Türkiye’nin en uzun soluklu sanat etkinliği Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali’nin 50 yıllık geçmişine ışık tutan “Altın Portakal’ın Öyküsü” adlı kitap okurla buluşuyor.
Sinema yazarı Tuncer Çetinkaya’nın kaleme aldığı “Altın Portakal’ın Öyküsü”nde Antalya’nın 2500 yıl öncesine uzanan görsel sanatlar yolculuğundan 50’li ve 60’lı yılların Belkıs şenliklerine, oradan bugünün festivallerine geliyoruz.
Çoğu ilk kez yayınlanacak olan 600’ün üzerinde fotoğrafın yer aldığı kitap, çok sayıda gazete, dergi ve özel kişi arşivi taranarak, tarihin tozlu raflarında kalan belgelere ulaşılarak hazırlandı.
Altın Portakal’ın olduğu kadar Türk sinemasının da yarım yüzyıllık geçmişine ayna tutan “Altın Portakal’ın Öyküsü”, Antalya kent tarihi açısından olduğu kadar sinema tarihi açısından da önemli bir boşluğu doldurmaya aday.
Portakal’ın köklü tarihine renk katan tartışmalara da sayfalarında yer açan kitabın önsözü Atilla Dorsay tarafından kaleme alındı. Kitabın tasarımı, Orkun Ozan Grafik tarafından gerçekleştirildi.
Yayınlanmış en kapsamlı inceleme
Antalya Kültür Sanat Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Tufan Dağıstanlı, Altın Portakal tarihiyle ilgili Antalya’ya bir eser kazandırmanın 50. Yıl projeleri arasında özel bir yer tuttuğunu belirtti. “Altın Portakal’ın Öyküsü”nün, Altın Portakal tarihine ilişkin bugüne kadar yayınlanan en kapsamlı inceleme olduğunu söyleyen Tufan Dağıstanlı “Altın Portakal’ı farklı yönleriyle, heyecanlı, tartışmalı anları ve yıllarıyla yansıtan bir 50. Yıl kitabımız olsun istedik. Festivalin farklı dönemlerinde öne çıkan tartışmaların yansız bir tutumla ele alınması, farklı olay ya da yorumların kaynaklara dayandırılması isteğimizin ötesinde editörün özgürlüğünü kısıtlayacak bir tutumu benimsemedik,” dedi.
Tozlu odalara girdim, arşivleri taradım
Hummalı bir çalışmanın ardından kitabı yayına hazırlayan Tuncer Çetinkaya Antalya’da çıkan ve ülke genelinde özel okurlara sahip “Modern Zamanlar” adlı sinema dergisinin editörlüğünü yapıyor. Çetinkaya kitabın hazırlık dönemini şu cümlelerle özetledi:
Altın Portakal’ın farklı dönemlerine yönetici, görevli, sinemacı, sanatçı, gazeteci ya da izleyici olarak tanık olmuş isimlerle görüşmeler düzenledim. Röportajlar yaptım. Hüseyin Çimrin, Akın Önen, Alican Sekmeç, Kenan Değer, Hüseyin Şanlı,Necip Sarıcı, Göksel Kumsal, Coşkun Çokyiğit, Burçak Evren, Erol İşbilir, Sadi Çilingir, Rauf Ulusoy, Abdulkadir Kalender gibi festivalin uzunca bir dönemini yakından izlemiş isimlerin yanı sıra çok sayıda sanatçının bilgilerine başvurdum; arşivlerinden yararlandım. Tozlu odalara girdim; tanınmış gazete ve dergilerin 50’li yıllardan bugüne arşivlerini taradım; festival tarihlerine tekabül eden tüm sayıları tek tek inceledim. Yaşayan belediye başkanlarıyla görüşmeler yaptım; dönemlerinde gerçekleştirilen festivallerle ilgili anılarını dinledim; yorumlarını aldım. Kitaba katkı sunan herkese ayrı ayrı teşekkür etmek istiyorum.
Portakal’ın uzun öyküsünün kısa özeti
Altın Portakal’ın uzun öyküsü kitapta şu şekilde sıralanıyor:
Mitoloji” başlıklı bölümde, kent ve çevresinin görsel sanatlarla ilgili 2500 yıla yayılan tarihi masaya yatırılırken, 50’li yılların Belkıs Festivali’ne ilişkin ilginç anekdotlara da yer veriliyor.
