Türk romancılığının önde gelen isimlerinden Adalet Ağaoğlu, güncel siyaset ve yeni medya düzenine ilişkin verdiği röportajda dikkat çeken ifadeler kullandı. 12 Eylül 2010 Referandumu'nda 'evet' oyu verdiği için pişman olduğunu belirten Ağaoğlu, ''Biz Anayasa Mahkemesi'nin eski raportörü Osman Can'ın peşine takıldık referandum sürecinde. Ben bir an bile onun asıl amacının AKP milletvekili seçilmek olduğunu anlayamamışım. Pişmanlığım bu.'' ifadelerini kullandı.
''Enayilik etmişim'' de diyen Ağaoğlu, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın Anayasa'yı kendi menfaati için değiştirmek istediğini de belirtti. Ağaoğlu basın özgürlüğüne ilişkin ise şu ifadeleri kullandı:
“Basına engel koymak, düşünceyi yaymayı engellemekten başka bir şey değil. Medyaya baskı demek, düşüncenin üstünü pislikle örtmek demek. Bu kadar basittir.”
Özgür Düşünce'den Hüseyin Keleş'e konuşan Adalet Ağaoğlu'nun söyleşisinin tamamı şöyle:
Tarihi tanıklıklarınızı yansıttığınız ‘Damla Damla Günler'in yeni basımı yapıldı. Neden farklı bir yayınevinden tekrar basım yapma gereği duydunuz?
Damla Damla Günler'in son baskıları nedeniyle eski yayınevinden ayrıldım. Çünkü hiçbir kitapçıda görülmedi bunlar. Gençlik bilsin istiyordum. Ben bile daha önceki basımları bulamıyordum. Yani memnun olmadığım için ismini vermeyeyim eski yayınevinden ayrıldım.
Günlüklerinizi okuyunca nelere vakıf olacaklar?
O, okuyanın bilincine bağlı. Kimi çok şeye vakıf olacak kimi için de beş para etmeyecek. Ben ilk defa bir kitap için tanıtım yazısı yazdım bir dergide. Nazım Hikmet'i anmak yetmiyor, hakkında neler yazıldığını bileceksin. Günlüklerim normalde 3 ciltti ama bundan önceki yayınevinde üçüncü cilt çok kalın olduğu için ikiye bölündü. İyi de oldu. Şimdi yeni bir kitabım yayımlansa bu kadar üstünde durmazdım.
Tanıklıklar resmi raporlardan inandırıcı
Sizin için günlükler ne ifade eder?
Ben yaşanmış tanıklıklara resmi raporlardan daha fazla inandım. Çünkü resmi raporlar ideolojilere göre şekillenir. Güven vermiyor. Döneme göre iktidarlara göre değerlendiriliyor. Peki benim ideolojim yok mu? Var ama ben bu günlüklerde ideolojimin ne olduğunu karşılığıyla birlikte yazmışımdır. Kendime hesap veriyorum bu günlüklerde. Kolay bir iş değil. Deniz Gezmiş'in asıldığı geceyi bile yazmışım o gece. Neler hissettiğimi de yazmışım.
12 Eylül Anayasa’sından
kurtulmadan çözülmez
Mesela Güneydoğu'daki çatışma ortamına nasıl bakıyorsunuz?
İnsan haklarına dayalı bir Anayasa olmadan, askeri darbe anayasasından kurtulunmadan Güneydoğu sorunu çözülemez. Ben demokrasiden yanayım. İki şeye karşıyım. Şiddete ve demokrasi dışılıklara... Bir zaman ‘PKK sizin için nedir' diye sordular. Ben de ‘Ha İnce Memed ha PKK' dedim. İnce Memed, insanın yaşam hakkını savunmak için çıkıyor dağlara. Fakat tıpkı PKK'nın yaptığı gibi silahla gidiyor, öldürmek üzere gidiyor. Silahla vurup geçmekle öç almak.
Osman Can’a kandık pişmanım
Çözüm sürecinden bu ortama gelindi.
Yaşananlara tamamen karşıyım. Başkent'e kadar geldi terör. Siyaset denilen şey önemli burada. Hükümet, siyasetini savaş çıkmayacak şekilde ayarlamak zorunda. Bunu yapamadık biz. İtiştik. Hükümet, ‘Ben sana gösteririm'ci oldu.
Kitaplarınız toplatılmıştı. Şu anda da benzer uygulamalar var.
