Hayatımızdaki 80/20 kuralı

Merhaba!

Kişisel Instagram hesabımda bir anket yaptım, anketi 500 kişi gördü, 150 kişi katıldı. Pareto ilkesini bilmeyenlerin oranı yüzde 70'ti. Bu nedenle bu yazımda, hayatımızın içinde olan; ancak çoğumuzun farkında olmadığı bu ilkeden bahsedeceğim.

Pareto ilkesi, çoğu olayda sonuçların yüzde 80'inin nedenlerin yüzde 20'sinden geldiğini öne sürer. İlke, adını İtalyan ekonomist Vilfredo Pareto'dan almıştır. Pareto, İtalya'daki arazilerin yaklaşık yüzde 80'inin, nüfusun yüzde 20'sine ait olduğunu gözlemleyerek ilkeyi formülize etmiştir. 80:20 kuralı olarak da bilinir.

Pareto, aslında bu ilke ile bizlere bir kullanma kılavuzu sunmuş oldu. Öngörme enstrümanları arasına eklenen bu ilke, gelişmeye her zaman aç ve zamanı kısıtlı olan insanoğlunun favorileri arasında yer almaya devam ediyor.

Pareto ilkesinin veri bilimindeki önemini anlatmadan önce basit birkaç örnek vermek istiyorum.

Günlük hayattan örnekler

Cep telefonlarında bulunan uygulamaların yüzde 20'sine vaktin yüzde 80'ini harcamak,
Tatil süresinin yüzde 80'inde bavuldaki kıyafetlerin yüzde 20'sini giymek,
Sosyal medyadaki arkadaşların yüzde 20'si ile sosyal aktivitelerin yüzde 80'ini gerçekleştirmek.

En çarpıcı örnek!

Dünyanın en zengin yüzde 20'lik kesimin, toplam gelirin yüzde 82'sine sahip olması…

Veri biliminde pareto ilkesinin kullanımı

Veri bilimi sizlerin de bildiği gibi fazlasıyla teknik terim içeriyor, fakat olabildiğince basit bir dille anlatmaya çalışacağım. Pareto ilkesi ile birlikte, biz veri bilimcilerin işlerini de biraz detaylandırmak isterim.

Bizler, elimizde olan verilerin içinden bir örüntü (ilişki, desen) yakalıyoruz, bu örüntüyü içeren modeller (formüller) kuruyoruz. Böylelikle yeni gelen verinin sonucunu tahmin edebiliyoruz. Veriden veriye kurulan modeller ve sonuçlar değişir. Bu nedenle sadece daha iyi anlaşılabilmesi için gerçeğe yakın fakat uydurma bir örnek vereceğim.

Amacımız, zaman ve iş gücünden tasarruf etmek için bankaya olan kredi borcunu zamanında ödeyen insan profilini yakalayan bir model kurmak olsun. Böyle bir model kurarsak yeni gelen müşterinin talep ettiği kredi, bir sürü onay sürecinden geçmeye gerek kalmadan anında sonuçlanabilir.

Örneğin;

Elimizde 1000 tane veri olsun.
Bu verilerin yüzde 80'ini yani 800 tanesini alıp model kuruyoruz.
Model diyor ki; 30-40 yaş arası, evli, çalışan, çocuğu olmayan, arabası olan erkekler borcunu öder.
Geriye kalan 200 tane veri ile yani yüzde 20'lik kısım ile kurduğumuz modelin başarısını ölçüyoruz.
Modelin başarısı yüzde 90 olsun. (Yani tahminlerin %90'ı tutmuş.)
Bu örüntüyü yakalayınca bankada yeni bir iş planı oluşturuluyor.
Bankaya gelip kredi kullanmak isteyen insanın profiline bakılıp örüntüdeki profile uyuyorsa, kredi banka onay sürecine girmeden direkt veriliyor.

Elbette gerçek hayat örneklerinde örüntüler bu kadar sade, kolay ve anlaşılır olmuyor. Ayrıca modellerin çoğu örüntüyü göstermiyor ve bizler veriyi modele sorarak "öder" ya da "ödemez" şeklinde sonuç alabiliyoruz sadece. Özetle, sizlere işimizin basit dilde anlatımını bu kadar yapabildim.

Verilerin yüzde 80'i ile modeli kurarken, yüzde 20'si ile kurduğumuz modelin doğruluğunu ölçüyoruz. Pareto ilkesi ile yapılan bu yüzdelik ayrım veri bilimciler için oldukça önemli. Çünkü tahmin başarımızın yüksek olması için elimizde oldukça fazla veri olmasını isteriz. Fakat test edebilmek için de kenara veri ayırmamız gerekir. İşte burada sonuçların yüzde 80'inin nedenlerin yüzde 20'lik kısımdan geldiğini düşünerek test etmek için yüzde 20'lik kısmı ayırırız ve buradaki sonuçlarımızı raporlarız.

İş dünyasında genel kullanım alanları

Kalite yönetimi (6 sigma, planlama, karar verme, performans yönetimi)
Satış-Pazarlama
İş yönetimi, proje yönetimi
Zaman yönetimi

Yaygın örnekler

Bir şirketin gelirinin yüzde 80'ini müşterilerinin yüzde 20'si oluşturuyor.

Şikayetlerin yüzde 80'i müşterilerin yüzde 20'sinden geliyor.

Yatırımcıların yüzde 20'si fonun yüzde 80'ini oluşturuyor.

Blog gönderilerinin yüzde 20'si yüzde 80'lik trafiği çekiyor.

Çarpıcı örnek (Microsoft)

Microsoft hataların ve çökmelerin yüzde 80'inin, tespit edilen tüm hata havuzunun yüzde 20'sinden kaynaklandığını belirtti. (2002)

Hayatın içinden

Ekonomi, sosyoloji, matematik gibi birçok alanda kendine yer bulan pareto ilkesini hayatın içinde kullananlar da var… Yüzme camiasının yakından tanıdığı, bir dönemin sırt rekortmeni Seda (Oğuzer) da pareto ilkesinin aynı zamanda bir bakış açısı olduğunu düşünenlerden. İki gün önceki muhabbetimizde, bir süredir spor yapamadığı için kendini güçsüz hissettiğini söyledi. Fakat kendi vücudunu bildiğini, vücudunun yüzde 20'sinin (örneğin karın) kondisyonunu/gücünü toparladığında, gücünün yüzde 80'ini geri kazandığını hissettiğini belirtti.

Ben hiç böyle bakmamıştım hayata… Enerjimi nereye vereceğimi şaşırıp kararsızlıkla geçen bir dolu vaktim oldu. Pareto yasasının kendi hayatımdaki yerini de test etmenin vakti çoktan gelmiş ☺

T24'te üçüncü ayımı tamamladım, bu güzel serüvende desteklerini esirgemeyen biricik arkadaşım Gülcan Odabaş'a ve bilgisiyle aydınlanmaktan yorulmadığım Mustafa Vahit Keskin'e teşekkür ederim.

7 Ocak 2021 Perşembe günü görüşmek üzere…

Hepimize şimdiden mutlu ve sağlıklı yıllar! Dileğim; yeni yılımızın 2020'yi aratmaması elbet. Fakat en büyük dileğim, "Korona sona erdi" dedikleri günü ve o gün hep birlikte yaşayacağımız coşkuyu en kısa zamanda görebilmek…

İletişim: https://www.linkedin.com/in/nehir-gunce-dasci/