Meclis Genel Kurulu’nda bugün görüşmeye açılacak Maden Kanunu Teklifi’nde yer alan 45. Madde’nin geri çekilmesi talebi ile başlatılan imza kampanyasında toplanan 60 bin imza filtre, baca gazı arıtma tesisi, kül barajı gibi çevre yatırımlarına 2 yıl daha erteleme getiren 45. Madde’den faydalanacak kömürlü termik santrallerin bulunduğu illerdeki yerel gruplar tarafından Meclis’e teslim edildi.
2013 yılında kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2019 yılının sonuna kadar süre tanınmıştı. Bu süre içerisinde santraller, filtre ve baca gazı arıtma sistemleri gibi çevre yatırımlarını yapmadan altı yıl boyunca zehirli gazları doğrudan havaya saldı. Bugün (12 Şubat) yeniden Meclis Genel Kurul gündemine gelecek yasa teklifinde yer alan Madde 45, Çanakkale, Kahramanmaraş, Karabük, Kütahya, Manisa, Muğla, Sivas, Şırnak ve Zonguldak’ta bulunan en az 10 santrale iki yıl daha havayı kirletme özgürlüğü tanıyacak.
Türk Tabipleri Birliği, TEMA Vakfı, Greenpeace Akdeniz, HEAL, 350.org, WWF-Türkiye, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği ve Türk Toraks Derneği gibi çevre ve sağlık alanında çalışan 17 kuruluşun üyesi olduğu Temiz Hava Hakkı Platformu’nun Madde 45’in sebep olacağı kirliliğe dikkat çekmesinin ardından, bahsi geçen santrallerin bulunduğu bölgelerden yerel gruplar, change.org aracılığı ile bir imza kampanyası başlattı.
3 günde 60 bin kişi ‘temiz hava haktır’ dedi
Kampanyaya üç gün gibi kısa bir sürede, 60 bin kişi katıldı. Birçok ünlü isim ile birlikte taraftar grupları da kampanyanın çağrısına katılarak, #temizhavahaktır #2yılbeklemez etiketleri ile çağrıya destek verdi.
İmza kampanyasını başlatan TEMA Zonguldak Temsilciliği, Yaşanabilir Zonguldak Platformu, Hayatı ve Doğayı Koruma Platformu Elbistan, Muğla Çevre Platformu, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği ve Temiz Hava Hakkı Platformu adına, Yaşanabilir Zonguldak Platformu ve Salihli Çevre Derneği temsilcileri, bugün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, 60 bin imzayı, tüm siyasi parti grup başkan vekillerine teslim etti.
Temiz Hava Hakkı Platformu hakkında Temiz Hava Hakkı Platformu (THH) doğa koruma ve sağlık alanında çalışan 17 Sivil Toplum Kuruluşu’nun bir araya gelmesiyle 2015 Haziran ayında çalışmalarına başlamış ve aynı yıl Ekim ayında kuruluşunu ilan etmiştir.
Öncelikle işletmede ve inşaat aşamasında olan kömürlü termik santrallerin yarattığı hava kirliliği ve çevre sorunlarına bağlı olarak halk sağlığını, temiz hava ve çevre hakkını savunmak üzere kurulan Platform’un bileşenleri: Çevre için Hekimler Derneği, Greenpeace Akdeniz, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD), Pratisyen Hekimlik Derneği, Türk Nöroloji Derneği, TEMA Vakfı, Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD), Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL), Türk Tabipleri Birliği (TTB), Türk Toraks Derneği (TTD), Yeşil Barış Hukuk Derneği, Yeşil Düşünce Derneği, Yuva Derneği, 350.org, Avrupa İklim Ağı (CAN Europe), WWF-Türkiye.
Sürecin özeti:
1- 2013 yılında, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ilk yürürlüğe girdiğinde, yasanın Geçici 8. Maddesi; özelleştirme kapsamına alınan termik santrallerin rehabilitasyon ve filtrasyon sistemi kurmalarının 3 yıl ertelenmesi öngörüldü. İlk olarak 2013 yılında kömürlü termik santrallerin özelleştirilmesinin ardından, bu santrallerin çevre yatırımlarını tamamlamaları için 2018’e kadar süre tanındı.
2- 2014 yılında Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 56. maddesi gereğince, çevre yatırımlarının bu kadar ertelenmesinin anayasaya aykırı olduğuna karar vererek Geçici 8. Madde’yi iptal etti.
3- 2016 yılında kanunda tekrar düzenleme yapıldı ve çevre yatırımlarının tamamlanması için verilen süre Aralık 2019’a kadar uzatıldı.
4- 2018 yılında dönemin Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanı Berat Albayrak, Çan Termik Santrali ziyaretinde, santrallerin çevre için gerekli yatırımları yapması için verilen sürenin 2019 sonunda biteceği ve bir daha böyle bir erteleme olmayacağı sözünü verdi.
5- Bu seferki düzenlemenin diğerlerinden farkı, çevre muafiyeti için süre uzatmayı şarta bağlıyor. Haziran 2019’a kadar yatırımlara ilişkin hazırlıklarını (iş temrin/yatırım planları) tamamlamaları şartıyla Aralık 2021’e kadar süreyi uzatıyor.
Çevre yatırımları eksik olan ve özelleştirilen termik santraller ve illeri:*
Aşağıda listelenen santrallerde baca gazı kükürt giderim tesisi yoktur:
1- Çanakkale / Çan 18 Mart Termik Santrali
2- Şırnak / Silopi Termik Santrali
3- Kahramanmaraş / Afşin Elbistan A Termik Santrali
4- Karabük / Kardemir Termik Santrali
5- Kütahya / Tunçbilek Termik Santrali
6- Kütahya / Seyitömer Termik Santrali
7- Manisa / Soma A Termik Santrali
8- Manisa / Soma B Termik Santrali
9- Sivas / Kangal Termik Santrali (1 ve 2. üniteler)
10- Zonguldak / Çatalağzı Termik Santrali Şu an kükürt giderimi tesisi olan santraller (Çayırhan (Ankara), Yatağan (Muğla), Yeniköy (Muğla), Kemerköy (Muğla), Orhaneli (Bursa), Afşin Elbistan B (Kahramanmaraş)) ise 2019 Haziran itibariyle geçerli olacak sınır değerleri karşılamamaktadır.
Ayrıca birçok santralde toz tutmak için elektrostatik filtre yatırımları yapılmış olmakla beraber tasarım hataları, yakılan kömürün özelliklerinin değişkenliği veya bakım eksikliği/işletme hataları gibi nedenlerden ötürü filtrelerden istenen verimin alınamadığı sıklıkla gündeme gelmektedir.
*Çevre yatırımları eksik olan termik santraller ve illeri kısmındaki bilgiler için MMO çalışmasından yararlanılmıştır: