Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği (AİFD) Genel Sekreteri Dr. Ümit Dereli, Tuffts Institute'u kaynak göstererek bir ilaç geliştirmenin 2.6 milyar dolarlık yatırım ve 10-15 yıllık yolculuk gerektiğini ifade etti. Yeni tip Koronavirüs için aşının en iyi senaryoda insanların kullanımına 2021 yılı sonu veya 2022 başında sunulabileceğini belirtti.
Dereli, 11. Kalkınma Planı ve 2023 vizyonu çerçevesinde belirlenen “ilaçta bölgesel üs” olma hedefini gerçekleştirmek için bunun Türkiye’nin klinik araştırmalar sıralamasında 26’ncı sıradan 15’inci sıraya yükselmesi gerektiğini de ifade etti. Üretim ve ihracatın yanında, Ar-Ge'de de aşama kaydetmemiz gerektiğini söyleyen Dereli, yıllık 180 milyar dolarlık küresel ilaç Ar-Ge yatırımlarının yüzde 62'sinin klinik çalışmalardan geldiğini belirterek, “Yaklaşık 110 milyar doları bulan küresel klinik araştırmalardan yüzde 1 pay almayı hedeflediğimizde şu anda yıllık 330 milyon dolar olan yatırımları 1 milyar dolara çıkarmalıyız” ifadelerini kullandı.
Sözcü'den Nuray Tarhan'ın sorularını yanıtlayan Dereli'nin açıklamaları şöyle:
– Corona virüsle ilaç ve aşıya yatırımın değeri de anlaşıldı. Ülkemizde yeni ilaç ve aşı geliştirmek için çalışma yapılıyor mu?
İlaç ve aşı özelinde birçok üniversite-sanayi-kamu işbirliği projesinin devam ettiğini biliyoruz ancak henüz kullanıma sunulmadı. TÜBİTAK ve TÜSEB tarafından yürütülen çalışmalar var.
– Türkiye küresel ilaç pazarından ne kadar pay alıyor?
Dünya ilaç pazarı yaklaşık 1.1 trilyon dolar. Türkiye bu pazarın yaklaşık yüzde 0.6-0.7'sini oluşturuyor.
– 2023 hedefinde Türkiye'nin ilaç üretiminde bölgesel üs yapılması var. Bu konuda ne gibi çalışmalar yapılıyor?
Bu vizyonun hayata geçirilmesi için uygun ekosistemin yaratılması gerekiyor. Son 10 yılda AİFD üyeleri ülkemize 2.4 milyar dolar yatırım yaptı. Bu firmalardan 8'inin bölgesel merkezi Türkiye'de, 15 tanesi ise çeşitli bölgesel fonksiyonlarını buradan yürütüyor. 2019'da 1 milyar doları bulan ilaç ihracatımız da artış eğiliminde. Üyelerimiz 10 üretim tesisinde son 3 yılda 2.6 milyar dolar değerinde 1.9 milyar kutu ilacı üretti.
– Bu durumda hedefe çok da uzak değiliz sanırım…
11'inci Kalkınma Planı'nda vurgulandığı gibi, üretim ve ihracatın yanında, Ar-Ge'de de ülkemizin bölgesel üs olması gerekiyor. Yıllık 180 milyar dolarlık küresel ilaç Ar-Ge yatırımlarının yüzde 62'si klinik çalışmalardan geliyor. Yaklaşık 110 milyar dolarlık klinik araştırmalardan yüzde 1 pay alırsak her yıl 1 milyar doların üzerinde yatırım çekeriz.
Şu anda klinik araştırmaların değeri yıllık doğrudan 130 milyon, yan ekonomilerle birlikte 330 milyon dolar. Amacımız, etkin teşvik sistemi ile klinik çalışmaları önce 2 sonra 3 katına çıkararak, klinik araştırma sayısı bakımından 26. sıradan ilk 15 ve 10 ülke arasına girmek olmalı.
"Covid-19 aşısı 2022 başını bulabilir"
– İlaç molekülü üretmenin maliyeti ve süresi nedir?
Tuffts Institute'a göre, bir ilaç geliştirmek 2.6 milyar dolarlık yatırım ve 10-15 yıllık yolculuk gerektiriyor.
– Herkes dört gözle Covid-19 aşısını bekliyor. Sizce ne zaman bulunur?
En iyimser senaryoda bir aşının insanlığın kullanımına sunulabilmesi 2021 sonu ya da 2022 başını bulacak gibi görünüyor.
– Potansiyel ülkeler hangileri?
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, aşı geliştirme çalışması yapan şirketler en çok ABD merkezli. Bunu Kanada ve Çin takip ediyor. Ancak farklı ülkeden ilaç şirketlerinin “sınır tanımayan” işbirlikleri de dikkat çekiyor.