Fikrimin İnce Gülü'nün dördüncü baskısı yapıldığı sırada toplatıldı. Çok ses yapmıştı o roman. Çok ses yapan her şey toplatılır bizde. Okura ulaşan ne varsa hepsi mimlenir. ‘Bir Düğün Gecesi' romanım çıkmış ve bütün askeri tuzaklara rağmen bu romanıma ödül yağmıştı. O yüzden bu romanımı mahkemeye veremediler. Onun yerine ‘Fikrimin İnce Gülü' enselendi. 159'uncu maddeden mahkemeye verildim. O zamanlar Turgut Kazan benim avukatım oldu. Fikrimin İnce Gülü davası 3 yıl sürdü. Bilirkişi raporunda ‘Dünya çapında büyük bir eserdir' dendi ve beraat. Bugünü sordunuz, kısacası aynı yargı düzeni devam ediyor. Hukuk devleti olamadığımız, günümüzün en yaygın tartışma konusu.
‘Enayilik’ etmişim
2010'daki referandumda ‘evet' diyen aydınlardansınız. ‘Yanılmışım' diyor musunuz?
‘Enayilik etmişim' dedim kendi kendime. Bir yerde de dedim bunu. Ben darbe Anayasası'na, sadece 2010'daki referandum sürecinde değil, yapıldığı ilk günden bu yana ‘hayır' dedim. Roman bile yazdım bunun üzerine. Emir kulu olmayı, toplumun da emir kulu yapılmasını kabul etmedim.
Darbe anayasasının değişmesi adına önemli bir adımdı?
O zaman bize herkes küstü. Bunun acısını da çektik. Ben Hilmi Yavuz'un da dediği gibi ‘Yetmez ama evet' diyenlerden değil, direkt ‘evet' diyenlerdendim. Biz Anayasa Mahkemesi'nin eski raportörü Osman Can'ın peşine takıldık referandum sürecinde. Bir de güzel bir kitap yazmıştı: ‘Darbe Yargısının Sonu', Pişmanlığım bu. Ben bir an bile onun asıl amacının AKP milletvekili seçilmek olduğunu anlayamamışım. Pişmanlığım bu. Evime kadar çocuklarını getirdi, benim elimi öpsünler diye. Ona kandık o süreçte. Bu yüzden hâlâ başımı duvarlara vuruyorum.
Erdoğan menfaati için istemiş
Neden referandumun gereği yerine getirilmedi?
Bununla ilgili çeşitli kollara bakmak lazım. Biz Recep Tayyip Erdoğan'la ilk başbakanlığı zamanında Murat Belge'lerle falan gidip görüştük. Biz kendisine ‘Demokrasi ve yeni Anayasa istiyoruz' dedik. Sonra ‘Anayasa'yı değiştireceğim' dedi. Meğer kendi menfaati için istemiş. Anayasa'nın birkaç maddesini değiştiriyorlar. Ama kendi güçlerini artırmak için. Yamalı bohçaya benziyor Anayasa. Ben daha önceki Uzlaşma Komisyonu için komisyon başkanı Cemil Çiçek'e ve o dönemin başbakanı Erdoğan'a iki kere mektup yazdım. ‘Bu Anayasa'yı değiştirmeye mecbursunuz' dedim. ‘Anayasa'nın ilk maddeleri ayrımcı' dedim.
AKP’nin derdi oy çokluğuymuş
Cevap alabildiniz mi?
Tayyip Erdoğan'dan cevap gelmedi. Cevap gelmeyince komisyona bir mektup daha yazdım. ‘Yurttaşın dilekçesine cevap vermek devletin görevidir' dedim. Cemil Çiçek aradı beni daha sonra. ‘Çok haklısınız ama olamadı' dedi. ‘Açık konuşun neden olamıyor' dedim. ‘Muhalefet partisi 3-4 maddenin değişmesini istemiyor. 3 milletvekilimiz daha olsaydı değiştirirdik' dedi. Bunlar çok olmayı ve böylece otoriter olunduğunu öğrendiler. HDP yüzde 13 alınca ne kadar telaşa kapıldılar. Onların bütün derdi oy çokluğuydu.
CHP iktidara yardım etti
Son Uzlaşma Komisyonu'nda masa dağıldı. CHP masadan kalktı?
