Likya Bademci
Bugün 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü ve yine bugün zorla yerinden edilmiş 70 milyonun olduğu bir dünyada yaşıyoruz. Bunların yaklaşık 26 milyonu mülteciler.
Yazar Onjali Q. Rauf, Britanya'da yaşayan 9 yaşında bir çocuğun gözünden mülteci meselesini anlata bir kitap kaleme aldı. Yazar, birçok kişiye bi çocuk kitabı için alışılmışın dışında gelen bu konunun aslında genç edebiyatına hiç de uzak olmadığını vurguluyor:
"Çocuk hikayelerindeki mülteciler yeni bir şey değil. Biz sadece mültecileri etiketlemiyoruz. Örneğin, Paddington Bear bir mülteci. Harry Potter, bu muhteşem serinin on iki kitabında bir mülteci. Süpermen bir mülteci"
Doğan Egmont’tan yayınlanan Arka Sıradaki Çocuk isimli kitap, mülteci krizine başka bir açıdan bakma imkânı sunuyor.
9 yaş ve üstü okurlar için kaleme alınan kitabın yazarı Rauf, aynı zamanda mülteci kadın ve çocuklara destek amacıyla kurduğu “Making Her Story” için çalışıyor. “Birlikte fısıldadığımız zaman fısıltılarımız bir okyanusun sesine benziyordu” diyen kitaptan elde edilecek gelirin bir bölümünün mülteciler yararına bağışlanacak. Rauf ile bir araya geldik ve kitabının hikayesini ondan dinledik.
Kitabınız Arka Sıradaki Çocuk'ta son derece hassas bir konuyu yaratıcılıkla işliyorsunuz. Bu kitabı kaleme alma hikayenizle başlamak istiyorum. Sizi böyle bir kitap yazmaya iten şey neydi?
Kuzey Fransa’daki Calais ve Dunkirk mülteci kamplarında yaşamak ve hayatta kalmaya çalışmak zorunda olan birçok mülteci çocukla tanışmak oldu. Son beş yıldır elimden geldiği kadar gönüllülük çalışmaları üstlenmeye gayret ettim ve tüm bu süreçte hükümetlerin, toplulukların ve medyanın sadece mülteci çocukların değil ailelerinin de yaşadığı travmaları uzun vadede nasıl görmezden gelmeye, reddetmeye, küçümsemeye ve köşeye atmaya yatkın olduğunu gördükçe çok etkilenip üzüldüm.
Kitabı yazma süreci nasıl gelişti? Çocuklara bu konuyu anlatırken bilhassa dikkat ettiğiniz ya da önemine vurgu yapmayı tercih ettiğiniz şeyler neler oldu?
Bu kitabın taslağını oldukça hızlı yazdım -yaklaşık 7-8 hafta kadar sürede- ardındansa birkaç hafta çizimler için bekledim! Nedense hikâye aklıma çok kolayca geldi ve hikâyenin merkezine narin bir mülteci çocuğun okulda sınıfına yürürken nasıl hissedeceği ve onunla tanışan diğer çocukların onun hakkında ne düşüneceğine odaklanmak istedim. Kitabın anlatıcısı ses, kamplarda tanıştığım gönüllülerin inanılmaz özelliklerinin bir birikimi diyebilirim – çünkü her biri onlara yardım etmek için her şeyini bırakan insanlar. Yazarken özellikle dikkat ettiğim şey, sizinle aynı dili konuşmayan ve hatta bu sebeple sizden korkabilecek biriyle arkadaş olmak için neler yapılabileceğiydi. Kesinlikle küçük şeyler – tatlı hediye etmek, gülümsemek ve göz kırpmak, bir düşman değil de büyük ve harika şeylere yol açabilecek bir arkadaş olduğunuzu göstermeye çalışmak. Bu yüzden, çocuklarla mültecilere nasıl yardım edileceği konusunda konuştuğumda onların bu noktada kesinlikle ne kadar önemli olduklarını vurgulamaya çalışıyorum- bu, bir şeyleri daha iyi hale getirmenin anahtarı olan dostluk eylemi.
Kitabınızda tüm dünyanın yüreği burkularak tanıdığı Alan Kurdi de var ve bu kitabın doğuşunda sizi harekete geçirdi. Peki diğer karakterler, nasıl doğdular? Sizin için özel anlamları olan karakterler var mı?