Şenlik Başlıyor”, bir yandan Türkiye’deki Altın Portakal öncesi film yarışma ve seçkilerini anımsatırken, Dr. Avni Tolunay ve Behlül Dal’ın çabalarına ve festivalin doğuş yıllarına da açıklık getiriyor.
Selahattin Tonguç yıllarını merkezine alan “Antalya’ya Koş”, özellikle 1976’da başlayan Uluslararası Plastik Sanatlar Sempozyumu’nu merkezine alıyor. “Antalya’ya Koş”, ilk kez yayınlanacak görselleriyle 70’lerin politik ve sanatsal atmosferine tanıklık ediyor.
12 Eylül festivallerine yer veren “Darbeder”, Yener Ulusoy’lu yılların şenlikleriyle “Yeniden” ayağa kalkıyor. “Memleketim Sinema, Hasan Subaşı’nın damgasını vurduğu 90’lı yılların festivallerine ayna tutuyor. “Hiç Durmadan”, Bekir Kumbul’lu festivalleri mercek altına alıyor.
Altın Portakal’ın 2000’ler yolculuğu Menderes Türel ile “Akdeniz’den Dünyaya” adıyla devam ediyor.
Prof. Dr. Mustafa Akaydın’lı yıllar “Halkın Portakalı” başlığı altında ele alınıyor.
Ne? Nerede? Ne zaman? Neden? Nasıl? Kim?
“Altın Portakal’ın Öyküsü”nde yer alan, festival tarihinin bilinmeyen olay ya da olgularını gün yüzüne çıkaran bazı soru başlıkları şu şekilde:
-Festivalin başlangıç tarihinin 9 Mart 1930 olduğunu biliyor muydunuz?
-60’larda Prodüktörler Cemiyeti, Toplumcu Gerçekçi Sinemacılar ve Sinematek çevresinde yaşanan tartışmalar Altın Portakal’a nasıl yansıdı?
- Cannes’ı model alan Antalya sahillerinde, basının ilgisini çekmek için neler yapıldı?
- Dönemin politik rüzgârının da etkisiyle hangi filmler aleyhine bildiriler yayınlandı,
- Sinema salonlarında gösterimler nasıl engellenmeye çalışıldı?
- Jüride yer alan Amerikalı üye hangi yapım için, “Kazanması halinde Türk - ABD ilişkileri yara alır” ifadesini kullandı?
- Hangi aktör, “Antalya’ya gelirse öldürürüz” tehdidine rağmen kortejde saatlerce dolaştı?
- “En az hatalı film” kategorisinde hangi film, ne zaman ödül aldı?
- Sansür tarafından engellendikten bir yıl sonra ödüle uzanan filmin öyküsü nedir?
- Sonuçlara itiraz ederek Venüs Heykeli’ni fırlatan ünlüler kimlerdi?
- Hangi uluslararası yıldız, kaldığı oteli su basınca ortalığı ayağa kaldırdı?
- 1979’da iptal edilen festivalin kararını kimler, nasıl aldı?
- Kimler 12 Eylül günü Antalya’da mahsur kaldı?
- Şenliklerin simgesi olan heykeller darbe döneminde nasıl yok edilmeye çalışıldı, nasıl kurtarıldı?
- Figürlerinden birisi Stalin’e benzediği gerekçesiyle yok edilen ünlü duvar resmi hangi sanatçıya aitti?
- 1981 yılında Altın Portakal’ın neredeyse tarihe karışacağını biliyor muydunuz?
- 80’lerin ilk AKSAV’ında yönetici olarak görev alan şöhretler kimlerdi?
- Antalya’da ödül aldıktan sonra “bir gecede tüm dostlarımı kaybettim” diyen ünlü yönetmen kimdi?
- İlk kez Altın Portakalda sahne alan ünlüler kimlerdi?
- Hangi aktör yeterince soyunmadığı için ödül alamadığını iddia etti?
- Beş kuruş harcanmadan yapıldığı gibi, Belediye’ye borç para veren şenlik, hangi yıl yapıldı?
- Seyirciye, “filminin sabır ve dikkat istediği” uyarısını yapan yönetmen kimdi?
- Ödülünü iade edenler, kazanamadıkları için dilekçe yazanlar, ödül alamazsa jüriyi sopalayacağını iddia edenler, tek kişilik protestoya imza atanlar, kapanış gecesi birbirlerine uçarak tekme savuranlar
- Ve de çok daha fazlası!
“Altın Portakal’ın Öyküsü”, festivalin ilk günlerinde sinemaseverlerle buluşmaya hazırlanıyor.