Soru: 18 aylık bir yeğenim var. Konuşamıyor ama söylenilenleri anlayabiliyor. Konuşması için ne yapabiliriz?
Gönderen: Funda K.
Cevap
Sayın Funda Hanım,
18 aylık yeğeninizin konuşamadığını ama söylenilenleri anladığından bahsetmişsiniz. Dili anlama ve konuşma birbiriyle bağlantılı ama farklı mekanizmalar tarafından yönetilen işlevlerdir. Dili konuşma birtakım fizyolojik ve nörolojik alt yapının oluşmuş olmasını gerekli kılar.
Yeğeninizin bu dönemdeki dil gelişimini desteklemek için yapabilecekleriniz hakkında size birtakım öneriler vermek isteriz:
• Öncelikle sizden bir şey isterken kelimeleri kullanması gerektiğini anlamasını sağlayın. Örneğin, su içmek istiyorsa hemen getirip eline suyu vermeyin. Önce sizden istemesi için bekleyin. Tam olarak düzgün cümleler kuramasa da isteklerini ifade etmek için kelimeleri kullanması gerektiğini anlamalı.
• Günlük hayatın içinde konuşması için fırsatlar yaratın. Ona sorular sorun ve cevabını bekleyin. Seçenekler sunun. Örneğin, “mavi çorap mı kırmızı çorap mı” gibi. Cevabını almak için ona zaman verin.
• Günlük hayatta dilin nasıl kullanıldığını, başkalarıyla iletişim kurmak için dile ihtiyaç duyulduğunu anlamasına yardımcı olun.
• Basit şarkılar söyleyin. Yeğeninizin de size katılması için teşvik edin
• “Burnun nerde?” oyunu oynayın. Burnunuza dokunun. “Benim burnum nerede? İşte burada. Senin burnun nerede?” Sizi taklit etmesini sağlayarak oyunu diğer vücut organları için de sürdürün.
• Çocuğa kitap okumak için her gün zaman ayırın. Büyük resimli, her sayfada 1-2 kelimelik cümleler olan kitaplar bulmaya çalışın. Okurken her sayfadaki resimleri isimlendirin, açıklayın. Sizin isimlendirdiğiniz resimleri çocuğun göstermesini sağlayın. Çocuğa sorun. “Bu nedir?”gibi. Başlangıçta isimlendiremeyebilir. Sabırla bekleyin. İlk başlarda kelimeleri doğru telaffuz edemeyecektir. Örneğin “kedi” demek için “tedi, miyav” gibi ifadeler kullanabilir. Siz “Evet bu bir kedi. Uzun beyaz tüyleri olan bir kedi” diye karşılık verin. Çocuğu sert bir şekilde düzeltmekten kaçının. Onun yerine onun söylediklerini zenginleştirin. Bu sayede yeni kelimeler öğrenmesini destekleyin.
• Etrafındaki her nesnenin bir ismi olduğunu anlayabilmesi için nesnelerin isimlerini konuşmalarınız sırasında kullanın. Yatak, yastık, biberon, bardak gibi. Çocuklar tekrarlarla öğrendiği için onun hayatında önemli olan kişi ve nesnelerin isimlerini tekrar tekrar kullanın. Zamanla yeğeninizin bunları öğrendiğini göreceksiniz.
• Kelime hazinesini geliştirmek için çok sık konuşun. Evde günlük işlerinizi yaparken, pazara markete giderken her anı değerlendirin. Dışarda gördüğünüz şeyler hakkında, pişirdiğiniz yemek hakkında konuşun. Sizi nasıl bir merakla dinlediğini göreceksiniz.
• Çocuğa hikâyeler anlatın. İlla bir kitaba ihtiyacınız yok. Aklınızdan kısa hikâyeler de anlatabilirsiniz.
• Mümkün olduğunca çocuğu televizyondan uzak tutun. Bu yaş dönemi çocuklarının çevresiyle ilişki kurmaya, oyunlar oynamaya ihtiyacı vardır. Televizyon karşısında geçirilen süre çocukların aktif öğrenme zamanlarından çalmaktadır. Bu yüzden yeğeniniz ne ile uğraşmaktan keyif alıyorsa sizde ona katılın. Oyun zamanlarının beraberce nasıl keyifli öğrenme anlarına dönüştüğünü görmek sizi de mutlu edecektir.
• Çocuklar dili en iyi şekilde anne babası ve çevresindeki kişilerle gireceği ilişkiler içerisinde öğreneceği için çocuğunuzla birebir zaman geçirebileceğiniz fırsatlar yaratın. Ayrıca yaşıtları ile birlikte olabilecek ortamlara girmesine de izin verin.
• Son olarak çocuğun konuşma çabasını ödüllendirin. Eğer size bir şeyler anlatmak istiyorsa elinizdeki herşeyi bırakın, sadece onu dinleyin ve sonrasında takdir edin. Önemsendiğini hisseden çocuk sizinle iletişime geçebilmek için dili kullanması gerektiğini ve bunun da sizin tarafınızdan arzu edilen bir şey olduğunu öğrenmiş olacaktır.
Yeğeniniz ile birlikte mutlu günler dileriz.