Üçüncü sanayi devriminin öne çıkan özelliklerinden biri, küresel kapitalizmin üçüncü dünya ülkelerindeki bol ve ucuz olan emeği yağmalamasıdır. Montaj sanayii olarak literatüre giren bu üretim tarzında üretilen ürünlerin her bir parçası değişik ülkelerde üretilip, montajı yapıldıktan sonra, ana firma tarafından satışa sunuluyordu.

Endüstri 4.0 bu düzeni kökten değiştirmektedir. Artık yeni üretim sistemi, ucuz ama niteliksiz işgücü ile çalışmamaktadır. Dijital teknolojilere hâkim, kalifiye işçilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu özelliklere sahip işçiler diğer düz işçilere göre daha pahalı olsa da tercih edilmektedir. Zira otomasyon sayesinde daha az işçiye ihtiyaç duyulmaktadır.

Az gelişmiş ülkelerin, bol ve ucuz olan işgücü avantajı hızla ellerinden gitmektedir. Gelişmiş kapitalist ülkeler artık değişik ülkelere dağıttıkları üretim birimlerini kendi ülkelerinde toplamaktadırlar. Zira ihtiyaç duydukları nitelikli işçileri de kendi ülkelerinde eğitmektedirler. Az gelişmiş ülkeler şayet eğitim politikalarında köklü değişiklikler yapıp, Endüstri 4.0'ın ihtiyaç duyduğu işgücünü yetiştiremezlerse çok büyük ekonomik krizlerle karşılaşacakları kesindir.

Hatırlanacağı üzere çok yakın bir geçmişte, Volkswagen firması Türkiye'de kurmayı planladığı fabrika yatırımından vazgeçmişti. Yıllık 300 bin araç üretilecek ve 4 bin kişiye iş imkânı yaratacak olan bu yatırımın gerekçesi olarak Türkiye'nin Suriye'nin kuzeydoğusundaki Barış Pınarı Harekâtı'nı göstermişlerdi. "İnsanlar öldürüldüğü müddetçe, bir harp meydanının yanına temel atmayacağız" açıklamasını yaparak, Türkiye'de yapılacak olan yatırımdan vazgeçtiklerini açıklamışlardır.

Bu gerekçenin gerçekçi olmadığını hepimiz biliyoruz. Zira kapitalizmin tek amacı kârdır ve yıllardır bu amacı sürdürebilmek için iki büyük dünya savaşı yaratmışlardır. Günümüzde ise dünyanın değişik bölgelerinde yerel savaşların sürmesine neden olmaktadırlar. VW'nin Türkiye'den çekilmesinin en gerçekçi nedeni, yeni kurulacak fabrikadaki üretimin ileri teknoloji ile çalışacak olması ve bu teknolojiyi kullanacak işgücünün Türkiye'de olmamasıdır.

Sonuç

Endüstri 4.0 henüz başlangıç dönemindedir. Ancak sonraki aşamalara geçişi, önceki sanayi devrimlerine kıyasla çok daha hızlı gerçekleşmektedir. Bu geçiş döneminin istihdam açısından sancılı olacağı kesindir. Pek çok meslek dalı yok olacak, insanlar işsiz kalacaktır. Kas gücünün yerini tamamen robotlar alırken diğer pek çok meslek de bu tehlike ile karşı karşıyadır.

Ancak bu tahminlerin geçiş dönemi için geçerli olduğunu unutmayalım. Bu geçiş dönemi ile birlikte Endüstri 4.0 yeni meslekleri de doğuracaktır. Bu mesleklerin bir kısmı mevcut mesleklerin dijitalleştirilmesi ve dönüştürülmesi ile ortaya çıkarken, önemli bir kısmı ise bugün mevcut olmayan yeni meslekler olacaktır. Yeni mesleklerin ortak özelliği ise kas gücünden ziyade, matematik ve bilişim teknolojilerine hâkim uzmanlara ihtiyaç duyacak olmalarıdır.

Kadınların bugün yaptıkları işlerin önemli bir bölümünün otomasyona en açık meslekler olduğu ve bu yüzden dönüşümün kadınlar aleyhine bir durum doğuracağı ve iş yaşamındaki cinsiyet eşitsizliğinin artarak devam edeceği şeklinde bir öngörü olduğunu, benim bu çıkarsamaya katılmadığımı yukarıda zaten belirtmiştim. Ancak, bu çıkarsamalar geçiş dönemi için geçerli olsa da geçiş döneminin çok hızlı gerçekleştiği göz önüne alınırsa, matematik, fizik, yazılım, bilişim, teknoloji gibi zihinsel faaliyetlerin öne çıktığı mesleklere kadınların adapte olması çok daha hızlı gerçekleşebilir.