Batı Afrika'daki Ebola salgını nedeniyle bugüne kadar 4000'den fazla kişi yaşamını yitirdi. Şu anda dünyada, Ebola virüsünün 40 yıl önceki keşfinden bu yana en büyük Ebola salgını yaşanıyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, yaklaşık 9000 kişiye virüs bulaştı.
BBC Türkçe’nin derlemesiyle Ebola hakkında en fazla merak edilen sorular ve cevapları şöyle:
1.Ebola nedir?
Ebola ciddi, ölümcül, bulaşıcı bir hastalık türüdür. Kökü meyve yarasalarına dayandığı düşünülen virüs, ilk olarak 1976 yılında, bugünkü Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde yer alan Ebola Nehri'nin yakınlarındaki bir salgın sırasında keşfedildi.
2.Virüse nasıl yakalanılıyor ve virüs nasıl yayılıyor?
Ebola virüsü taşıyan birinin kanı, kusmuğu, dışkısı ya da vücut sıvısıyla; yaralı cilt, ağız ya da burun üzerinden doğrudan bir temas gerçekleştirenlere virüs bulaşıyor. Virüs, idrarda ya da menide de bulunabiliyor ve yine yaralı ciltler yoluyla; mikrop bulaşmış yatak takımı, giysiler ve yüzeyler üzerinden de yayılabiliyor.
Hastalık, grip gibi hava kökenli değil. Virüs bulaşan kişide hastalık belirtilerinin ortaya çıkması iki ila 21 gün arasında bir süre alıyor. Belirtiler gelişinceye kadarki sürede ise, insanlar başkalarına virüs bulaştırmıyor. İnsanlar, kanları ve salgıları virüsü bünyesinde bulundurduklarında hastalığı başkalarına bulaştıracak konuma geliyorlar. Bazı vakalarda virüs, tespitinden yedi haftaya kadar bir süre sonra başkalarına bulaşabilir hale geliyor.
3.Hastalığın belirtileri neler?
Hastalığın erken belirtileri: Ani ateş, kas ağrısı, yorgunluk, baş ağrısı ve boğaz ağrısı. Bunları; kusma, ishal, döküntü ve (hem iç hem dış) kanama takip ediyor. Kanama tükürükte, gözlerde, burunda ve dışkıda görülebiliyor. Hastaların çoklu organ yetmezliği veya sıvı kaybı nedeniyle ölmeleri mümkün oluyor.
4.Nasıl tedavi ediliyor?
Ebola'nın kanıtlanmış bir tedavisi yok.
Ağır hasta olanların, hızlı bir şekilde damardan sıvı alarak tekrar normal vücut sıvılarına kavuşmaları gerekiyor. Bu kişilerin tecrit edilmeleri ve tıp uzmanları tarafından yoğun bakıma tabi tutulmaları gerekli.
Tedavilerde ZMapp gibi deneysel ilaçlar da kullanıldı, ancak bunların etkileri henüz kanıtlanmış değil. Hastalığı atlatıp hayatta kalabilenlerden yapılan kan nakli de potansiyel bir tedavi olarak deneniyor.
Tıbbi yardım örgütü Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), salgının; virüsün en ölümcül ve en saldırgan türünden geldiğini söylüyor. Hangi etkenlerin, birçok insan hastalığa yenik düşerken bazılarının iyileşmesine izin verdiği ise henüz bilinmiyor.
5.Kimler risk altında?
Ebola hastalarıyla yakın temastaki herkes risk altında. Sağlık çalışanları; korunmak için bütün vücudu kaplayan özel giysiler ve gözlükler kullansalar da şimdiye kadar yüzlercesi öldü.
Hastaların aile fertleri de risk altında. Batı Afrika'daki cenaze törenlerinde, toprağa vermeden önce ölü kişinin bedenini yıkamak ve kucaklamak yoluyla doğrudan temasta bulunmak, yas tutanlar için bir gelenek. Ancak Ebola virüsü, ölümünden sonra dahi kişinin bedeninde bulunmaya devam ediyor ve risk teşkil ediyor.
MSF, ölen yakınlarına yaklaşımlarının kendileri için doğurabileceği riskler konusunda insanların farkındalıklarını artırmaya çalışıyor. Ancak bunun anlaşılması zor bir mesaj olduğu düşünülüyor.
6.Hangi tedbirler alınabilir?
WHO, Ebola hastalarıyla ve onların vücut sıvılarıyla temastan kaçınmak gerektiğini söylüyor.
Kamusal alanda, mikrop bulaşmış olması mümkün hiçbir şeye dokunulmaması (örneğin ortak kullanılan havlular) isteniyor.
Bakıcıların eldiven takması, maske gibi koruyucu donanım kullanması ve düzenli olarak ellerini yıkaması gerekiyor.
WHO ayrıca çiğ hayvan etinin tüketilmemesi ve enfeksiyon kapmış yarasalar veya maymunlarla temas edilmemesi konusunda da uyarıyor.
Özellikle meyve yarasaları salgının başladığı Gine bölgesinde lezzetli bir yiyecek olarak görülüyor.
WHO, erkeklerin Ebola'dan kurtulduktan sonra yedi haftaya kadarki zaman diliminde virüsü menileri üzerinden başkalarına bulaştırabileceğini söylüyor.
7.Ebola problemi nerelerde yaşanıyor?
Batı Afrika'daki Gine, Liberya, Sierra Leone; Mart 2014'te gündeme gelen salgından en fazla etkilenen yerler.
Hastalık daha önce hiçbir zaman bu virüsten etkilenmemiş olan Gine'de başladı ve hızlı bir şekilde kentsel alanlara yayıldı. Virüs, Gine'nin güneydoğusundaki sapa bir alan olan Nzerekore'den başkent Conakry'ye ve komşu ülkeler Liberya ile Sierra Leone'ye yayıldı.
Nijerya ve Senegal kendi ülkelerinde az sayıda vaka olduğunu teyit ederken, ABD ise şimdiye kadar iki vakanın olduğunu teyit etti.
Ekim ayında İspanya'da bir hemşire Batı Afrika dışında virüsü kapan ilk kişi olmuştu.
8.Neden bu salgın özellikle kötü?
Virüs, bu kez geniş kentsel alanları da içine aldı ve bu da kolayca yayılmasını sağladı.
Salgından en ağır şekilde etkilenen ülkelerin sağlık sistemleri zayıf. Bu ülkelerde nitelikli doktor ve hemşire sayısı yeterli değil ve virüse karşı mücadele için uygun teçhizat ve kaynağa sahip değiller.
Sonuç itibarıyla ortadaki, virüsün keşfedilmesinden bu yana görülen en büyük ve en karmaşık Ebola salgını. Bu son salgındaki ölümler ve vakalar, önceki salgındakilerin toplamından daha fazla.