Epilepsi, beyindeki elektriksel uyarıların anormal ve düzensiz ortaya çıkmasıyla oluşan bir bozukluk. En bilinen haliyle vücudun kasılması, kendini kaybetme gibi semptomlarla görülüyor. Halk arasında sara adıyla bilinen epilepsi, bazen göz seğirmesi, sıcak basması, bazen sadece dalma ya da kusmayla da seyreden çok karmaşık bir hastalık aslında. Tedavisi de oldukça meşakkatli. Hemen her yaşta görülse de çocuk yaşta teşhisi önemli. Çocuklardaki en önemli belirtileriyse baş dönmesi, gözleri belirli bir noktaya dikme ve sabit bakış. Peki epilepsi nasıl teşhis ediliyor? Ebeveynler çocuklarındaki hangi belirtilerden şüphe etmeli?
Hangi hastalıklarla karışıyor?
Merve Tunçel’in Zaman’da yer alan haberine göre, sara, oldukça eski bir hastalık. Yani modern zamanın bir hediyesi(!) değil. Julius Sezar, Dostoyevski, Napoleon Bonaparte ve Van Gogh gibi ünlüler de epilepsi hastalarından. Örneklere bakılınca epilepsi hastalarının zeka ile ilgili sorunlarının olmadığı aşikar. Avusturya Sen Jorj Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Osman Ayataç, modern zamanlarda ortaya çıkan bir hastalık olmasa da günümüz koşullarının epilepsiye elverişli bir ortam oluşturduğu kanaatinde: “Çevrenin derecede kirlendiği, katkı maddeli yiyecek ve içeceklerin yaygınlaştığı, genetiği değiştirilmiş besinlerin bolca tüketildiği, sigara ve tütün kullanımının arttığı günümüzde diğer hastalıklar gibi epilepsi hastalığının görülme sıklığı da etkilenir.” Ancak sadece bunlar değil hormonal ve genetik değişim, depresyon, özellikle tiroit hastalıklarının hızla artması, az hareketli bir hayat tarzı da diğer etkenlerden.
Her yüz kişiden biri epilepsi hastası. Bazı hastalıklar genetik yapıyla yakından ilgili. Epilepsi de bu gruptan. Yaşam tarzı, beslenme ve çevre sara için önemli faktörlerden. Hastalığın nedeni belli olmayabiliyor çoğu zaman. Buna idyopatik epilepsi deniyor. Kişi bazen ömür boyu bir tek nöbet bile geçirebilir. Osman Ayataç saranın yenidoğandan ergenliğe çocukluğun her evresinde görülebileceğini söylüyor. Yenidoğan ve bebeklik döneminde genellikle kötüleşmiyor, daha hafif seyrediyor. Ateşsiz ve tekrar etme özellikleri olan nöbetler birçok hastalıkla karışabiliyor. Nefessiz kalma, hipoglisemi (kan şekeri düşmesi), çocukların 3 ay ile 3 yaş arası sıkça geçirdikleri ateşli havaleler, uykuda sıçrama, tikler, irkilme, gece korkuları, zehirlenmeler karışabileceği durumlardan birkaçı. Nöbetler sadece çocukları değil, aileyi de korku, depresyon ve paniğe yöneltebilir.
İlaçlar sadece nöbeti durduruyor
Epilepsinin ortaya çıkış mekanizması tam olarak belli olmasa da beynin belirli bölgelerinde ani elektrik aktivitesi artışı olduğu aşikâr. “Bu elektriksel deşarj, çocukta baş dönmesi, kulak çınlaması, amaçsız el, kol ve bacak hareketleri, gözleri belirli bir noktaya dikme, adalelerde kasılma ve gevşeme, vücutta titreme, dili ısırma, yere düşerek kasılma, idrar ve gaita kaçırma şeklinde genellikle iki-üç dakikalık bir süreç ve çocuğun yorgun bitkin bir şekilde kendine gelmesi ile sonuçlanır.” diyor, Dr. Osman Ayataç. Bu elektriksel değişim kısmi nöbete sebep olur, bazen otuz dakika ve daha fazla süren nöbetler olur. Çocuklarda bu nöbetler öncesi huzursuzluk veya durgunluk gözlemlenebilir. Teşhis çok dikkatli konulmak zorunda. Çünkü epilepsi ilaçları başlanınca uzun süreli (2-4 yıl) kullanılması gereken ve yan etkileri fazla olan ilaçlar. Teşhis EEG, video EEG, MR, tomografi, kan analizleri gibi tetkiklerle ve hasta öyküsü ayrıntılı bir şekilde dinlenerek konulur. Tedavi genellikle nöbeti durdurucu ilaçlarla yapılıyor. Yani epilepsiyi tedavi edici bir özelliği yok. Kullanılan ilaçların istenmeyen etkilerini gözlemlemek için kan tetkikleri yaptırılması şart. Bazı koşullarda cerrahi tedavi de uygulanabiliyor.
Nöbet esnasında
- Sakin kalmaya özen gösterin, çocuğu yere yatırıp başının altına yumuşak bir yastık koyun.
- Çarpmaları önlemek için çevredeki tehlikeli eşyaları kaldırın.
- Gözlüğü varsa çıkarın.
- Çocuğu yan yatırın, ağzını temizleyerek nefes yolunu açık tutmaya çalışın.
- Nöbet esnasında soğan koklatma, su içirme, kaşıkla ağzını açmaya çalışma gibi hareketler tehlikeli olabilir.
- Hızlıca hastaneye ulaşmaya çalışın.
Saranın sebepleri
- Merkezi sinir sistemi enfeksiyonları.
- Beynin çeşitli şekil bozuklukları
- Doğuştan gelen metabolik hastalıklar.
- Beyin tümörleri.
- İlaç ve kurşun zehirlenmeleri.
- Beynin oksijensiz kalması.
- Yenidoğan döneminde oluşan şiddetli sarılık.
- Beyindeki damar bozuklukları.
- Sebebi belli olmayan nöbetler.