15 Temmuz Cuma gecesi yaşanan darbe girişiminin ardından, Türkiye tarihinde yaşanan askeri darbeler tekrar gündeme geldi.
Türkiye'de yaşanan askeri müdahalelerin ardından olayları konu edinen birçok film çekildi.
BirGün'ün derlediği askeri darbeyi konu alan 25 film şöyle:
1- Babam ve Oğlum / Çağan Irmak
12 Eylül darbesinin arka planda işlendiği filmde darbenin yıllar boyu süren acısı izleyicilere aktarılmıştır.
2- Dikenli Yol / Zeki Alasya
Film, 12 Eylül öncesi siyasi olaylara karışan ve bu yüzden abisinin ölümüne neden olan Hüseyin'in büyük şehre gidiş öyküsünü konu alıyor.
3- Eve Dönüş / Ömer Uğur
Tek suçu ev sahibiyle arasının kötü olması olan bir adam düşünün. Siyasete karışmayan evli ve bir çocuk babasının dahi bir iftira ile hapse girmesinin konu alındığı filmde işkencenin insan psikolojisi üzerine etkileri anlatılmıştır.
4- O.. çocukları / Murat Saraçoğlu
Altan Erkekli, Demet Akbağ, Özgü Namal, İpek Tuzcuoğlu, Sarp Apak ve Sezin Akbaşoğulları gibi oyuncuların rol aldığı filmin senaristi de Sırrı Süreyya Önder’dir. Dram ve trajik komik olayların işlendiği film 1981 askeri darbe yönetimini farklı bakış açısıyla anlatmaktadır.
5- Çözülmeler/ Yusuf Kurçenli
Senaryosu Cezmi Ersöz’ün Yaprak Fırtınası öyküsünden yola çıkılarak yazılan Çözülmeler, 12 Mart ve 12 Eylül askeri darbelerini yaşayan aydın kesimin sıkıntılarına yüzünü dönen bir film.
6- Uzlaşma / Oğuzhan Tercan
Abdi İpekçi suikastını ve 12 Eylül darbesinden öncesini konu alan filmde Halil Ergün, Nur Sürer, Berhan Şimşek, Kutay Köktürk ve Salih Kalyon gibi oyuncular yer almaktadır.
7- Zincirbozan / Atıl İnanç
Abdi İpekçi suikastı ile başlayan bir dönemin anlatıldığı politik film Zincirbozan’ın senaryosunu Avni Özgürel yazmıştır. Dönemin siyasi kadrolarına da rol verilen film siyasiler gözünden darbeyi anlatmaktadır.
8- Sen türkülerini söyle / Şerif Gören
Politik eylemlerden dolayı darbe öncesi hapishaneye giren bir ve 7 yıl işkencenin ardından dışarıya çıktığında her şeyi değişmiş olarak görmektedir.
9- Bekle dedim gölgeye / Atıf Yılmaz
Atıf Yılmaz’ın vizörden Türkiye’nin karanlık siyasi geçmişine baktığı Bekle Dedim Gölgeye, Ümit Kıvanç’ın aynı adlı romanından uyarlandı. Filmde 68 kuşağından dört arkadaşın 12 Mart’tan 12 Eylül’e uzanan hikâyeleri anlatılırken, Türkiye’nin muhtıralar ve darbeler yüzünden sık sık yaşadığı toplumsal bozgun dört karakterin savruluşuyla perdedeydi.
10- Uçurtmayı Vurmasınlar / Tunç Başaran
Yönetmenliğini Tunç Başaran'ın yaptığı 1989 yapımı uzun metrajlı Türk sinema filmi. Çekimleri Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde gerçekleşti. Beş yaşındaki bir çocuğun gözüyle kadınlar hapishanesinin ve sevginin öyküsüdür anlatılan.
11- Prenses / Sinan Çetin
Prenses filmi 12 Eylül öncesi hayatları konu almaktadır. Devrimci militan olan Tarık ile fotoğrafçı Selim’in arasında kalan bir kadın Nevre’nin hayatını konu alır.. Film aslında Apolitik bir filmdir ve 12 eylül darbesinde de bir taraf değildir.
12- Sis / Zülfü Livaneli
Fikret Kuşkan, Uğur Polat, Rutkay Aziz, Menderes Samancılar ve Elia Kazan gibi oyuncuların rol aldığı filmin hem senaristi hem de yönetmeni Zülfü Livaneli’dir. Bir çok ödülde alan filmde 12 Eylül darbesi öncesi İstanbul da yaşayan bürokrat bir ailenin hikayesi anlatılır.
