlerine aslında hiç ihtiyaç duyulmadığına dikkat çekiyor.
Bu süreçte birçok vegan aile, çocuklarını nasıl besleyecekleri sorusu ile karşı karşıya kalıyor. Uzmanlar, vegan diyetlerin çocuklara olan etkisinin iyi değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor, dikkatli beslenme planlarının çizilmesini öneriyor.
Hindistan mutfağı vegan ailelere yardımcı olabilir
Ashish Humar Jain, 2010'da henüz 28 yaşındayken, süt endüstrisinde hayvanların gördüğü kötü muameleyi gösteren bir video izledikten sonra eşiyle birlikte vegan bir diyete başlamaya karar verdiğini anlatıyor.
Jain, eşinin o dönemde hamile olduğunu ve Hindistan'ın İndore kentinde yaşayan çiftin çocuklarını da vegan yetiştirmeye karar verdiğini söylüyor.
Vejetaryen yemek çeşitliliğinin bol olduğu Hindistan sofrasının çifte bu süreçte çok yardımcı olduğunu paylaşan Jain, bitki ve tahılların aslında çok yüksek besin değerine sahip olduğunu söylüyor ve Hint mutfağını vegan ailelere tavsiye ediyor.
Kerala'da büyüyen ve 2014 yılında İspanya'ya taşınan 33 yaşındaki Bhavya Chandra Prem ise üniversite çağında Cowspiracy: Sürdürülebilirliğin Sırrı gibi hayvan haklarını inceleyen birtakım belgeseli izledikten sonra vegan olmaya karar verdiğini anlatıyor.
2020'de hamile olduğunu öğrendiğinde diyetini değiştirmek istemediğini söyleyen Prem, doktoruyla görüştüğünü ve yüksek proteinli vegan bir diyet ile bu sürece devam ettiğini belirtiyor.
Prem, "Çeşitli mercimekli yemekler, bakliyatlı türlüler, sebzeli çorbalar, tofu ve soya ürünleriyle beslendim. En sevdiğim maş fasulyesiyle yapılan, Hindistan cevizli bir türlüydü" diyor.
Klinik Diyetisyen olan Edwina Raj, Hint yemeğinin veganlar için çok uygun olduğunu söylüyor, sağlıklı protein tüketimi için esmer ve siyah pirinç türlerini, mercimeği, kurutulmuş bezelyeyi ve fasülyeyi tavsiye ediyor.
Jain ise yerel yeşil yapraklı sebzeleri, kimyon tohumunu ve susamı öneriyor.
Çocuklar için güvenli bir vegan diyet
Çocukların beslenmesinde göz önündeki bulundurulması gereken en önemli şey, büyümenin her çağında farklı besin kaynaklarına ihtiyaç duymaları.
Çocuklar, daha ufak porsiyonlar tükettiği için besin bakımından daha yoğun gıdalara ihtiyaç duyuyor.
University College London Çocuk Sağlığı Enstitüsü'nde Pediatrik Beslenme Profesörü Mary Fewtrell, "Çocukların midesi yetişkinlere göre çok küçük, o yüzden besin değeri olabildiğince yüksek yemekler yemeliler" diye anlatıyor.
Beslenme uzmanları, bebeklerin sağlıklı büyümesi için en faydalı şeyin anne sütü olduğunu söylüyor, anne sütünü bırakan küçük çocuklara verilecek vegan yemeklerin ise çok iyi planlanması gerektiğinin altını çiziyor. Uzmanlar, çocuklarda özellikle ette bulunan B12 vitamini tüketimine dikkat edilmesi gerektiğini, bunun ek takviye olarak verilebileceğini söylüyor.
2016'da İtalya'da vegan olarak büyütülen bir çocuk, kan değerlerinde ciddi kalsiyum düşüklüğü tespit edildiğinde ailesinden uzaklaştırıldı. İtalyan basınına göre bir yaşındaki çocuğun kilosu 3 aylık bir bebek ile aynıydı.
Kemiklerdeki mineral düşüklüğü
2021'de yapılan ve Amerikan Klinik Beslenme Dergisi'nde yayımlanan bir çalışma Polonya'da 5-10 yaş arası vegan, vejetaryen ve et ve hayvan ürünleri yiyen çocukların sağlık durumlarını karşılaştırdı.
Çalışmada vegan çocukların diğer çocuklara kıyasla daha zayıf olduğu ve kalp sağlığı bakımından daha sağlıklı olduğu tespit edildi. Öte yandan vegan çocukların ortalama 3 santimetre daha kısa olduğu ve kemik kütlelerinin daha düşük olduğu saptandı.
Araştırmanın yazarlarından Antropoloji ve Pediatrik Beslenme Uzmanı Jonathan Wells, "Vegan çocukların vücudundaki yağ oranı daha düşüktü ve çocuklar daha kısa boyluydu. Ergenliğe daha geç girme olasılıkları yüksekti. Ergenliğe geç giren çocukların daha uzun süre boyunca büyüdüğü ve boylarının daha uzun süre uzamaya devam ettiğini gördük" dedi.
Araştırmacıların endişe verici bulduğu tek şey, vegan çocukların kemiklerinde mineral düşüklüğüydü.
Wells, "Kemikler 20'li yaşların başında olması gerektiği yoğunluğa ulaşıyor. Bu yaşlarda hala mineral eksikliği varsa bunun onarılması zor. Kemikleri zayıf kalanların ileride osteoporoz gibi hastalıkları geçirme olasılığı daha yüksek" dedi.
Çalışmada et ve hayvansal ürün yiyen çocukların protein açısından, vejetaryen çocukların ise kalsiyum açısından zengin olduğu tespit edildi.
Yapılan diğer araştırmalara genel olarak bakıldığında ise vejetaryen ve vegan diyetlerin çocuklar için sağlıklı olabileceği tespit ediliyor. Uzmanlar, vegan beslenen çocukların ve yetişkinlerin yedikleri yemeklerin besin açısından dengeli olmasına dikkat etmesini ve yanında vitamin takviyesi almasını tavsiye ediyor.
Diğer taraftan günümüzde endüstriyel çiftçilikte hayvanlara verilen hormonların çocuklar için tehlikeli olabileceğine dikkat çekiliyor.