Havayollarında çalışan pilotların çok uzun süren, ağır eğitimlerden geçtiğini biliyoruz. Ayrıca havacılık endüstrisi otoriteler tarafından çok sıkı kurallar yönetilen bir alan. Sektörün bu özelliği ve kullanılan teknolojiler havayolu pilotlarının bireysel hatalar yapmasının önüne geçiyor.
Havayollarında uçan pilotlardan bağımsız olarak, pilotların genel olarak yaptıkları hataları aşağıdaki gibi sınıflandırmak mümkün.
1. Hava şartlarını dikkate almamak
Fırtınalar, kar yağışları, buzlanma ve güçlü rüzgarlar her zaman uçaklar için alışıldık bir durum olmayabilir. Pilotlar çeşitli navigasyon aletleri, radarlar yardımıyla ve görsel olarak tehlikeli olabilecek hava şartlarından uzak dururlar. Uçağın rotası bu hava şartlarının sert etkilerinden uzak kalacak şekilde belirlenir. Ancak gerçek hayatta çeşitli sebeplerle pilotların bu kötü hava şartlarına yaklaşmak bazen içinden geçmek gibi tercihleri olabilir. Bu durumda tehlikeli olabilecek hava şartları pilotların kontrol kaybetmelerine sebep olup kazaya yol açar. Bazen aşırı özgüvenli bir pilot, inmek isteyen yolcunun oluşturduğu sosyal baskı, havayolunda oluşabilecek tarife gecikmesi gibi sebeplerle pilotlar hava şartlarını zorlayan kararlar alabilir.
2. Zayıf iletişim
Pilotların iletişim problemleri farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bazen hava trafik kontrolü ile olan zayıf iletişim, bazen de pilotlar arasındaki iletişim problemlere yol açabiliyor. Özellikle hava kontrol merkezi ile pilotlar arasında yanlış anlamalar her zaman olabiliyor. Hatta bu sebeple havacılık tarihine geçmiş önemli kazalar var. Pilotun, hava kontrol merkezi ile arasındaki iletişimi ve mesajları açık hale getirmeyecek kadar çekingen ya da küstah olabilecek yaklaşımları iki taraf arasında yanlış anlamalara yol açabiliyor. İki pilot arasındaki koordinasyon ve iletişim eksiklikleri de pilotların tüm fonksiyonlarını eksiksiz olarak yerine getirmelerini engelliyor.
3. Uçuş öncesi incelemelerde eksiklik
Uçuş öncesinde standart bir prosedür olmasına rağmen pilotların uçağın etrafında dolandıklarını gözle incelenebilecek olan iniş takımları, motorlar, kontrol yüzeyleri ve benzeri tüm unsurları kontrol ettiklerine şahit olmayız. Bu incelemeler tıpkı yola çıkacak bir şoförün aracının etrafında bir tur atarak genel bir kontrol yaptığı gibi, uçuş öncesinde de pilot tarafından yapılmalıdır. Havayolları pilotları için bu kontroller başka görevliler tarafından yapılsa bile, bu uygulama genel havacılık açısından çok kritik bir uygulamadır.
4. Kontrol listelerinin ihmal edilmesi
Gene genel havacılık açısından çok kritik bir uygulama. Pilotlar uçuşla ilgili her aşamanın tamamlandığını, her şeyin doğru çalıştığını kısaca her şeyin yolunda olduğunu kontrol listeleri gözden geçirirler. Pilot deneyime güvenmeden, uçuş öncesi kontrol listelerini mutlaka eksiksiz tamamlamalıdır. Uçak uçurmayı bisiklete binmek gibi hiçbir zaman unutmayacağımız bir aktivite gibi düşünemeyiz. Kontrol listesinin yüzde 99’unu hatırlayıp yerine getirsek bile, liste üzerinden kontrol edilmeyen yüzde 1 hayati önem taşıyor olabilir.
5. Uçuş öncesi planlama eksikliği
Emniyetli bir uçuş için, iyi bir uçuş planlamasının öneminin altına çizmeye gerek bile yok. Uçuş planlaması demek, kalkılacak ve inilecek noktaların belirlenmesi, acil durumların planlanması, hava durumu, yakıt, ağırlık, yolcu, kargo gibi kritik noktaların doğru hesaplanması demek. Ancak uçuş planlamasına gereken önemi vermeden uçuş yapan pilotlar da mevcut.
6.I’M SAFE kuralına uymamak
I’M SAFE, havacılıkta kullanılan bir kısaltma. Pilotların uçuş öncesinde kendi fiziksel, ruhsal ve zihni durumlarını değerlendirmeleri için kullanılıyor. I-Ilness-hastalık, M-Medication-ilaç, S-Stress-stres, A-Alcohol-alkol, F-Fatigue-yorgunluk, E-Emotion-duygu kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir akronim. Yan etkilerini bilmeden kullandığımız bir soğuk algınlığı ilacı uyku yapabilir. Uykusuzluk ve iş yoğunluğu ciddi bir yorgunluğa sebep olabilir. Alkol, uyuşturucu bağımlığı ciddi problemlere yol açar. Boşanma veya yakın bir aile bireyinin kaybı gibi aşırı stres yaratan faktörlere maruz kalmış bir pilotun duygu durumu bozulmuş olabilir. Tüm faktörler pilotların karar alma ve muhakeme yetilerini bozacak faktörler olduğundan onları kazalara açık hale getirir.
Kazalara sebep olan tüm bu hatalar, büyük havayollarında çalışan pilotlar için daha düşük bir ihtimal olsa bile tüm pilotların çok dikkat etmesi gereken en temel faktörlerdir.