13- Gülün bittiği yer / İsmail Güneş
12 Eylül dönemini ve o zamanlarda yapılan işkenceleri anlatan filmde gözaltına alınıp günlerce süren işkence seanslarından sonra suçlu olmadığı anlaşılarak serbest bırakılan bir gencin dramı anlatılıyor.
14- Av Zaman / Erden Kıralı
Erden Kıral, bu filmle eve dönüş temasından kaçış temasına geçer. Yılgın yazar, darbe döneminin karışık ortamında Cunda’ya sığınır. Orada tanıştığı bir kadın kendisine ilham verecek ve yazar yeniden üretmeye başlayacaktır.
15- Hükümet Kadın / Sermiyan Midyat
8 çocuk annesi, okuma yazma bilmeyen ve politikayla ilgilenmeyen Midyatlı bir kadın olan Xate, kocasından kendisine yadigar kalan büyük bir projeyi yerine getirmek için yemin içer: İlçeye ne pahasına olursa olsun suyla kavuşturmak. Suyu kavuşturur, elektriği de kavuşturmak isterken darbe olur ilçenin suyu kesilir.
16- Bütün Kapılar Kapalıydı / Memduh Ün
Filmde darbe dönemi hapiste işkence gören bir kızın darbe sonrası hayata yabancı kalmasını anlatmaktadır.
17-Eylül Fırtınası/ Atıf Yılmaz
12 Eylül sonrasının anlatıldığı film darbeyi çocuk gözüyle irdelemiştir. Annesi ve babası gözaltına alınan bir çocuğun yaşadıklarını anlatan film çok radikal bir film olmamıştı.
18- Bu son olsun / Orçun Benli
Sokaklarda yaşamını devam ettiren beş evsizin darbe sonrası yaşadıklarını mizahi bir dilde anlatan filmde Engin Altan Düzyatan, Hazal Kaya, Orhan Eşkin ve Mustafa Üstündağ gibi oyuncular rol almıştır.
19- Devrim Arabaları / Tolga Örnek
1960 yılında 27 mayıs darbe sonucu göreve gelen Cemal Gürsel'in gerçek hikayesinden yola çıkılarak oluşturulmuş. 1961'de yapılan Devrim adlı otomobilin üretimini ve bu esnada projede çalışanların yaşadıklarını anlatmaktadır.
20- Beynelminel / Sırrı Süreyya Önder, Muharrem Gülmez
Darbe sonrası sıkıyönetim sebebiyle sokağa çıkamayan ve dolayısıyla para kazanamayan müzisyen bir grubun geçim sağlayabilmek için buldukları yöntemi anlatan yapım, trajikomik bir politik filmdir.
21-Vizontele Tuuba / Yılmaz Erdoğan
Yılmaz Erdoğan’ın senaristliğini, oyunculuğunu ve yönetmenliğini üstlendiği Komedi filmi Vizontele Tuuba az da olsa darbe dönemine değinen bir yapımdır. Özellikle filmin son sahnesindeki Sezen Aksu’nun seslendirdiği Gülümse şarkısı ve otobüsün gidişi sahnesi ile efsane bir filmdir.
22- Eksik / Barış Atay
Dram türündeki film, 1980 darbesi sonrası parçalanan bir ailenin, 30 yıllık ayrılık sürecine ışık tutmaya çalışırken, bir anne ve birbirinden ayrı büyümek zorunda kalan iki oğlu arasındaki ilişkiyi irdeliyor.
23- Ses / Zeki Ökten
Yönetmen Zeki Ökten de 12 Eylül darbesi sonrası hapiste işkence görenlerin darbe sonrası hayatlarını irdelemiştir.
24- Babam Askerde / Handan İpekçi
Yönetmenin ilk uzun metraj filminin konusu babaları tutuklanan 3 çocuğun hapishane görüş günlerinde tanışmasını konu alır.
25- Darbe / Ümit Efekan
Ümit Efekan tarafından Bekir Yıldız’ın aynı isimli eserinden uyarlanan Darbe, merkezine yine hesaplaşma fikrini oturtuyordu. Ama bu kez başrolde askeri cunta döneminde işkenceye dayanamayarak örgüt arkadaşlarını ele veren, daha sonra da pişmanlık yasasından yararlanarak kimliğini değiştiren bir devrimci yer alıyordu.