Alan Kurdi beni fiziksel olarak harekete geçirdi. Onun hikayesini okuduktan ve son resmini gördüğümden beri yaptığım her şeyin temelini oluşturuyor. Ancak kitap, Calais kamplarında özellikle son gidişim olan 2016 senesinde ilk kez tanıştığım Reyhan adlı bir bebekten ilham aldı. Onu o günden beri hiç görmedim ve nerede olduğunu bilmiyorum, ama onu ve annesini her gün düşünüp onlar için dua etmeye devam ediyorum. Benim için Reyhan, kitaptaki mülteci çocuk Ahmet. Benim gibi bir çocuğa onu güvenli bir yerde yaparsa, ancak ailesi olmadan ne olabileceğini hayal ediyorum. Onun gibi bir çocuğu ailesi yanında olmaksızın ne güvende hissettirir diye hayal ettim. Anlatıcı ona yardım etmeye çalışırken, hayatlarını mültecilerle mümkün olan her şekilde arkadaş olmaya çalışmak için olağanüstü emek veren gönüllülerden esinleniyor.
Çocuk hikayelerinde mülteciler yeni bir konu değil
Mülteci konusunu neden çocuk kitabında işlemeyi tercih ettiniz? Yetişkinlerin bu zorlu konuyla baş etmekte zorlandığını düşünüyorum, acaba çocuklar bizim için umut olabilir mi?
Çocuk hikayelerindeki mülteciler yeni bir şey değil. Biz sadece mültecileri etiketlemiyoruz. Örneğin, Paddington Bear bir mülteci. Harry Potter, bu muhteşem serinin on iki kitabında bir mülteci. Supermen bir mülteci. Mülteci kelimesinin gerçek anlamını anlarsak- kasabalarını, şehirlerini, hatta ülkesini güvenli ve hayatta kalmak için terk etmek zorunda kalan bir kişi, böyle bakınca çocuk kitaplarının onlarla dolu olduğunu göreceksiniz. Çocukların zorlu sorunları erken yaşlarda anlamalarını sağlamak ve soru sormalarına, cevap alıp cevap aramalarına izin verilmesinin kesinlikle hayati olduğunu düşünüyorum. Irkçılık sorununu kökünden halletmek için açgözlülüğü ve insan yapımı felaketleri ortadan kaldırmanın uzun vadede tek yolu budur.
Bu kitaptan elde edeceğiniz telifin gelirinin bir kısmını mülteci çocuklar ve aileleriyle paylaşacaksınız. Biz yetişkinlere bu konuda ne düşüyor?
Yetişkinler de yardımcı olabilir! Aslında Hepimiz için ailelerimizdeki, sokağımızdaki, okullarımızdaki ve mahallelerimizdeki çocuklara örnek olmaya çalışmamız çok önemli. Bu, çocuklara gördükleri konular hakkında konuşmak için güvenli alanlar verip vermemeleri veya onları hayırseverlik ziyaretlerine götürmek veya birisine para, yiyecek, kıyafetler vb. hayati ihtiyacı olan şeyleri vermenin ne denli harika olduğunu göstermek gibi pek çok şey olabilir.
Türkiye’deki okurlarınız da bu muhteşem kitapla buluştular nihayet. Onlara nasıl bir mesaj vermek istersiniz?
Bir kişinin hayatını iyileştirmesine yardımcı olabilecek hiçbir eylemin çok küçük olduğunu düşünmeyin.
Son soru biraz daha kişisel bir soru, bu kitabın sizin için önemi nedir ve gelecek planlarınızda neler var?
Bu kitap kendi ellerimle yaptığım dünyamı baştan aşağı değiştirdi. Bu kitap sayesinde kalbime yakın bir konu hakkında konuşabilme ve sürekli fon aramak zorunda kalmadan para toplayabilmek için yeni yollar ve yeni platformlar elde etmiş oldum. Bu kitabı yazarken beklemediğim kadar büyük bir nimet oldu.
Gelecek planlarım hakkında şunu söyleyebilirim: hikayesini okumak isteyeceğim insanların hakkında yazabildiğim kadar süre boyunca yazmaya devam edeceğim. Ve eğer yarın durmam söylenirse, bu da sorun değil. Şu anda editörüm ve ben evsizlik konusunu vurgulayan üçüncü bir kitabı tamamlamak için çok çalışıyoruz. Ondan sonra kim bilir?