CHP'nin masadan kalkmasına karşıyım. O masada olmalıydılar. Seslerini çıkarmalıydılar. CHP'nin bu yaptığı hareket iktidar partisine yaradı. Ben CHP'ye bu sözleri söylerken bile anneme babama kızıyormuşum gibi geliyor. Ama kızdım CHP'ye.
Devlet Dink cinayetinde ‘merkezi devlet’
rolünü oynuyor
Dink davasının geldiği noktayı nasıl görüyorsunuz?
Hrant demokrat kafalıydı. ‘Türkiyem' diyordu. Barış masasında birlikteydik. Orada hayran kaldım kendisine. Konuşmasına, kimliğine, kişiliğine hayran kaldım. Düşüncelerini kucakladım. Dava uzatıldıkça uzatılıyor. Fakat kamu memurları var işin içinde. Bu yüzden devlet, ‘merkezi devlet'in rolünü oynuyor yine.
Gezi gençliğinin ellerini öperim
Son yıllara damgasını vuran Gezi Parkı eylemlerini sorsam. Aydınlar eylemleri bir kırılma olarak değerlendiriyor?
Gezi Parkı eylemlerine kadar gençlikten hiç umudum yoktu. Ama eylemden sonra bana büyük bir umut oldular. Bu yüzden ellerini ayaklarını öpüyorum Gezi Parkı eylemlerindeki gençlerin. Kendi başlarına ve kendi seçimleriyle oradaydılar. O Gezi ruhu hali başka isimler altında hala varlar. Onlar gibi kendisi olabilme yolculuğunun işaretleri benim tek umudum.
40 yıldır ifadesi alınmadan yatan var
Hapiste oldukça fazla gazeteci var?
Bütün mesele televizyon kanallarını ya da gazeteleri kimin satın aldığıdır. Ona göre baskı var. düşünce özgürlüğü burada idam ediliyor. Basına engel koymak, düşünceyi yaymayı engellemekten başka bir şey değil. Medyaya baskı demek, düşüncenin üstünü pislikle örtmek demek. Bu kadar basittir bu. Bunların olmayacağı bir Anayasa istiyoruz biz. Can Dündar ve Erdem Gül, rezalet bir hukuk meselesi olarak önümüzde duruyor. Bunun gibi birçok örnek var. 40 yıldır ifadesi alınmadan yatanlar var. Mesela generalleri neden içeri aldılar neden bıraktılar? Bununla ilgili kafam net değil. Ben anlıyorum ama anlayışımı çözemiyorum. Hukuk devleti içinde olmaması gereken durumlar.
Haber programlarında otosansür var
Köşe yazarlarından özellikle yazılarını kaçırmadığınız isimler var mı?
Benim tiryakisi olduğum Taraf yazarları var. Hadi Uluengin'i okuyorum. Murat Belge'yi hep okurum. Benim söyleyeceklerimi söylüyorlar; sanki okuyunca içimi dökmüş gibi oluyorum. Düşündaşlarım gibi. Faik Akçay, Murat Utkucu. Eski Radikal'den Cengiz Çandar ve Oral Çalışlar'ı hiç kaçırmazdım.
En büyük derdim reklamlar
Televizyonla aranız nasıl?
En büyük şikayetim reklâmlar. Çok tutan bir dizi ya da film varsa hemen reklam araya giriyor. Reklâm, reklâm... Çünkü programları satın alıyorlar. Bu beni havaya sıçratıyor. Yeni kitabım 'Anlık Sıçrayışlarım'da reklam ticareti meselesine de değiniyorum.
İnandığım programları takip ediyorum
Ya haber programları?
İnandığım, güvendiğim programları takip ediyorum. Ama günlük siyaset üstüne yapılan masa toplantılarında birbirlerinin lafını kesmesinden hiç hoşlanmıyorum. Ben demokratik olmaya çalışan çok program görüyorum ama katılımcıların kendilerine otosansür uyguladığına da şahit oluyorum. Biliyorum bunu neden yaptıklarını.
Romancılardan kimi takip ediyorsunuz?
İhsan Oktay Anar'ı hiç kaçırmam. Çok farklı bulurum. Ben onun gibi yazamam. Ben mesela Yaşar Kemal gibi de yazamam. Haddimi biliyorum ben. Ama onlar da benim gibi yazamazlar. Şehir romanı yazamaz mesela Yaşar Kemal. İyi bir dostum. Dili çok iyi. Kiminin yaptığını kimisi asla yapamaz.