ABD merkezli düşünce kuruluşu RAND Corporation'ın yaptığı bir araştırma, insanların sigarayı bırakması için başlatılan ve şok edici fotoğrafların kullanıldığı kampanyaların gençleri sigara bırakmaya değil, tam tersine onları sigara içmeye özendirdiği sonucunu ortaya koydu.
ABD Ulusal Kanser Enstitüsü ile "Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi" FDA'nın desteklediği ve 13 Aralık'ta kamuoyuna açıklanan araştırmaya, yaşları 11 ile 17 arasında değişen 441 genç katıldı. Gençlere sigara içme ve diğer tüketim alışkanlıkları soruldu.
Araştırmaya katılan gençlerin çoğunluğu önceleri sigaraya hiç başlamak istemiyordu. Gençlerin sadece yüzde 20'sinde sigara tiryakiliği tehlikesi saptanmıştı ve sadece yüzde 5'inin arada sırada sigara içme alışkanlığı vardı.
Alışveriş öncesi ve sonrasındaki farklı algılama
Araştırma kapsamında gençler önceden hazırlanmış bir mağazaya gönderildi. Deneklerin bir bölümü, tütün ürünlerinin satıldığı, "Dikkat: Sigara içmek kansere yol açar" yazısının ve şok edici bir fotoğrafın bulunduğu bölüme, diğerleri ise böyle bir yazının ve bu fotoğrafın bulunmadığı bölüme gönderildi.
Söz konusu fotoğraf, FDA'nın dokuz fotoğraf arasından seçtiği ve sigara paketleri üzerine yerleştirilen bir fotoğraf ve yetişkinlerle yapılan daha önceki deneylerde son derece etkili sonuç vermiş.
Alışveriş sonrasında gençlere yeniden sorular yöneltildi. Sonuçta sigara içme potansiyeli olan ve halihazırda sigar içen gençler bu fotoğrafı gördüklerinde, sigaraya başlamak ya da sigara içmeye devam etmek istediklerini belirtti. Diğer gençler ise ikaz yazısından etkilenmediklerini açıkladı.
Abartılı afişler insanlarda kendini savunma refleksi yaratıyor
Araştırmanın sorumlularından Willam Shadel, "Sigara içme riski altında bulunan gençlerin bu afişlere kendilerini savunma içgüdüsü ile tepki verdiklerini, afişlerde gördükleri sağlık risklerini görmezden geldiklerini ve bu tehlikeyi küçümsediklerini" söylüyor.
Ayrıca aşırı içerikli afişlerin gençlerin panolarda gördükleri tütün ürünleri ile daha fazla ilgilenmelerine yol açmış olabileceğine de işaret ediliyor. O panolarda gençler reklam kampanyaları ile sigara içmeye özendiriliyor.
Bu nedenle yasa koyucunun şok edici fotoğraflar üzerinden insanları sigara içmemeye özendirme kampanyaları konusunda dikkatli olması tavsiye ediliyor. Bu arada söz konusu araştırmanın sigara paketleri üzerindeki şok edici fotoğrafların gençelere etkisi konusunda herhangi bir bulgu vermediğinin de altı çiziliyor.
Daha iyi çözüm: İğrenç görüntülü sigaralar
Şok edici fotoğraflardan daha etkili olacağından yola çıkılarak, her bir sigara üzerine uyarı yazıları yazılması önerisi de ortaya atılıyor.
Araştırmacılar üzerinde kırmızı yazıyla "Sigara öldürür" (smoking kills) ibaresinin bulunduğu sigaralar üretmiş ve yaşları 16 ile 24 arasında değişen 1000 genç ile bir deney yapmış ve tepkilerini sormuş.
Uyarı yazılarını okuyan hem sigara tiryakileri hem de sigara içmeyenler bu ibareden tedirgin olmuş. Sigara tiryakileri, sigara içmeyenlerden daha fazla bu sigaralardan tiksinmiş. Bu yazının bulunduğu sigaraları içme eğiliminin, uyarı yazısının bulunmadığı sigaralarla kıyasla önemli ölçüde azaldığı saptanmış. Bu arada sigara tiryakilerine yeşil kağıda sarılmış sigaraların da çok cazip gelmediğine dikkat çekiliyor.
İnsanları sigaradan uzaklaştırmak
Araştırmanın başka bir sorumlusu olan Crawford Moodie, sigaranın "önemli bir iletişim aracı" olduğunu vurguluyor. Sigaranın görünümü değiştirildiğinde, örneğin uyarı yazısı konulduğunda, ya da cazip olmayan bir görüntü aldığında bu sigaraya ilginin azaldığı belirtiliyor.
İngiltere Kanser Araştırmaları Ajansı'ndan (Cancer Research UK) George Butterworth, özellikle gençlerin sigaradan uzaklaştırılması için bu tür psikolojik hokkabazlıklara başvurmanın doğru olacağı görüşünü savunuyor ve ekliyor: "Genç insanları sigaradan uzaklaştırmak ve sigaraya genç yaşta başlayanların sayısını azaltmak için daha modern ve yeni yollar geliştirmeye devam etmemiz gerekiyor."
Fabian Schmidt
© Deutsche Welle Türkçe